Skip to content

I Mani Yehovha?

I Mani Yehovha?

Nhlamulo ya Bibele

Yehovha i Xikwembu xa ntiyiso xa Bibele, Mutumbuluxi wa mintxhumu hinkwayu. (Apfuletelo 4:​11) Vaprofeta Abrahamu na Moxe a va gandzrela yene; na yene Yesu a yentxe tanu. (Genesis 24:27; Eksoda 15:1, 2; Yohan 20:17) Hi yene Xikwembu xa ‘misava hinkwayu’, ku nge ntsena xa tiko dzrin’we.​—Amapsalma 47:2.

Yehovha i vito dzra ku hlawuleka dzra Xikwembu Nkulukumba hi lani swi paluxiwiki ha kone a Bibeleni. (Eksoda 3:​15; Amapsalma 83:18) Dzri sukela ka zritu dzra Xiheberu ledzri tlhamuxelaka leswaku “ku va kone” nakone swidondzri swinyingi swi li vito ledzro dzri tlhamuxela leswaku “A Yentxa Swi Va Kone.” Ntlhamuxelo lowu wu yelana ha hombe ni ntizro wa Yehovha swanga Mutumbuluxi ni Muhetisisi wa nkongometo wakwe. (Ezaya 55:10, 11) Bibele dzri tlhela dzri hi pfuna ku tiva leswi Mhunu lweyi a nga ni vito dzra Yehovha a nga xiswone, ngopfungopfu tsrhamela dzrakwe ledzri tikombaka ngopfu, a nga lizrandzru.—Eksoda 34:5-7; Luka 6:35; 1 Yohan 4:8.

Vito ledzri liki Yehovha i mandzrulutelela ya Xizronga ya vito dzra Xiheberu dzra Xikwembu Nkulukumba​—maletela ya mune ya יהוה (YHWH), lama tiviwaka swanga Tetragrama. Matlhamuxela ya ku kongoma ya vito dzra Xikwembu Nkulukumba hi Xiheberu xa khale a ma tiviwi. Nambitanu, vito ledzri liki Yehovha, hi Xinghiza dzri ni matimu wudzrunguli byinyingi swinene, lani dzri humelelaka ka ku sungula ka wundzruluteli bya William Tyndale la 1530. *

Ha yini swi nga tiviwi leswi vito dzra Xikwembu Nkulukumba a dzri hlayisiwa xiswone hi xiheberu xa khale?

Xiheberu xa khale a xi tsraliwa na xi nge na switwali; a xo va ni maletela man’wana ntsena. Kambe lava a va khanela Xiheberu, loko va dondzra a va swi kota ku swi nghenisa hi ku nabyala hi ku ya hi lomu swi vilelekaka kone. Nambitanu, a ntsrhaku ka loko Matsralwa ya Xiheberu (“Testamente Ledzra Khale”) ma game ku tsraliwa, Vayuda van’wana va tekelele wukholwa bya ku txhaviselana bya leswaku swi bihile ku hlaya vito dzra Xikwembu Nkulukumba hi ntshima. Loko va dondzra tsralwa ledzri a dzri ni vito dzra Xikwembu Nkulukumba hi zritu ledzri tlakukiki, a va dzri siva hi mazritu lama liki “Hosi” kumbe “Xikwembu Nkulukumba.” Hi ku famba ka madzana ya malembe, wukholwa lebyi bya ku txhaviselana byi hangalakile nakone mahlayela ya xikhale ma gamele ku lahleka. *

Van’we va yanakanya leswaku vito dzra Xikwembu Nkulukumba a dzri hlayiwa dzri ku “Yahweh”, kambe vambeni va hlaya mavonela man’wana. Buku dzrin’we ledzri kumiwiki a Lwandle dzra Munyu, ledzri a dzri ni xiyenge xa Levitika hi xigrika dzri ndzrulutela vito ledzro dzri ku Iao. Vatsrali va ku sungula va xigrika na vone va li vito ledzri a dzri hlayiwa dzri ku Iae, I·a·beʹ, na I·a·ou·eʹ, kambe a nga kone a nga tiyisaka leswaku mahlayela lawa ma tizrisiwile hi Xiheberu xa khale. *

Miyanakanyu leyi hoxekiki hi vito dzra Xikwembu Nkulukumba a Bibeleni

Miyanakanyu leyi hoxekiki: Mabibele lama tizrisaka leswaku “Yehovha” loko ma ndzruluteliwa me yengetela vito ledzri.

Ntiyiso: Zritu dzra Xiheberu ledzri kombaka vito dzra Xikwembu Nkulukumba hi Tetragrama dzri humelela kolomu ka 7.000 wa minkama a Bibeleni. * Vandzruluteli vanyingi va suse vito dzra Xikwembu Nkulukumba na ku nge na xivangelo va tlhela va dzri siva hi mavitanela ya ku “Hosi.”

