Skip to content

Ino Jehova Nguni?

Ino Jehova Nguni?

Bwiinguzi bwamu Bbaibbele

 Jehova ngu Leza wakasimpe waambidwe mu Bbaibbele, Mulengi wazintu zyoonse. (Ciyubunuzyo 4:​11) Basinsimi mbuli Abrahamu alimwi a Musa bakali kumukomba, mbubwenya mbwaakacita Jesu. (Matalikilo 24:27; Kulonga 15:1, 2; Johane 20:17) Ngu Leza, kutali buyo wabantu bamusyobo omwe, pele “wanyika yoonse.”​—Intembauzyo 47:2.

 Jehova ndizina lya Leza lilibedelede lyaambidwe mu Bbaibbele. (Kulonga 3:​15; Intembauzyo 83:18) Lizwa kubbala lya Chihebrayo lyaamba “kuba,” alimwi basyaazibwene banji baamba kuti lyaamba kuti “Upa Kuti Kube.” Bupanduluzi oobu buleelela ikwaamba cuuno ncajisi Jehova mbwali Mulengi alimwi a Sikuzuzikizya makanze aakwe. (Isaya 55:10, 11) Kuyungizya waawo, Bbaibbele lilatugwasya kumuzyiba muntu ooyu uujisi zina lya Jehova, kwaambisya bube bwakwe bwaluyando.—Kulonga 34:5-7; Luka 6:35; 1 Johane 4:8.

 Izina lyakuti Jehovah ndizina lya Cingisi lyakasandululwa kubbala lya Chihebrayo lya Leza​—mabala one aakuti יהוה (YHWH), aaitwa kuti Tetragrammaton. Bwini mbolyaambwa zina lya Leza mu Chihebrayo talizyibidwe. Pele zina lyakuti “Jehovah” lyakatalika kaindi kubelesyegwa mu Cingisi, kusaanguna lyakabelesyegwa mu Bbaibbele lyakalembwa a William Tyndale mu 1530. a

Nkaambo nzi mbolyakali kwaambwa zina lya Leza mu Chihebrayo ncokutazyibidwe?

 Mu Chihebrayo cakaindi tiibakali kulemba mabala aajisi bana. Muntu wakali kubala Chihebrayo wakali kulibikkila bana bayandika. Pele naakamana kulembwa Magwalo aa Chihebrayo (“Cizuminano Cakaindi”), ba Juda bamwi bakaba amuzeezo wakubeja wakuti taciluzi kwaamba zina lya Leza cakupozya. Nobakali kubala cakupozya lugwalo lwakajisi zina lya Leza, bakali kubikka mabala mbuli aakuti “Mwami” naa “Leza.” Nokwakainda myaka minji, cilengwa eeci cakaduma alimwi kwakalubwa mbolyakali kwaambwa zina. b

 Bamwi bayeeya kuti zina lya Leza lyakali kwaambwa kuti “Yahweh,” kakuli bamwi balyaamba munzila imbi. Bbuku Lyakuvwunga Lyaku Lwizi Lutajisi Buumi ilyakajisi cibeela cabbuku lya Kulonga ilyakalembedwe mu Chigriki lyaamba zina eeli kuti Iao. Balembi ba Griki bakusaanguna baamba kuti lyakali kwaambwa kuti Iae, I·a·be, alimwi a I·a·ou·e, pele kunyina akati kayaaya likonzya kwaambwa kuti mbolyakali kwaambwa zina mu Chihebrayo cakaindi.

Makani aakubeja kujatikizya zina lya Leza mu Bbaibbele

 Makani aakubeja: Ma Bbaibbele aabelesya zina lyakuti “Jehova” akaliyungizya buya zina eeli.

 Makani aamasimpe: Bbala lya Chihebrayo lyazina lya Leza lilajanika mu Bbaibbele ziindi zibalilwa ku 7,000. c Muma Bbaibbele manji bakaligusya zina lya Leza akubikka zina lyabulemu lyakuti “Mwami.”

 Makani aakubeja: Leza singuzuzyoonse tayandiki zini lilibedelede.

 Makani aamasimpe: Leza ilwakwe wakasololela balembi ba Bbaibbele kulilemba zina lyakwe ziindi zinji, alimwi waambila baabo bamukomba kulibelesya zina lyakwe. (Isaya 42:8; Joeli 2:​32; Malaki 3:​16; Baroma 10:13) Alimwi buya, Leza wakabanyemena basinsimi bakubeja bakasola kupa bantu kuliluba zina lyakwe.​—Jeremiya 23:27.

 Makani aakubeja: Kweelana acilengwa caba Juda, izina lya Leza lyeelede kugusyigwa mu Bbaibbele.

 Makani aamasimpe: Masimpe kuti balembi ba Juda bakali kukaka kwaamba zina lya Leza. Nokuba boobo, tiibakaligusya pe muma Bbaibbele aabo. Kumane buya, Leza tayandi kuti katutobela zilengwa zyabantu zipa kuti tutyole milawo yakwe.​—Matayo 15:​1-3.

 Makani aakubeja: Izina lya Leza talyeelede kulembwa mu Bbaibbele akaambo kakuti talizyibidwe bwini mbolyaambwa mu Chihebrayo.

 Makani aamasimpe: Kuyeeya kuli boobu kuleta muzeezo wakuti Leza uyanda kuti bantu baambaula myaambo iindene-indene beelede kulyaamba munzila lyeelene zina eeli. Pele Bbaibbele litondezya kuti bakombi ba Leza bakaindi ibakali kwaamba myaambo iindene-indene bakali kwiindana mbobakali kwaamba mazina.

 Amulange-lange cikozyanyo camubetesi muna Israyeli, Joshua. Banakristo bamumwaanda wamyaka wakusaanguna ibakali kwaambaula Chihebrayo bakali kwiita Joshua kuti Yehoh·shuaʽ, kakuli aabo bakali kwaamba Chigriki bakali kumwiita kuti I·e·sous. Mu Bbaibbele kulilembedwe zina lya Joshua lya Chigriki, citondezya kuti Banakristo bakali kwiita mazina kweelana ambolyakali kwaambwa mumwaambo wabo.​—Milimo 7:​45; Bahebrayo 4:8.

 Eeci inga cabeleka caboola kumakani aakusandulula zina lya Leza. Makani aakuti lyaambwa buti zina taayandiki kapati, ciyandika kapati nkulisiya zina lya Leza mubusena molyeelede mu Bbaibbele.

a Tyndale wakabelesya zina lyakuti “Iehouah” mumabbuku aakusaanguna osanwe mu Bbaibbele lyakwe. Mukuya kwaciindi, Cingisi cakacinca, ambolilembwa zina lya Leza lyakacinca. Mucikozyanyo, mu 1612, Henry Ainsworth wakabelesya zina lyakuti “Iehovah” mubbuku lya Intembauzyo ndyaakasandulula. Naakalilembulula bbuku eeli mu 1639, wakabelesya zina lyakuti “Jehovah.” Mbubwenya buyo, basanduluzi ba Bbaibbele liitwa kuti American Standard Version, ilyakalembwa mu 1901, bakabelesya zina lyakuti “Jehovah” mubusena molyakali kujanika zina lya Leza mumalembe aa Chihebrayo.

b Kutegwa muzyibe zinji, amubone bupanduluzi buyungizyidwe A4, “Izina lya Leza mu Magwalo aa Chihebrayo,” mu Bbaibbele lya Busanduluzi Bwanyika Mpya.

c Alimwi amubone Theological Lexicon of the Old Testament, Volume 2, apeeji 523-​524.