Skip to content

Skip to table of contents

Ilukkomano Ndobajana Bamatumbu

Ilukkomano Ndobajana Bamatumbu

Ilukkomano Ndobajana Bamatumbu

NYIKA yoonse mboizulwa mazuba aano, bamatumbu banji balabeleka. Mumasi aasumpukide, mweelwe wabamatumbu amweelwe wabasankwa babeleka uleelene. Mumasi aacisumpuka, bamatumbu balalitakata kubeleka mumyuunda kwamaola manji kutegwa basanine mikwasyi yabo.

Bamakaintu banji balabeleka kutegwa bajane mali ngobayanda alimwi bunji bwazyiindi cilabakatazya kulanganya mikwasyi yabo. Bamakaintu aaba tabauli buyo zyakulya, zyisani akubbadelela maanda mobakkala pele beelede kujika zyakulya, kuwasya zyisani akusalazya maanda aabo.

Kunze lyaboobo, bamatumbu Banakristo bajisi mulimo wakuyiisya bana babo kutegwa babe acilongwe a Leza. Cristina uujisi bana bobilo basimbi bacili basyoonto, wakaamba kuti: “Kwaamba masimpe, kubeleka mulimo wakumubili akulanganya mukwasyi cilaminya, ikapati kuti kojisi bana basyoonto. Tacili cuuba-uba kubalanganya kabotu bana.”

Ino ncinzi cipa kuti bamatumbu kababeleka? Ino mbuyumuyumu nzi mbobajana? Sena mutumbu weelede kubeleka kutegwa alimvwe kuti ulagwasya awalo?

Cibapa Kubeleka Bamatumbu

Bamatumbu banji bayandika kubeleka. Bamwi tabakwetwe aboobo kunyina uukonzya kubagwasya kujana mali aakubelesya mumukwasyi. Banabukwetene bamwi bajana kuti mali ngavwola mwaalumi masyoonto cakunga mukwasyi ujana buyumuyumu kuula zyintu zyimwi zyiyandika.

Masimpe, tabali boonse bamatumbu babeleka akaambo kapenzi lyamali. Ibanji balabeleka kutegwa kabalimvwa kuti mbantu abalo. Bamwi balabeleka kutegwa kabaula zyintu nzyobayanda naa zyintu zyidula zyakulikondelezya. Banji balikkomene amulimo ngobabeleka.

Kaambo kamwi kapa kuti bamatumbu batalike kubeleka nkuyungwa abamwi. Nokuba kuti bantu banji balizyi kuti bamatumbu babeleka bunji bwazyiindi balatyompwa akukatala kapati, aabo batabeleki babonwa kuti tabacizyi ncobeelede kucita alimwi balafwubaazyigwa. Mukaintu umwi wakaamba kuti: “Nciyumu kwaambila bantu bamwi kuti tandibeleki ndilanganya buyo mukwasyi wangu. Bantu bamwi balatondezya caatangalala kwiinda mukukwaambila naa mbobakulanga kuti usowa buyo ciindi.” Rebeca mutumbu uujisi mwana musimbi omwe ulaamyaka yakuzyalwa yobilo waamba kuti: “Nokuba kuti bunji bwabantu sunu balizyi kuti bamatumbu beelede kulanganya bana babo, ndibona kuti bamatumbu batabeleki tababonwi kuti mbantu.”

Twaambo Twakubeja Atwamasimpe

Mumasena aamwi munyika, muli sikapepele amuzipekupeku bantu bakankaizya kuti “mutumbu wini-wini” ngooyo uubeleka mulimo ngwazyi kabotu, uuvwola mali manji, uusama zyisani zyidula alimwi uulisyoma. Akotoka ulaalanganya mapenzi ngobajisi bana bakwe, kululamika mulumaakwe akumanizya mapenzi ali oonse aamumukwasyi. Masimpe ngakuti, mbasyoonto bamakaintu bali boobo.

