HILAHA varimi va swi tivaka ha kona, leswaku swimilana swi kota ku kula kahle, swi titshege hi ku byala mbewu emisaveni leyi noneke hi nguva leyi faneleke. Hambiswiritano, lexi hlamarisaka hi leswaku swimilana swin’wana leswi kulaka kahle emakwhatini lama nga ni timpfula, swi byariwa nivusiku naswona swi byariwa hi vabyari va le mpfhukeni. Vabyari va le mpfhukeni lava byalaka i Vamangadyana—van’wana va vona va tiviwa tanihi vamangadyana lavakulu (flying foxes). *

Vunyingi bya vamangadyana lava va haha nivusiku va hlota misinya ni swimilana swa le khwatini leswi va nga ta kuma swakudya ni vulombe bya swiluva eka swona. Loko va ri karhi va hlotana ni swakudya, vamangadyana va gayela mihandzu leyi va yi dyeke kutani va humesa tinyungu ni mbewu leyi nga gayelekangiki. Leswaku va hetisisa ntirho wa vona wo byala, va tlhela va nonisa swiluva loko va ri karhi va nwa vulombe bya swona lebyi va byi rhandzaka ngopfu.

Leswi vamangadyana va nga fambaka mpfhuka wo leha nivusiku, va nga byala timbewu endhawini leyikulu. Nakambe leswi va byalaka timbewu loko va ri karhi va gayela va tlhela va “nonisa” ni swimilana. A swi hlamarisi leswi swimilana swa mixaka-xaka swa le makwhatini lama nga ni timpfula swi titshegeke hi vamangadyana leswaku va swi nonisa ni ku hangalasa timbewu ta swona.

 Tanihi leswi vamangadyana va nga fambaka mpfuka wo leha va ri ntlawa lowukulu, va fanele va ri ni vuswikoti byo tiva ndlela ni mahlo lama vonaka hi ndlela yo hlamarisa. Endhawini leyi nga ni xinyama, va vona kahle ku tlula ndlela leyi vanhu va vonaka ha yona. Va nga tlhela va kota ku hambanisa mihlovo hi ku hambana ka yona. A va tali ku haha ninhlikanhi hilaha va endlaka ha kona nivusiku.

Eka rixaka ra vamangadyana lava vuriwaka Samoan flying fox loko nuna ni nsati vo kala va rhandzana a va hambani vutomi hinkwabyo. Hilaha swi xiyiweke ha kona eka tinxaka tin’wana, mangadyana wa xisati hi yena loyi a khathalelaka vana vakwe, u tshama na vona mavhiki ma nga ri mangani naswona u va an’wisa ku kondza va kula. Eka muxaka wa vamangadyana lava byalaka timbewu, loko mangadyana wa xisati a veleka u pfuniwa hi “sungukati.”

Lexi twisaka ku vava, hi leswaku vamangadyana vo tala lava byalaka timbewu va le khombyeni ro herisiwa, hileswi tindhawu leti va tshamaka eka tona ti onheteriwaka. Eswihlaleni leswi nga eDzongeni wa Pacific, ku nyamalala ka vamangadyana lava byalaka timbewu swi ta vanga khombo hikuva mixaka yin’wana ya swimilana swa le swihlaleni sweswo swi tikomba onge a swi nge he nonisiwi loko vamangadyana lava va nga ha ri kona. Handle ko kanakana, ntirho lowu endliwaka hi vabyari lava va le mpfhukeni i wa nkoka swinene.