Skip to content

Skip to table of contents

 MAKANI AAYEEME AMUTWE UULI ACIVWUMBYO

Ncomweelede Kuzyiba Kujatikizya Malwazi Aakunyongana Mumizeezo

Ncomweelede Kuzyiba Kujatikizya Malwazi Aakunyongana Mumizeezo

“BaClaudia nobakaambilwa kuti bajisi bulwazi bwakabuko (bipolar disorder) alimwi abulwazi bwamumizeezo buboola akaambo kakucitikilwa cintu cibi (post-traumatic stress disorder) bakaamba kuti: “Ndakalimvwa mbuli kuti ndiyanda kwaalilwa kuyoya. Cakali kukatazya kuliyumya kukusampaulwa kuboola akaambo kabulwazi bwakunyongana mumizeezo.”

“Ba Mark, ibalumi baba Claudia bakaamba kuti: “Cakatutolela ciindi cilamfwu kuti tubuzumine bukkale bwesu. Pele ndakabona kuti ndakeelede kubikkila maano kugwasyilizya bakaintu bangu.”

IKUTI NYWEBO naa muntu ngomuyandisya wajanwa abulwazi bwakunyongana mumizeezo, ino inga mwalimvwa buti? Cikkomanisya ncakuti, bulwazi oobu bulakonzya kusilikwa. Atulange-lange twaambo tumwi ntomweelede kuzyiba itukonzya kumugwasya kumvwisya malwazi aakunyongana mumizeezo. *

 Twaambo Twamasimpe Tujatikizya Bulwazi Bwamumizeezo

“Mamiliyoni aabantu munyika yoonse balaciswa malwazi aakunyongana mumizeezo alimwi eeci cilabujatikizya buumi bwabayandwa babo. Muntu omwe akati kabantu bone ulalangilwa kuciswa bulwazi bwakunyongana mumizeezo aciindi cimwi mubuumi bwakwe. Kanji-kanji bulwazi oobu bulaboola akaambo kakutyompwa. Malwazi aa schizophrenia alimwi a bipolar disorder ali akati kamalwazi mapati alimwi aakatazya kapati. . . . Nokuba kuti bantu banji balaajisi malwazi aaya, balaasisa, tabapegwi lugwasyo ndobayandika alimwi balasampaulwa.”—World Health Organization (WHO).

Kweelana ambunga ya WHO, bantu banji baciswa bulwazi bwakunyongana mumizeezo balayoowa kuyandaula busilisi akaambo kamasampu aajatikizyidwe abulwazi oobu.

Ba National Alliance on Mental Illness bakaamba kuti, nokuba kuti malwazi manji aakunyongana mumizeezo alasilikika, mu United States bantu babalilwa ku 60 pesenti bapati alimwi abakubusi batandila ku 50 pesenti ibajisi myaka yakuzyalwa iili akati ka 8 a 15 ibajisi bulwazi bwakunyongana mumizeezo tiibakasilikwa mumwaka wainda.

 Kumvwisya Malwazi Aakunyongana Mumizeezo

Ino bulwazi bwakunyongana mumizeezo ninzi? Basyaazibwene bapandulula bulwazi bwakunyongana mumizeezo kuti nkunyongana kwamuntu mukuyeeya, mbwalimvwa, alimwi ambwacita zintu. Bulwazi oobu kanji-kanji bupa muntu kutacikonzya kuyanzana abamwi, alimwi akulanganya zintu ziyandika mubuumi.

Malwazi aakunyongana mumizeezo taabooli akaambo kakukompama kwamuntu naa bube bwakwe

Ciindi ncozitola zitondezyo kuti zilibonye alimwi ambozili zipati zitondezyo zyamalwazi aaya cilaindana-indana kweelana amuntu alimwi amusyobo wabulwazi mbwajisi abukkale bwakwe. Muntu uuli woonse ulakonzya kubuciswa bulwazi oobu, tacikwe makani naa musimbi naa musankwa, myaka yakuzyalwa njajisi, ziyanza, musyobo, bukombi, lwiiyo ndwajisi alimwi amali ngavwola. Malwazi aakunyongana mumizeezo taabooli akaambo kakukompama kwamuntu naa bube bwakwe. Kwiinda mukutambula busilisi buli kabotu, bantu balakonzya kusilikwa alimwi akuba abuumi buli kabotu alimwi bukkomanisya.