Kwaamba masimpe, milimo minji bamakaintu njobabeleka tainonezyi alimwi mali ngobavwola masyoonto. Cuusisya ncakuti, bamatumbu banji milimo njobabeleka ibapa kutabelesya luzyibo lwabo loonse. Ibbuku lyakuti Social Psychology lyaamba kuti: “Nokuba kuti kuli kuzwidilila mumakani akweelana, basankwa mbebacijisi milimo yaatala iivwolwa mali manji. Aabo bamakaintu bayeeya kuti balakonzya kuzwidilila akaambo kakuti balabeleka tabalangilwi kukkomana pe.” Imuteende wakucisi ca Spain uutegwa El País wakaamba kuti: “Kulangilwa kuti bamakaintu banji babeleka balaakutyompwa kwiinda basankwa akaambo kakuti babeleka milimo yobilo—kuŋanda ankobakalembwa mulimo.”

Bamalumi Mbobakonzya Kugwasya

Masimpe ngakuti, mutumbu Munakristo weelede kusala kubeleka naa pe. Nokuba boobo, ikuti kakwetwe, walo amulumaakwe beelede kusala cakucita bamana kwaabandika makani akulanga-langa twaambo tujatikizyidwe toonse.—Tusimpi 14:15.

Ino mbuti kuti naa banabukwetene babona kuti boonse bobilo beelede kubeleka kutegwa bajane mali aayandika mumukwasyi? Ikuti kwaba boobo, mulumi musongo weelede kutobela lulayo lwamu Bbaibbele lwakuti: “Anywebo nobalumi, mbubonya obo, amukale kabotu abakazi banu, nkaambo mukazi uli mbuli cilongo cikompeme, mulumi nguuinda inguzu. Amubalemeke, mbobali baswaananyoko kubuumi mbomuti pegwe.” (1 Petro 3:7) Mulumi ulakonzya kutondezya bulemu kumukaintu wakwe kwiinda mukumulanganya kumubili akuzyiba mbwalimvwa kujatikizya zyintu zyimwi. Ikuti wajana ciindi, weelede kumugwasya mukaintu wakwe milimo yaaŋanda. Taelede kukaka kubeleka milimo njabona kuti ijazya nsoni, pele mbubonya mbuli Jesu, mulumi uya kulisungula kubeleka milimo yaansi. (Johane 13:12-15) Kwiinda mukucita milimo iili boobo, mulumi ulakonzya kutondezya luyando kumukaintu wakwe uubeleka canguzu. Mukaintu uya kukkomana kapati ikuti kagwasyigwa.—Ba-Efeso 5:25, 28, 29.

Kwaamba masimpe, ikuti naa boonse banabukwetene kababeleka, beelede kumvwana. Kaambo aaka kakakankaizyigwa mumakani aakalembwa mumuteende wakucisi ca Spain uutegwa ABC. Cibalo cimwi mumuteende ooyo cakaamba makani ngobakavwuntauzya Bakabunga Kalanganya Twaambo Twamikwasyi cakati, mweelwe wabantu balekana mucisi ca Spain wavwula ikutali akaambo buyo kakuti “tabalemeki zyeelelo zyabukombi azyakulilemeka” pele kuli twaambo tumbi tobilo—“kubeleka kwabamakaintu alimwi abalumi batagwasyi bakaintu babo milimo yaaŋanda.”

Mulimo Uuyandika Kapati Wamutumbu Munakristo

Nokuba kuti Jehova wakapa mulumi mulimo wakuyiisya bana, bamatumbu Banakristo abalo bapedwe mulimo uuyandika, ikapati mwana nacili mumvwanda. (Tusimpi 1:8; Ba-Efeso 6:4) Jehova wakali kwaambila bazyali boonse bobilo naakalailila bana Israyeli kuti beelede kuyiisya bana babo milawo yakwe. Wakalizyi kuti kuyandika ciindi akukkazyika moyo ikapati mwana nacikomena. Nkakaambo kaako Leza ncaakaambila bazyali kuti kabayiisya bana babo nobakkala muŋanda, nobeenda munzila, nobabuka anoboona.—Deuteronomo 6:4-7.

