Skip to content

Skip to table of contents

‘Wakafwutulwa Antoomwe Abamwi Ibali Ciloba’

‘Wakafwutulwa Antoomwe Abamwi Ibali Ciloba’

AMWIIYE LUSYOMO LWABO | NOWA

‘Wakafwutulwa Antoomwe Abamwi Ibali Ciloba’

NOWA amukwasyi wakwe bakalikkede antoomwe ciindi noyakatalika kuwa mvwula mpati. Amweezeezye buyo, mbobakali kulibonya mumumuni walampi, kabapwatwide meso kumwi kabaswiilila maanzi aakali kukunka atala aaciluli cabwato akubuuma mobuli mumabali. Kweelede kuti kwakali coongo citaambiki.

Ciindi Nowa naakalanga banamukwasyi bakwe bayandwa—mukaintu wakwe uusyomeka alimwi abana bakwe botatwe ibakabeleka cakusyomeka antoomwe abamakaintu babo—tacidoonekwi kuti moyo wakwe wakakkomana kapati. Muciindi eeci cikatazya, kweelede kuti wakaumbulizyigwa kubona bantu mbaakali kuyanda kapati kabali antoomwe anguwe. Boonse bakali buyo kabotu. Kweelede kuti wakapaila mupailo wakulumba antoomwe amukwasyi wakwe, ajwi lyaatala kutegwa bamumvwe nokuba kuti kwakali coongo citaambiki.

Nowa wakali muntu wakajisi lusyomo luyumu. Lusyomo lwa Nowa ndolwakapa kuti Leza wakwe, Jehova, amukwabilile antoomwe amukwasyi wakwe. (Bahebulayo 11:7) Pele sena tiibakacili kuyandika kuba alusyomo imvwula noyakatalika kuwa? Bakali kuyandika kuba abube oobu mumazuba aakatazya aakali kuboola kumbele. Mbocibede akulindiswe mazuba aano aakatazya kapati. Aboobo, atubone ncotukonzya kwiiya kulusyomo ndwaakajisi Nowa.

“MAZUBA AALI MAKUMI ONE, ISIKATI AMASIKU”

Anze, mvwula yakazumanana kuwa “mazuba aali makumi one, isikati amasiku.” (Matalikilo 7:4, 11, 12) Maanzi akali kuyaabuvwula, aboobo Nowa wakabona kuti Leza wakwe, Jehova, wakabakwabilila balulami alimwi akubasubula basizibi.

Zambangulwe lyakapa kuti bwiime buzangi bwakatalikide akati kabangelo. Akaambo kakuyungwa a Saatani sikuliyanda, bangelo banji bakasiya “busena bwabo bwakukkala bubeelede” bwakujulu kutegwa bazookkale abamakaintu, akuzyala bana basintanze baitwa kuti mabbabbani. (Juda 6; Matalikilo 6:4) Tacidoonekwi kuti Saatani wakakkomana kapati ciindi buzangi oobu nobwakatalika, nkaambo bwakaindizya kusampula bantu, izilenge zya Jehova zisumpukide kapati anyika.

Nokuba boobo, ciindi maanzi aazambangulwe naakavwula kapati, akapa kuti bangelo basikuzanga basamunune mibili yabuntu akusama mibili yamuuya akupiluka kubusena bwamyuuya, pele tiibakali kukonzya kusama mibili yabuntu alimwi. Bakasiya bamakaintu babo alimwi abana babo balo ibakafwa mumaanzi aazambangulwe antoomwe abantu boonse bakali kupona mazuba aayo.

Kutalikila mumazuba aa Enoki, myaanda yamyaka iitandila kuciloba kalitanacitika Zambangulwe, Jehova wakabacenjezya bantu kuti wakali kuyoobanyonyoona basizibi, bantu bataciti kuyanda kwa Leza. (Matalikilo 5:24; Juda 14, 15) Kuzwa ciindi eeco, bantu bakaindila kubija, kunyonyoona nyika alimwi akwiizuzya nkondo. Lino lunyonyooko lwakabasikila. Sena Nowa amukwasyi wakwe bakakkomana akaambo kalunyonyooko oolo?

