Alu i mataupu o loo iai

Alu i le lisi o mataupu

O se Elemeni Ofoofogia

O se Elemeni Ofoofogia

Ua taʻua i le tusi Nature’s Building Blocks: “E leai se vaega ninii po o elemeni e sili atu ona tāua mo le ola nai lo o le kaponi.” O vala eseese o le kaponi e mafai ai ona pipii faatasi pe pipii faatasi ma isi elemeni, ma faia aʻe ai le faitau miliona o tuufaatasiga o kaponi ma isi elemeni, ua mauaina e ala i suʻesuʻega, pe faia aʻe foʻi e ala i tuufaatasiga o isi elemeni.

E pei ona taʻua i na faamatalaga, e mafai ona tuufaatasi kaponi taʻitasi ma faia aʻe ai mea e foliga mai e pei o ni filifili, tafatolu, mama, paipa, ma ni mea manifinifi ma mafolafola e pei o ni pepa. O le mea moni, o le kaponi o se elemeni ofoofogia!

TAIMANE

E faia aʻe piramita (pyramids) i kaponi taʻitasi, ma atili ai ona malō lona fausaga, ma avea ai le taimane o se minerale e sili ona malō. O se taimane e lelei atoatoa, e faia aʻe i se kaponi e pipii faatasi ona vaega.

GRAPHITE

O kaponi eseese e matuā pipii faatasi, ae e faatulaga e pei o se faaputuga o pepa lea e faigofie ai ona see ese. Ona o lenei vala, o le graphite e mafai ona faaaogā i vailaau ina ia faigofie ai ona faamaseesee se mea, ma o se vaega autū i le faia o le mata o le penitala. *

GRAPHENE

O ni kaponi eseese e pipii faatasi e foliga e pei o se uaea valavala, e iai ni pūpū e taʻi ono ona pito. O le graphene e sili atu le malosi nai lo o le uʻamea pe a memeʻi. E ono iai ni vaega ninii o le graphene i se laina e tasi po o ni laina se tele e tusia i se penitala.

FULLERENES

O nei vaega ninii o kaponi e pipii faatasi e foliga e pei o ni polo matuā ninii po o ni paipa e taʻua o nanotubes. E fua nei fausaga o kaponi i nanometer. O le nanometer e tusa ma le tasi vaepiliona i le mita le umī.

MEAFAIOLA

O le minerale o le kaponi e faia aʻe ai sela eseese lea e maua ai laau, manu ma tagata. O le kaponi o se elemeni e maua i vailaau eseese e pei o carbohydrate, fat, ma amino acid, lea e maua i meaola uma.

“O ona [Atua] uiga lē vaaia, . . . ua mafai ona vaaia i mea na faia.”—Roma 1:20.

^ pala. 7 Tagaʻi i le mataupu “Does Anyone Have a Pencil?” i le lomiga o le Awake! Iulai 2007