Ntshembo Eka Lava Vabyaka

EKU SUNGULENI, vanhu a va tala ku papalata vanhu lava nga ni mavabyi ya nhloko. Hikwalaho ka sweswo, vo tala lava hlaseriweke hi mavabyi lawa a va nga amukeleki evanhwini. Van’wana a va nga thoriwi. Kasi van’wana a va bakanyiwa hi swirho swa mindyangu ya vona. Hakanyingi, leswi a swo nyanyisa xiphiqo lexi naswona swi endle leswaku lava vabyaka va nga kumi mpfuno.

Kambe, eka makume ya malembe ya sweswinyana, ku endliwe nhluvuko lowukulu emhakeni yo twisisa mavabyi ya gome lerikulu ni ku cinca-cinca ka ndlela leyi munhu a titwaka ha yona. Sweswi swa tiveka leswaku mavabyi lawa ma tshunguleka. Kambe a swi olovi minkarhi hinkwayo ku kuma mpfuno. Ha yini?

Ku Twisisa Swikombiso Swa Mavabyi Lawa

Mavabyi ya nhloko a ma nge voniwi hi ku kambela ngati ntsena kumbe X-ray. Ku ri na sweswo, ndlela leyi munhu a tikhomaka ha yona, a ehleketaka ha yona ni swiboho leswi a swi endlaka, swi vekiwa tihlo nkarhi wo leha. Va fanele va vona swikombiso swo hlayanyana va nga si fikela makumu ya leswaku munhu loyi u khomiwe hi yini. Xiphiqo lexi nga kona i xa leswaku minkarhi yin’wana swirho swa ndyangu ni vanghana a va swi xiyi leswaku leswi va swi vonaka i vumbhoni bya mavabyi ya nhloko. Dok. David J. Miklowitz wa tsala: “Hambiloko vanhu va pfumela leswaku munhu u tikhome hi ndlela leyi nga tolovelekangiki, va va ni mavonelo lama nga faniki malunghana ni leswi endlaka leswaku munhu yoloye a va hi ndlela leyi a nga ha yona.”

Tlhandlakambirhi, hambiloko swirho swa ndyangu swi vona leswaku xiyimo xa kona xi tikile, swi nga ha tika ku byela munhu leswaku u fanele a tshunguriwa. Kumbexana loko ku ri wena la vabyaka, swi nga ha endleka u nga swi voni leswaku u lava mpfuno. Dok. Mark S. Gold wa tsala: “Kumbexana wa swi kholwa leswi u swi ehleketaka loko u tshikilelekile—leswaku u xikangalafula, naswona a ku na xilaveko xa ku lava mpfuno tanihi leswi a nga riki kona la fanaka na wena. Kumbexana u nga rhandza ku bula ni un’wana hi ntshikilelo wa wena kambe u ehleketa leswaku ku tshikileleka i nchumu lowu khomisaka tingana, hi wena u tipeteke eka  wona. . . . Kumbexana a wu swi tivi leswaku u khomiwe hi ntshikilelo lowukulu.” Nilokoswiritano, eka lava va nga ni gome lerikulu leri vangiwaka hi ntshikilelo, i swa nkoka leswaku va lava mpfuno wa madokodela.

I ntiyiso leswaku hinkwerhu hi titwa hi tsanile minkarhi yin’wana, kambe leswi a swi vuli swona leswaku hi ni mavabyi ya nhloko. Kambe ku vuriwa yini hiloko munhu a ya emahlweni a tshikilelekile, ku nga ri nchumu lowu hundzaka? Naswona, ku vuriwa yini hiloko swi ya emahlweni nkarhi wo leha—kumbexana mavhiki mambirhi kumbe ku tlula? Tlhandlakambirhi, a hi nge ntshikilelo wu endla leswaku u nga hanyi vutomi bya ntolovelo, ku nga ha va entirhweni, exikolweni kumbe ni vanhu van’wana. Eswiyin’weni swo tano, ku nga va vutlhari ku ya eka dokodela la nga ni vutshila bya ku tshubula ni ku tshungula mavabyi ya ntshikilelo lowukulu.

Loko ku ri ni swin’wana swi nga fambiki kahle enhlokweni, u nga ha nyikiwa murhi. Eswiyin’weni swin’wana, dokodela a nga ha bumabumela leswaku munhu la vabyaka a landzela nongonoko wo karhi lowu nga ta n’wi pfuna eka xiyimo lexi a nga eka xona. Minkarhi yin’wana, ku landzela nongonoko wo karhi ni ku tirhisa murhi, swi pfunile. a Nchumu wa nkoka i ku teka goza, u lava mpfuno. Lenore, la nga ni vuvabyi bya ku cinca-cinca ka ndlela leyi a titwaka ha yona la boxiweke exihlokweni lexi hundzeke u ri: “Minkarhi yo tala vavabyi va chavisiwa ni ku nyumisiwa hi vuvabyi bya vona. Kambe lexi munhu a nga tisolaka ha xona, i ku vona onge wa vabya kambe a nga lavi mpfuno lowu a faneleke a wu kuma.”