Miyanakanyu leyi hoxekiki: Xikwembu Nkulukumba wa Ntamu Hinkwawu a nga vileli vito dzra ku hlawuleka.

Ntiyiso: Xikwembu Nkulukumba hi ntshima a huhutele vatsrali va Bibele leswaku va tizrisa vito dzrakwe madzanadzana ya minkama, nakone a leleta lava mu gandzrelaka leswaku va tizrisa vito dzrakwe. (Ezaya 42:8; Yoel 2:​32; Malaki 3:​16; Ba-le-Roma 10:13) Nakunene, Xikwembu Nkulukumba a sole vaprofeta va madzrimi lava a va dzringisa ku yentxa vhanu va dzrivala vito dzrakwe.​—Yeremiya 23:27.

Miyanakanyu leyi hoxekiki: Hi ku landzra mukhuva wa Vayuda, swa yampswa ku susa vito dzra Xikwembu Nkulukumba a Bibeleni.

Ntiyiso: I ntiyiso leswaku vatsrali van’wana va Vayuda a va yala ku hlaya vito dzra Xikwembu Nkulukumba. Kambe a va dzri susanga ka mabibele yavu. Nakone mfuzri, Xikwembu Nkulukumba a nga swi djuli leswaku hi landzra mikhuva ya vhanu leyi hambanaka ni swileleto swakwe.​—Matewu 15:​1-3.

Miyanakanyu leyi hoxekiki: Vito dzra Xikwembu Nkulukumba a dzri fanelanga ku tizrisiwa a Bibeleni hikusa a swi tiviwi leswi a dzri hlayisiwa xiswone hi ku kongoma hi Xiheberu.

Ntiyiso: Mapimisela lawa ma heta hi ku hlaya leswaku Xikwembu Nkulukumba a lavisela kuva vhanu lava khanelaka tindzrimi ta ku hambana va hlaya vito dzrakwe hi yentxela ledzri fanaka. Nambitanu, Bibele dzri komba leswaku vagandzreli va Xikwembu Nkulukumba va le minkameni ya khale, lava a va khanela tindzrimi ta ku hambana, a va hlaya mavito ya vhanu hi tindlela ta ku hambana.

Hi xikombiso, vona mhaka ya Yehoxuwa, lweyi a a li mun’we wa vatsremi va timhaka a tikweni dzra Israyele. Vakriste va le dzaneni dzra ku sungula lava a va khanela xiheberu a va ta hlaya vito dzrakwe va ku Yehoxuwa, na kasi lava a va khanela Xigriki a va ta ku Yesu. Bibele dzri tsrale mandzrulutelela ya Xigriki ya vito dzra Yehoxuwa dzra xiheberu, ku komba leswaku vakriste a va landzra leswi a swi twisiseka, ku nga ku tizrisa muxaka wa mavito ya vhanu lawa a ma tolovelekile hi lidzrimi dzravu.—Amintiro 7:​45; Ba-Heberu 4:8.

Nawu lowu fanaka wu nga tizrisiwa loko hi ndzrulutela vito dzra Xikwembu Nkulukumba. Xa lisima ngopfu ku tlula mahlayela lamanene lama langiwaka, i ku beka vito dzra Xikwembu Nkulukumba a mbangwini wa dzrone a Bibeleni.

^ par. 3 Tyndale a tizrise vito ledzri liki “Iehouah” loko a ndzrulutela 5 wa mabuku ya ku sungula ya Bibele. Hi ku famba ka nkama, a Xinghiza xi txintxile nakone ndlela leyi vito dzra Xikwembu Nkulukumba dzri tsraliwaka ha yone yi txintxile. Hi xikombiso, hi 1612, Henry Ainsworth a tizrise vito ledzri liki “Iehovah” loko a ndzrulutela buku dzra Amapasalma. Hi 1639, loko a kambisisa Bibele dzrake, a tizrise vito “Jehovah.” Vandzruluteli va Bibele dzra  American Standard Version, dzra 1901, va tizrisiski vito dzra “Jehovah” lani a ku kumeka vito dzra Xikwembu Nkulukumba ka matsralwa ya Xiheberu.

^ par. 4 Buku ledzri liki New Catholic Encyclopedia, Second Edition, Volume 14, pages 883-884, dzri li: “A ntsrhakunyana ka loko Vayuda va ntsrhunxiwe wub’otxhweni a matikweni, vito dzra Yahweh dzri sungule ku voniwa hi xitxhavu lexi hlawulekiki, ku gama ku tumbuluxa mukhuva wa ku siva vito ledzri hi zritu ledzri liki ADONAI kumbe ELOHIM.”

^ par. 5 Akuva u kuma wundzrunguli lebyi yengetelekiki, vona xiyengetelo A4, “Vito ra Xikwembu a Matsralweni ya Xiheveru” ka Bibele – Matsalwa Yo Kwetsima Ya Misava Leyintshwa.

^ par. 7 Vona Theological Lexicon of the Old Testament, Volume 2, matluka 523-524.