Ijwi lya Leza likankaizya kuti mulimo wabamatumbu ulayandika kwiinda mukulailila bana kuti: “Utaleki mulao wabanyoko.” (Tusimpi 6:20) Masimpe, mukaintu uukwetwe uya kubandika amulumaakwe katana bikka milawo kubana bakwe. Pele kweelana acaambidwe mulugwalo oolo, bamatumbu balijisi mukuli wakubikka milawo. Alimwi bana batobela milawo yakumuuya ayakulilemeka njobayiisyigwa abamatumbu bayoowa Leza baya kugwasyigwa kapati. (Tusimpi 6:21, 22) Teresa mutumbu uujisi bana basankwa bobilo wakapandulula kaambo ncatayandili kubeleka. Wakaamba kuti: “Mulimo mupati ngondijisi ngwakugwasya bana bangu kuti babelekele Leza. Ndiyanda kuucita mulimo ooyu amoyo wangu woonse.”

Bamatumbu Bakali Kucita Kabotu

Mwami wamu Israyeli Lemueli wakagwasyigwa kapati ‘amajwi ngobakamuyiisya’ banyina aabikkilizyidwe mu Jwi lya Leza lyakasololelwa amuuya. (Tusimpi 31:1; 2 Timoteo 3:16) Majwi aamutumbu ooyu aamba zyamukaintu mubotu alabagwasya basankwa kusala camaano ngobayanda kukwata. Alimwi kucenjezya nkwaakapa kujatikizya kutalilemeka akunywa bukoko cakwiindilizya asunu kulagwasya.—Tusimpi 31:3-5, 10-31.

Mumwanda wamyaka wakusanguna, mwaapostolo Paulo wakalumbaizya mutumbu uutegwa Eunike akaambo kamulimo ngwaakoonda wakuyiisya mwanaakwe Timoteo. Mbokunga mulumaakwe tanaakali kukomba Jehova, kweelede kuti wakali kukomba baleza baba Giliki, Eunike wakeelede kugwasya Timoteo kuti asyome “magwalo aasalala.” Ino Eunike wakatalika lili kumuyiisya Magwalo Timoteo? Makani aali mu Bbaibbele aamba kuti ‘kuzwa kubwana’ naa kuti kuzwa ciindi naakacili muvwanda. (2 Timoteo 1:5; 3:14, 15) Lusyomo lwabanyina acikozyanyo cabo cibotu kubikkilizya anzyobakali kumuyiisya zyakamugwasya Timoteo kutegwa alibambile mulimo wabumisyinali kumbele.—Ba-Filipi 2:19-22.

Alimwi Ibbaibbele lilaamba makani aajatikizya bamatumbu bakali kusamausya babelesi ba Leza basyomeka ibakapa bana babo zyikozyanyo zyibotu nzyobakeelede kutobela. Mucikozyanyo, mwanakazi waku Sunemu wakali kumusamausya musinsimi Elisha lyoonse. Kumbele, Elisha wakabusya mwana musankwa wakafwide wamukaintu ooyu. (2 Bami 4:8-10, 32-37) Alimwi amulange-lange cikozyanyo ca Mariya banyina Marko sikulemba Bbaibbele. Kulibonya kuti wakaaba ŋanda yakwe yakali mu Jerusalemu kuti bube busena bwakuswaanganina. (Incito 12:12) Kakunyina akudooneka, Marko wakakulwaizyigwa naakali kuyanzana abaapostolo alimwi a Banakristo bamwi bakali kuboola kuŋanda yabo.

Cakutadooneka, Jehova ulabalumba bakaintu basyomeka ibayiisya bana babo zyeelelo zyibotu. Ulabayanda bamakaintu bali boobu akaambo kakusyomeka kwabo alimwi akubikka zyintu zyakumuuya mubusena bwakusaanguna aŋanda yabo.—2 Samuele 22:26; Tusimpi 14:1.

Cakusala Cikkomanisya Kapati

Mbubonya mbuli mbokwatondezyegwa kale azikozyanyo zyamu Magwalo, kupa mukwasyi zyintu zyiyandika kumubili, akumuuya kupa zyileleko zyilibedelede. Pele kucita boobo tacili cuuba-uba pe. Mulimo wamutumbu amunzi ulibonya kuti mupati kwiinda mulimo uuli woonse uusumpukide waakkampani.