Lenore u vulavula hi ntokoto wakwe. U ri: “Ku hele lembe ndzi ri karhi ndzi vabya ndzi ri emubedweni. Kutani siku rin’wana loko ndzi titwa ndzi antswa, ndzi endle xiboho xa ku bela dokodela riqingho ndzi kombela ku n’wi vona.” Ku kumeke leswaku Lenore u ni vuvabyi bya ku cinca-cinca ka ndlela leyi a titwaka ha yona naswona u nyikiwe murhi. Leswi swi cince vutomi byakwe. Lenore u ri: “Ndzi titwa ndzi ri kahle loko ndzi nwa murhi wa mina hambileswi ndzi bohekaka ku tshamela ku titsundzuxa leswaku loko ndzo tshika ku wu nwa, mavabyi lawaya ma ta vuya.”

Swi tano na hi Brandon, loyi a nga ni ntshikilelo. U ri: “Loko ndza ha ri muntshwa, a ndzi tshamela ku ehleketa ku tidlaya tanihi leswi a ndzi titwa ndzi ri xikangalafula. Ndzi ye eka dokodela loko ndzi ri emalembeni ya va-30.” Brandon na yena u tirhisa murhi ku lwisana ni vuvabyi byakwe, ku fana na Lenore, kambe a swi heleli kwalaho. U ri: “Leswaku ndzi tikhathalela kahle, ndzi khathalela miehleketo ni miri wa mina. Ndza wisa naswona a ndzi dyi nchumu wun’wana ni wun’wana. Ndzi tlhela ndzi tata miehleketo ni mbilu ya mina hi timhaka leti akaka leti kumekaka eBibeleni.”

 Kambe Brandon u vula leswaku gome lerikulu ri lava vutshunguri bya dokodela—ku nga ri bya moya. I swa nkoka leswaku munhu a xiya yinhla leyi leswaku a ta tshunguleka. Brandon wa hlamusela: “Siku rin’wana ndzi tshame ndzi byeriwa hi Mukreste un’wana hi xikongomelo lexinene leswaku leswi Vagalatiya 5:22, 23 yi vulaka leswaku ntsako i mbhandzu wa moya lowo kwetsima wa Xikwembu, ndzi boheka ku va ni ntshikilelo tanihi leswi ndzi endlaka leswi sivelaka moya lowu. Sweswo swi endle leswaku ndzi tivona nandzu naswona ndzi tshikileleka ngopfu. Kambe loko ndzi sungule ku kuma mpfuno, papa ra ntima leri a ri ndzi funengetile ri sungule ku nyamalala. Ndzi titwe ndzi antswa swinene! Ndzi navela onge loko a ndzi kume mpfuno hi ku hatlisa.”

Ku Hlula eNyimpini Leyi

Hambiloko se swi kumekile leswaku munhu u khomiwe hi yini naswona se a a kuma vutshunguri, swi nga ha endleka leswaku mavabyi ya nhloko ma hambeta ma tisa mintlhontlho yin’wana eka loyi ma n’wi hlaseleke. Kelly, la lwaka ni ntshikilelo lowukulu, u tsakile hi mpfuno wa vatshila lowu a wu kumaka, lowu lwaka ni ntshikilelo wakwe. Kambe, ku tlhandlekela kwalaho, u kume leswaku nseketelo wa van’wana i wa nkoka. Eku sunguleni, Kelly a a nga swi lavi ku kombela mpfuno wa van’wana hikuva a a nga swi lavi ku va ndzhwalo eka vona. U ri: “A ndzi dyondzanga ntsena ku lava mpfuno kambe ndzi dyondze ni ku wu amukela. Ndzi hlule ntshikilelo lowu endzhaku ka loko ndzi boxe ndlela leyi ndzi titwaka ha yona.”