Peepe! Naba Leza wabo siluse taakakkomana pe. (Ezekiele 33:11) Jehova wakacita zyoonse izyakali kuyandika kutegwa afwutule bantu banji. Wakapa Enoki mulimo wakucenjezya bantu, alimwi wakaambila Nowa kuti ayake bwato. Nowa amukwasyi wakwe bakali kubeleka mulimo ooyu mupati kwamyaka minji, bantu kabababwene. Kuyungizya waawo, Jehova wakaambila Nowa kuti abeleke kali ‘mukambausi wabululami.’ (2 Petulo 2:5) Mbubwenya mbuli Enoki, awalo Nowa wakabacenjezya bantu kujatikizya lubeta lwakali kuboola anyika. Pele ino bantu bakacita buti? Jesu, iwakabona cakacitika kali kujulu, wakaamba kujatikizya bantu bamuciindi ca Nowa kuti: “Tiibakabikkila maano kusikila Zambangulwe lyakaboola akubatola boonse.”—Matayo 24:39.

Amweezeezye buyo mbocakabede kuli Nowa amukwasyi wakwe mumazuba aayo aakusaanguna aali 40 kuzwa ciindi Jehova naakajala mulyango wabwato. Ciindi mvwula yazambangulwe noyakazumanana kuwa buzuba abuzuba, kulangilwa kuti aaba bantu bali lusele bakatalika kubeleka milimo imwi—kubambana kabotu, kulanganya ŋanda yabo, alimwi akulanganya ziyandika zyabanyama mbobakali limwi mubwato. Pele aciindi cimwi, bwato bwakazungaana akutalika kweenda. Inzya, bwato bwakatalika kweenda! Kabuli atala aamaanzi aakali kuyaabuvwula, bwato bwakali kuyaabunyamuka mane ‘bwakasumpulwa bwaato akutolwa mujulu kuzwa ansi.’ (Matalikilo 7:17) Eelo kaka eeci ncitondezyo cigambya canguzu zya Jehova, Leza Singuzuzyoonse!

Kweelede kuti Nowa wakalumba kapati—kutali buyo akaambo kakufwutulwa antoomwe amukwasyi wakwe, pele alimwi akaambo kaluse lwa Jehova mukubabelesya kucenjezya bantu ibakafwa anze aabwato. Myaka eeyo njobakabeleka canguzu ambweni aciindi eeco yakali kulibonya mbuli kuti taijisi mpindu. Bantu tiibakautambula mulumbe! Amuciyeeyele buyo—kweelede kuti Nowa wakalijisi banabokwabo, bacizyi, alimwi abajwa basimbi abasankwa ibakali kupona kalitanasika Zambangulwe; nokuba boobo, kunyina wakabikkila maano kunze lyamukwasyi wakwe. (Matalikilo 5:30) Lino, ciindi bantu aaba bali lusele nobakali mubwato, masimpe bakaumbulizyigwa kwiinda mukuyeeya ciindi coonse ncobakali kucenjezya bantu aabo kutegwa bakafwutuke.

Jehova tanacinca kuzwa ciindi Nowa naakali kupona. (Malaki 3:6) Jesu Kristo wakapandulula kuti mazuba ngotupona ali mbuli “mazuba aa Nowa.” (Matayo 24:37) Mazuba ngotupona alilibedelede, nciindi camapenzi aataambiki aayoomana ciindi bwaakunyonyoonwa bweende bwazyintu bubyaabi bwanyika eeyi. Mazuba aano, abalo bantu ba Leza balaambilizya mulumbe wakucenjezya bantu boonse ibakonzya kuswiilila. Sena muyakuutambula mulumbe ooyu? Ikuti naa mwakauzumina kale mulumbe wakasimpe ooyu uupa buumi, sena anywebo inga mwatalika kwaambila bamwi? Nowa amukwasyi wakwe bakatusiila cikozyanyo cibotu toonse.