Masimpe, ikuti naa akaambo kakusololelwa amulumaakwe, imutumbu wasala kutabeleka, imukwasyi weelede kuliimya kuzyintu zyimwi alimwi mutumbu weelede kuliyumya ciindi nasampaulwa abaabo batamvwisyi kaambo kapa kuti katabeleki. Pele zyileleko zyijanwa nzinji kwiinda zyintu nzyobakonzya kuliimya. Paqui ujisi bana batatwe alimwi ubeleka buyo cisela cabuzuba. Waamba kuti: “Ndiyanda kuti bana kabandijana aŋanda kutegwa katubandika.” Ino bana bakwe bagwasyigwa buti? Waamba kuti: “Ndilabagwasya kucita milimo njobapegwa kucikolo njobeelede kucitila kuŋanda alimwi ikuti kakuli mapenzi ndilaalanganya mpoonya-mpoonya. Akaambo kakuba antoomwe abana bangu abuzuba, tulabandika kabotu. Ndilaakukkomana kuba abana bangu cakunga ndakakaka kunjila mulimo wakubeleka buzuba boonse.”

Bamatumbu Banakristo banji babona kuti, ikuti kababeleka cisela cabuzuba, boonse bamumukwasyi balagwasyigwa. Cristina waambwa kale upandulula kuti: “Nindakaleka kubeleka ooko nkondakanjide mulimo, kulibonya kuti kwakanyina mapenzi manji mumukwasyi. Ndakaba aciindi cakubandika abana bangu akugwasya mulumaangu munzila zyiindene-indene. Ndakatalika kukkomana kuyiisya bana bangu basimbi akubona kuti bakali kuyaambele.” Kuli cintu comwe ncatakalubi Cristina. Waamba kuti: “Mwanaangu wakusaanguna wakayiila kweenda kubusena bwakulelela bana pele wabili ndime ndakamuyiisya kweenda. Naakatalika kweenda, wakeenda buyo ntaamu zyisyoonto mpoona ndakamukwaba naakali kuyanda kuwa. Eeco cakandikkomanisya kapati!”

Kaambo kamwi keelede kulangwa-langwa nkakuti mali ngaayelede kuvwola akaambo kakuti mutumbu tabeleki buzuba boonse masyoonto kwiinda ngomuyeeyela. Cristina upandulula kuti: “Bunji bwamali ngondakali kuvwola akali kumanina kukukkwezya akubbadela wakali kulela mwana. Nitwakaalanga-langa makani aaya, twakabona kuti mulimo ngundakali kucita tiiwakali kweeta mali manji mumukwasyi.”

Bamana kulanga-langa bukkale bwabo mbobubede, banabukwetene bamwi babona kuti cilagwasya kapati ikuti mukaintu kalanganya buyo mukwasyi kwiinda kunjila mulimo. Mulumi wa Cristina, Paul wakati: “Ndilikkomene kapati akaambo kakuti mukaintu wangu nguulanganya bana besu bobilo. Toonse twakali kukatazyigwa kapati ciindi mukaintu wangu naakali kubeleka.” Ino kusala ooku kwakabagwasya buti bana babo bobilo basimbi? Paul waamba kuti: “Baliliibide alimwi balakwabililwa kuzyintu zyibi zyinji zyikonzya kubacitikila nobacili bana.” Ino nkaambo nzi banabukwetene aaba ncobabona kuti cilayandika kapati kuba antoomwe abana babo basimbi kwaciindi cilamfwu? Paul wiingula kuti: “Ndisyoma kuti, ikuti tobazyali katutakonzyi kubalailila bana besu, bantu bamwi balakonzya kubanyonganya.”

Masimpe ngakuti, banabukwetene beelede kulanga-langa bukkale bwabo alimwi taku muntu weelede kucizwida nzunzu ncobasala. (Ba-Roma 14:4; 1 Ba-Tesalonika 4:11) Nokuba boobo, cilagwasya kubona mukwasyi mboukonzya kukkomana ikuti mutumbu katabeleki. Kaamba mbwalimvwa mukaambo aaka, Teresa waambwa kale mucibalo eeci, waamba kuti: “Kunyina cintu cipa kukkomana kwiinda kuba abana kwaciindi cilamfwu, ikubalanganya akubayiisya bana bako.”—Intembauzyo 127:3.

[Cifwanikiso icili apeeji 29]

Bamatumbu Banakristo abalo balijisi mulimo mupati wakuyiisya bana babo