Leswi a nga Mbhoni ya Yehovha, Kelly u va kona eminhlanganweni ni vapfumeri-kulobye eHolweni ya Mfumo. Kambe, eku sunguleni, hambi ku ri minhlangano leyi yo tsakisa a yi tisa mintlhontlho. “Hakanyingi timboni, vanhu lava famba-fambaka swin’we ni pongo, a swi ndzi kokisa exilogweni. Kutani ndzi sungule ku tivona nandzu, kutani ntshikilelo wa mina wu sungule ku nyanya hikuva a ndzi vona onge vuvabyi bya mina byi kombisa leswaku a ndzi hanyanga hi tlhelo ra moya.” Xana Kelly u langutana njhani ni xiyimo lexi? U ri: “Ndzi dyondze leswaku ntshikilelo i vuvabyi lebyi ndzi faneleke ndzi lwa na byona. A byi kombisi leswaku ndzi ni rirhandzu ro tanihi kwihi eka Xikwembu kumbe eka Vakreste-kulorhi. A byi kombisi nchumu hi xiyimo xa mina xa moya.”

Lucia, la boxiweke eswihlokweni leswi hundzeke swa ntlhandlamano lowu wa tsaka hi vutshunguri lebyi a byi kumeke. U ri: “Ku ya eka dokodela swi ndzi pfunile swinene  leswaku ndzi dyondza ku langutana ni ku hlula swipfukela swa mina leswi fambisanaka ni vuvabyi lebyi.” Lucia u tlhele a tshikilela nkoka wa ku tinyika nkarhi wa ku wisa. U ri: “Ku etlela i xilotlelo xa nkoka xa ku langutana ni gome leri chavisaka leri fambisanaka ni ku tsaka lokukulu. Loko ndzi nga etleli nkarhi lowu ringaneke, vuvabyi lebyi byi tinyika matimba. Hambiloko ndzi va ni nkelunkelu, ematshan’weni yo pfuka, ndzi ringete ku pavalala kwalaho ndzi wisa.”

Sheila, loyi na yena a boxiweke eku sunguleni, u kume swi pfuna ku hlayisa buku leyi a a tsalela eka yona siku ni siku malunghana ni ndlela leyi a titwaka ha yona. Ndlela leyi a langutaka swilo ha yona yi sungule ku antswa. Nilokoswiritano, ka ha ri ni mintlhontlho. Sheila u ri: “Hikwalaho ka swivangelo swin’wana, matshimbi ma endle leswaku ndzi tshamela ku ehleketa hi swilo swo biha. Kambe ndzi swi kotile ku ma lawula kumbe ku ma heta matimba.”

Nchavelelo Lowu Humaka eRitweni Ra Xikwembu

Bibele ya swi kota ku va nyika matimba vanhu vo tala lava ‘karhatiwaka hi miehleketo ya vona.’ (Pisalema 94:17-19, 22) Hi xikombiso, Cherie, u khutaziwe ngopfu hi Pisalema 72:12, 13. Laha, mupisalema u vula leswi hi Hosi leyi hlawuriweke ya Xikwembu, ku nga Yesu Kreste: “Yi ta kutsula xisiwana lexi kombelaka ku pfuniwa, ni la xanisekaka ni hinkwavo lava nga riki na mupfuni. Yi ta va ni nsovo eka loyi a pfumalaka ni loyi a nga xisiwana, yi ta ponisa moya-xiviri wa swisiwana.” Cherie u tlhele a khutaziwa hi marito ya muapostola Pawulo lama rhekhodiweke eka Varhoma 8:38, 39: “Ndza kholwa leswaku rifu ni vutomi ni tintsumi ni tihulumendhe ni swilo leswi nga laha sweswi ni swilo leswi taka ni vaungameri ni vutlakuki ni vuenti ni xivumbiwa xihi ni xihi xin’wana a swi nge swi koti ku hi hambanisa ni rirhandzu ra Xikwembu.”

Elaine, la karhatiwaka hi vuvabyi bya ku cinca-cinca ka ndlela leyi a titwaka ha yona, u kume leswaku vuxaka bya yena ni Xikwembu i mhingu. U chaveleriwa swinene hi marito ya mupisalema: “Oho Xikwembu, mbilu leyi tshovekeke yi tlhela yi pfotloseka a wu nge yi languteli ehansi.” (Pisalema 51:17) U ri: “Swi ve nchavelelo wa xiviri ku tiva leswaku Tata wa hina la nga ni rirhandzu wa le tilweni, Yehovha, wa swi twisisa. Swi ndzi nyike matimba ku tshinela eka yena hi xikhongelo, ngopfu-ngopfu hi minkarhi ya ntshikilelo ni ku karhateka.”

Hilaha hi swi vonaka hakona, ku tshama ni munhu la nga ni mavabyi ya nhloko swi tisa mintlhontlho yo hlawuleka. Hambiswiritano, Cherie na Elaine va kume leswaku ku tshemba Xikwembu hi timbilu ta vona hinkwato swin’we ni ku kuma vutshunguri lebyi faneleke swi va pfunile leswaku va antswisa vutomi bya vona. Kambe, xana swirho swa ndyangu ni vanghana va nga va pfuna njhani lava khomiweke hi vuvabyi bya ku cinca-cinca ka ndlela leyi va titwaka ha yona kumbe bya ntshikilelo?