‘BAKAFWUTULWA KUMAANZI’

Ciindi bwato nobwakali kuyaabwiibauka atala aalwizi ilwakali kuyaabuzula, kweelede kuti aabo bakali mukati bakaamvwa mapulanga aabwato aakali kutonga. Sena Nowa wakalibilika kujatikizya bukali bwamayuwe kuti ambweni inga bwato bwaanduka? Peepe. Kulibilika kuli boobu inga kwaba kuli baabo batajisi lusyomo mazuba aano, pele Nowa wakalaalusyomo. Ibbaibbele lyaamba kuti: “Akaambo kalusyomo, Nowa . . . wakayaka bwato.” (Bahebulayo 11:7) Ino wakalaalusyomo munzi? Jehova wakapangide cizuminano cakufwutula Nowa ku Zambangulwe alimwi abaabo boonse mbaakali limwi. (Matalikilo 6:18, 19) Sena ooyo wakalenga bubumbo boonse, nyika, alimwi azyintu zyoonse zipona inga taakali kukonzya kubukwabilila bwato kuti butanyonyooki? Wakali kukonzya! Nowa wakaliluzi kusyoma Jehova kuti uyoocizuzikizya cisyomezyo cakwe. Ncobeni, walo amukwasyi wakwe ‘bakafwutulwa kumaanzi.’—1 Petulo 3:20.

Nokwakainda mazuba aali 40 kaiwa sikati amasiku, imvwula yakaleka kuwa. Kweendelanya akkalenda yesu, kwakali kuma December 2370 B.C.E. Pele ciindi cakuzwa mubwato tiicakalinasika. Bwato ibwakazwide zilenge zipona bulikke mbobwakali kuyaabwiibauka atala aamaanzi aakapaide nyika yoonse, naaba malundu taakali kulibonya. (Matalikilo 7:19, 20) Inga tweezeezya Nowa keendelezya bana bakwe ba Semu, Hamu, a Jafeti kabacita mulimo wakusanina banyama boonse, kubabamba kabotu, alimwi akubona kuti bapona kabotu. Alimwi Leza nguwenya iwakapa kuti banyama aaba boonse bamusyokwe banjile mubwato kabotu-kabotu, wakali kukonzya kubapa kuti kabatakatazyi kulanganya ciindi ca Zambangulwe. *

Tacidoonekwi kuti Nowa wakazumanana kulemba zyintu zyakali kucitika. Zyintu eezyi izyakalembwa zilatondezya ciindi mvwula noyakatalika alimwi anoyakaleka. Alimwi zilayubununa kuti maanzi akapaya nyika yoonse kwamazuba aali 150. Limwi maanzi akatalika kuyaabuyuminina. Bumwi buzuba butalubiki, bwato bwakakkala kabotu-kabotu “azilundu zya Ararati” izili ku Turkey yamazuba aano. Kweelede kuti oomu mwakali mu April 2369 B.C.E. Mwakali mu June zilundu nozyakatalika kulibonya, kakwiindide mazuba aali 73. Nokwakainda myezi yotatwe, mu September, Nowa wakagwisya cibeela cimwi caciluli cabwato. Masimpe mulimo ooyu uukatazya wakaleta bulumbu nkaambo mumuni alimwi amuwo mubotu wakatalika kunjila. Alimwi Nowa wakatalikide kale kulingula nyika kutegwa abone naa ilakonzya kukkalwa. Wakatuma cikwangala, walo wakaunka kwaciindi cili mbocibede ambweni wakali kuuluka-uluka akukkala atala abwato; mpoonya wakatuma nziba, yalo yakali kujokela kuli Nowa mane kusikila yajana aakukkala.—Matalikilo 7:24–8:13.