Kusilika Malwazi Aakunyongana Mumizeezo

Basyaazibwene mumalwazi aakunyongana mumizeezo balakonzya kwaasilika malwazi aaya. Aboobo ntaamu iiyandika kapati yakusaanguna njakujana musilisi uucibwene mukusilika malwazi aaya.

Nokuba boobo, balwazi balakonzya kugwasyigwa amusilisi uucibwene lilikke kuti bazumina kutambula busilisi bweelede. Eeci cilabikkilizya akuzunda penzi lili lyoonse lyakutayanda kubandika abantu kujatikizya bulwazi bwakunyongana mumizeezo. Busilisi bulakonzya kubikkilizya akubandika abasyaazibwene mumalwazi aakunyongana mumizeezo ibakonzya kubagwasya kumvwisya bulwazi bwabo, kumana mapenzi aaliko, alimwi akubagwasya kuzumanana kusilikwa. Nobabuzya-buzya, umwi wamukwasyi naa mulongwe ulakonzya kugwasya kapati kwiinda mukumusyomezya kuti ulaba kabotu alimwi akumugwasyilizya mulwazi.

Bantu banji baiya mbobakonzya kuzunda malwazi aakunyongana mumizeezo nobamana kubuzyiba kabotu bulwazi bwabo alimwi akutobela busilisi mbobapegwa kuli basyaazibwene mumalwazi aakunyongana mumizeezo. Ba Mark, ibaambwa kumatalikilo bakaamba kuti: “Bakaintu bangu kabatanajanwa abulwazi bwakunyongana mumizeezo, tiitwakazyi zinji kujatikizya bulwazi oobu. Pele twaiya kuzumina bukkale bumwi abumwi bwaboola alimwi  akucinca kweelana abukkale bwesu. Mukuya kwaciindi, twagwasyigwa kapati abasyaazibwene basyomeka alimwi abanamukwasyi kubikkilizya abalongwe.”

Ntaamu iiyandika kapati yakusaanguna njakujana musilisi uucibwene mukusilika malwazi aaya

Mbubwenya buyo, abalo ba Claudia baamba kuti: “Kumatalikilo, nobakandaambila malizauti, ndakalimvwa mbuli kuti ndaangwa muntolongo. Pele nokuba kuti bulwazi bwangu bupa kuti katutakonzyi kucita zintu zimwi toonse tobilo, ndaiya kuti mapenzi amwi aalibonya kuti taakonzyi kuzundwa, alakonzya kuzundwa. Aboobo ndilaliyumya kupenzi lyangu lyakunyongana mumizeezo kwiinda mukubelekela antoomwe abamadokota, kuyumya zilongwe abamwi, alimwi akupona kweelana ambobwaca.”

Kuyuma Kumuuya Kulayandika

Ibbaibbele talyaambi kuti kuyuma kumuuya kumana mapenzi aakuciswa. Nokuba boobo, mikwasyi minji nyika yoonse yaumbulizyigwa alimwi akuyumizyigwa kwiinda mukuzyiba Bbaibbele ncoliyiisya. Mucikozyanyo, Bbaibbele litusyomezya kuti Mulengi wesu siluyando ulayandisisya kuumbulizya baabo “batyompedwe mumoyo” alimwi abaabo “bapengede mumizeezo”.—Intembauzyo 34:18.

Nokuba kuti Bbaibbele talili bbuku lyabusilisi, lilapa busolozi bugwasya ibukonzya kutugwasya kuliyumya muzintu zinyonganya mizeezo alimwi amubukkale bukatazya. Bbaibbele alimwi lilakonzya kutupa bulangizi bwakumbele ciindi buumi anyika nobunoonyina malwazi alimwi akucisa. Ijwi lya Leza lisyomezya kuti: “Aciindi eeco meso aaboofwu ayoojaluka, aalo matwi aabasinkematwi ayoosinkuka. Aciindi eeco mulema uyoosotauka mbuli insya, awalo mulaka wasyaataambi uyakoongolola cakukondwa.”—Isaya 35:5, 6.

^ par. 5 Mucibalo eeci, “bulwazi bwakunyongana mumizeezo” bulabikkilizya amalwazi aakutakkwana aaindene-indene.

^ par. 32 Sinsimuka! taisumpuli busilisi buli boonse pe. Banakristo beelede kusinizya kuti kufwumbwa busilisi mbobasala buleendelana anjiisyo zyamu Bbaibbele.

^ par. 40 Amubone alimwi cibalo cijisi mutwe wakuti “Kutyompwa—Mbomukonzya Kukulwana,” mumagazini ya Sinsimuka! yamu May 2014.