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 10]

“Loko ndzi sungule ku kuma mpfuno, papa ra ntima leri a ri ndzi funengetile ri sungule ku nyamalala. Ndzi titwe ndzi antswa swinene!”—BRANDON

[Bokisi leri nga eka tluka 9]

Leswi Vanuna Va Vona Va Swi Lemukeke

“Loko Lucia a nga si vabya, u pfune vanhu vo tala hi vutlhari byakwe. Hambi sweswi, loko vanhu va endzela nkatanga loko a antswa, va vonaka va n’wi tsakela hikwalaho ka rirhandzu rakwe. Lexi vanhu va nga xi twisisiki hileswaku minkarhi yin’wana Lucia u va ni ntshikilelo lowukulu kasi minkarhi yin’wana a tsaka ngopfu. Va tano vanhu lava khomiweke hi vuvabyi bya ku cinca-cinca ka ndlela leyi va titwaka ha yona, ku nga vuvabyi lebyi a langutaneke na byona ku sukela emalembeni ya mune lama hundzeke.

“Loko a tsake ngopfu, swi tolovelekile ku vona Lucia a nga etleli kukondza ku ba awara ya n’we, ya mbirhi kumbe ya nharhu nimpundzu, a ri karhi a ehleketa leti na letiya. U va a ri ni matimba lamakulu. U ta hlundzukisiwa hi nchumu lowu nga vuliki nchumu naswona a tirhisa mali hi ndlela ya vusopfa. U ta tipeta ekhombyeni lerikulu, a a ehleketa leswaku a nga pfuni nchumu, a tlhela a ehleketa leswaku a ku na khombo—hi tlhelo ra mahanyelo kumbe a hoxa vutomi byakwe ekhombyeni hi tindlela tin’wana. Nchumu wun’wana lowu fambisanaka ni khombo leri i ku tidlaya. Nkarhi hinkwawo ntsako lowu wu helela hi ku va ni ntshikilelo, ntshikilelo lowu hakanyingi wu fambisanaka ni gome leri chavisaka kambe a tlhela a tsaka swinene.

“Vutomi bya mina byi cince ngopfu. Hambi ku ri vutshunguri bya Lucia, leswi byi swi endlaka namuntlha swi nga ha hambana ni leswi byi swi endleke tolo kumbe leswi byi nga ta swi endla mundzuku. Byi cinca hi ku ya hi swiyimo swa hina. Ndzi tikume ndzi swi kota ku pfumelelana ni swiyimo ku tlula hilaha a ndzi ehleketa leswaku ndzi ta swi kotisa swona.”—Mario

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 11]

Loko A Nyikiwa Murhi

Van’wana va ehleketa leswaku ku nwa murhi swi kombisa ku tsana. Kambe swi ehlekete hi ndlela leyi: Munhu la nga ni vuvabyi bya chukele u fanele a landzela matshungulelo yo karhi, lama nga ha katsaka ku tlhava njhekixeni ya insulin. Xana leswi swi kombisa leswaku munhu u tsanile? Doo! Ko va ndlela yo pfuna swiaki swa miri leswaku miri wu ta tshama wu hanye kahle.

Swi tano ni hi ku tirhisa mirhi ya ntshikilelo ni ya vuvabyi bya ku cinca-cinca ka ndlela leyi munhu a titwaka ha yona. Hambileswi vanhu vo tala va pfuniweke hi minongonoko leyi nyikelaka switsundzuxo leswaku va kota ku langutana ni mavabyi ya vona, kambe xilemukiso xa laveka. Loko ku ri ni swin’wana swi nga fambiki kahle enhlokweni, vuvabyi bya kona a byi nge tshunguleki ntsena hi ku bula ni munhu. Steven, la nga ni vuvabyi bya ku cinca-cinca ka ndlela leyi a titwaka ha yona, wa hlamusela: “Dokodela la ndzi tshunguleke u endle xikombiso lexi: U nga ha dyondzisa munhu ko tala ku chayela, kambe loko wo nyika munhu yoloye movha lowu nga riki na xidirayivhele kumbe tibiriki, ku n’wi dyondzisa ka wena a swi nge pfuni nchumu. Hi ndlela leyi fanaka, ku nyikela switsundzuxo ntsena eka munhu la nga ni ntshikilelo a swi nge pfuni nchumu. Ku tshungula leswi hoxeke ebyongweni i goza ro sungula leri nga ra nkoka.”

[Xifaniso lexi nga eka tluka 10]

Bibele yi va nyika matimba vanhu vo tala lava karhatiwaka hi miehleketo yo biha