Tacizumbauzigwi kuti Nowa wakabikkila kapati maano kuzyintu zyakumuuya. Tulakonzya kweezeezya Nowa kakkede antoomwe amukwasyi wakwe balakomba alimwi akubandika kujatikizya usyi wabo wakujulu wakali kubakwabilila. Nowa wakasyoma Jehova muzyintu zyoonse nzyaakali kucita. Nokuba kuti Nowa wakabona kuti ‘nyika yayuma’—kakwiindide mwaka omwe kabali mubwato—taakaujula mulyango kutegwa bazwe mubwato. (Matalikilo 8:14) Nowa wakalindila kwaambilwa a Jehova!

Basilutwe bamikwasyi mazuba aano balakonzya kwiiya ciiyo cipati kumwaalumi ooyu uusyomeka. Wakali mulondo, munkutwe mumilimo, uukkazyika moyo, alimwi wakali kubakwabilila bamuŋanda yakwe. Pele kwiinda zyoonse, wakabikka mubusena bwakusaanguna kucita kuyanda kwa Jehova Leza. Ikuti twaiya lusyomo lwa Nowa mumbazu eezyi, tuyooba zileleko kubayandwa besu.

“KAMUZWA MUBWAATO”

Cakasika ciindi Jehova naakabaambila kuti: “Kamuzwa mubwaato, yebo abanako, abana bako abamukabana bako boonse.” Eelyo bakamvwida, aboobo mukwasyi wakazwa, mpoonya banyama boonse bakatobela. Ino cakali buti? Sena bakali kulyatana nobakali kuzwa? Peepe! Cibalo caamba kuti: “Zyoonse zyakazwa mubbwato mutukamu-tukamu twamisyobo yazyo.” (Matalikilo 8:15-19, BT) Nobakazwa anze, kabayoya muya wamumalundu mubotu alimwi kabalanga kuzwa atala aazilundu zya Ararati, Nowa amukwasyi wakwe bakabona nyika iisalazyidwe. Kwakacinyina babbabbani, nkondo, bangelo bakazanga, alimwi aciinga cabantu babyaabi! * Bantu bakaba acoolwe cakutalika buumi bupya.

Nowa wakalizyi cakucita. Wakasaanguna kucita zyintu zijatikizya bukombi. Wakayaka cipaililo akupa cituuzyo cabanyama bamwi Leza mbaakaamba kuti balasalala—ibakanjide mubwato kabali “musanu ababili”—wakapa cituuzyo cakuumpa kuli Jehova. (Matalikilo 7:2; 8:20) Sena kukomba ooko kwakamukkomanisya Jehova?

Ibbaibbele lilaingula amajwi aaya: ‘Mpawo Jehova wakamvwa bweema bubotu.’ Ikulimvwa bubi nkwaakali kulimvwa Jehova ciindi bantu nibakazuzya nyika abubi kwakanjililwa busena akulimvwa kabotu akaambo kakubona mukwasyi wabakombi basyomeka bakali kuyandisya kucita kuyanda kwakwe munyika. Jehova tanaakali kulangila kuti babe bantu balondokede. Kapango nkakonya aaka kalazumanana akuti: “Miyeeyo yamoyo wamuntu mibi lyoonse kuzwa kubwanike bwakwe.” (Matalikilo 8:21) Amuyeeye buyo Jehova mbwaakabakkazyikila moyo bantu akubatondezya lweetelelo.

Leza wakakugwisya kusinganya nkwaakasinganyide nyika. Mumazuba aakuzanga kwa Adamu a Eva, Leza wakaisinganya nyika calo icakapa kuti kulima kakukatazya. Bausyi Nowa, ba Lameki, bakapa mwanaabo izyina lyakuti Nowa—ambweni ilyaamba kuti “Kulyookezya” naa “Luumbulizyo”—alimwi bakalaambide kuti mwanaabo uyoosololela bantu kukulyookezya kukusinganizyigwa okuya. Kweelede kuti Nowa wakamweta-mweta naakazyiba kuti lino businsimi bulazuzikizyigwa alimwi akuti nyika lino inoopa butebuzi bubotu. Aboobo tacigambyi kuti kakutanainda ciindi, Nowa wakatalika kulima!—Matalikilo 3:17, 18; 5:28, 29; 9:20.

Aciindi nciconya, Jehova wakabapa milawo iitakatazyi kutobela yakusololela balunyungu lwa Nowa mubuumi—kubikkilizya amulawo wakubakasya kujaya alimwi amulawo uujatikizya kubelesya kabotu bulowa. Kuyungizya waawo, Leza wakapanga cizuminano abantu, cakubasyomezya kuti takaleti limbi zambangulwe kutegwa anyonyoone zyintu zipona zyoonse anyika. Kutegwa asinizye majwi ngaakaamba, Jehova wakapa bantu citondezyo cakali kulibonya kabotu alimwi cakali ceenzu kuli mbabo—fulicoongo. Kusikila sunu fulicoongo uliwoonse ngotubona utuyeezya cisyomezyo ca Jehova caluyando.—Matalikilo 9:1-17.

Ikuti makani aajatikizya Nowa naakali buyo caano, naanga talibonyi fulicoongo mazuba aano. Pele Nowa wakali muntu wancobeni, alimwi buumi bwakwe tiibwakali buuba-uba. Mumazuba aayo, ciindi bantu nobakacili kupona myaka minji, mwaalumi ooyu uusyomeka wakakkala myaka imbi iili 350, alimwi wakajana macise manji mumyaanda yamyaka eeyo. Aciindi cimwi, wakalubizya kapati kwiinda mukukolwa bukoko, pele bulubizi oobu bwakayungizyigwa ciindi muzyukulu wakwe Kanana naakacita cibi cipati—cibi cakaleta mapenzi kumukwasyi wa Kanana. Nowa wakapona kwaciindi cilamfwu, wakaliko balunyungu lwakwe nobakatalika kucita zibi mbuli kukomba mituni alimwi akucita nkondo mumazuba aa Nimrodi. Pele mukwiimpana abubi bwakali kucitika, Nowa wakabona mwanaakwe Semu katondezya cikozyanyo calusyomo luyumu kumukwasyi wakwe.—Matalikilo 9:21-28; 10:8-11; 11:1-11.

Mbubwenya mbuli Nowa, andiswe tweelede kuliyumya nokuba kuti tujisi mapenzi. Ciindi bantu batuzingulukide nobatamumvwidi Leza naa kuleka kumubelekela, tweelede kuzumanana kusyomeka mbuli Nowa. Jehova ulakulongezya kapati kuliyumya kuli boobu. Eeci cileendelana ancaakaamba Jesu Kristo naakati, “ooyo uuliyumya kusikila kumamanino nguuyoofwutulwa.”—Matayo 24:13.

[Bupanduluzi buyungizidwe]

^ munc. 17 Bamwi baamba kuti Leza wakapa kuti banyama bamane nguzu zyakuluma alimwi akucita zyintu zimbi calo cakali kupa kuti kabatalyi kapati. Kufwumbwa naa wakacita oobo naa pe, masimpe ngakuti wakacizuzikizya cisyomezyo cakwe, cakukwabilila zyintu zyoonse zyakali mubwato.

^ munc. 22 Alimwi kwakanyina cakali kukonzya kutondezya mpowakabede Muunda wa Edeni, kuboneka kuti wakazimaana akaambo kamaanzi aazambangulwe aakapaide. Kuti kakuli boobo, bakerebimu ibakali kugatela mulyango bakajokela kujulu, mulimo wabo wamyaka iili 1600 wakamana.—Matalikilo 3:22-24.

[Cifwanikiso icili apeeji 13]

Tacidoonekwi kuti Nowa wakaweendelezya mukwasyi wakwe mubukombi nomuba muziindi zikatazya

[Cifwanikiso icili apeeji 15]

Nowa amukwasyi wakwe bakajana nyika ilisalazyidwe nobakazwa mubwato