Nkataku u vule kumbe ku endla swin’wana leswi ku khunguvanyiseke naswona u ringeta ku endla onge a wu khunguvanyekanga. Kambe nkataku u xiya leswaku swin’wana a swi fambi kahle kutani u sungula ku ku vutisa leswaku u khunguvanyisiwe hi yini. Sweswo swi ku endla u ya u nyangatseka ngopfu. U nga byi vohlisa njhani vukarhi emhakeni leyi?

•  Leswi u faneleke u swi tiva

•  Leswi u faneleke u swi endla

•   Ku hlundzuka swi nga ku vangela mavabyi. Valavisisi va vula leswaku loko u nga lawuli ku hlundzuka ka wena u nga khomiwa hi high blood, vuvabyi bya mbilu, ntshikilelo wa mianakanyo ni swiphiqo leswi fambisanaka ni ku gayela. Naswona swi nga endla leswaku u va ni nkelunkelu, ku tshamela ku vilela, vuvabyi bya nhlonge kumbe stroke. Bibele yi hi khutaza leswaku hi: “Tshika ku hlundzuka.”​—Pisalema 37:8.

•   Ku fundza vukarhi swi nga ku vavisa. Ku tshama u hlundzukile swi nga ku vavisa fana ni vuvabyi lebyi dyaka munhu a ri karhi a famba. Hi xikombiso u nga ha sungula ku xopaxopa vanhu van’wana. Mukhuva wolowo wu nga ku kokisa exilogweni naswona wu nga ha dlaya ni vukati bya wena.

•   Languta timfanelo letinene eka nkataku. Tsala swilo swinharhu leswi u swi rhandzaka hi nkataku. Loko siku rin’wana a ku hlundzukisa languta swilo sweswo leswaku u vohlisa mbilu. Leswi, swi nga ku pfuna leswaku u lawula vukarhi bya wena.

   Nsinya wa nawu wa Bibele: “Tikombeni mi ri ni ku nkhensa.”​—Vakolosa 3:15.

•    Tiyimisele ku rivalela. Ringeta ku languta swilo hi laha nkataku a swi langutaka ha kona. Leswi swi ta ku pfuna leswaku u va ni ntwelavusiwana​—Bibele yi vula leswaku sweswo i ku “kombisa ntlhaveko wa xinakulobye.” (1 Petro 3:8) Tivutise, ‘Nchumu lowu ndzi hlundzukiseke i wukulu ku fikela kwihi lerova ndzi nga tsandzeka ku rivalela nkatanga?’

   Nsinya wa nawu wa Bibele: “Swi sasekile . . . loko a nga wu tluli nawu.”​— Swivuriso 19:11.

•    Va na ni musa ni vukheta loko u phofula ndlela leyi u titwaka ha yona. Tirhisa “Ndzi” loko u vulavula. Hi xikombiso, ematshan’weni yo vula leswaku, “U tsandzeka ni ku fona u vula leswaku u le kwihi,” i nge, “Ndza vilela loko dyambu ri pela ndzi nga swi tivi leswaku u le kwihi, ndza ti vutisa loko u hlayisekile laha u nga kona.” Ku vula ndlela leyi u titwaka ha yona hi musa swi nga ku pfuna leswaku u vohlisa vukarhi.

   Nsinya wa nawu wa Bibele: “Marito ya n’wina a ma ve ni nsovo nkarhi hinkwawo, ma lungiwe hi munyu.”​—Vakolosa 4:6.

•    Yingisela hi vukheta. Endzhaku ka loko u tiphofurile, nyika nkataku nkarhi wo vulavula, u nga n’wi ngheni enon’wini. Loko nkataku a heta ku vulavula, vula leswi a swi vuleke ku vona loko u n’wi twisise kahle. Ku yingisela swi nga ku pfuna leswaku u lawula ku hlundzuka ka wena.

   Nsinya wa nawu wa Bibele: ‘hatlisa emhakeni yo twa, u nonoka emhakeni yo vulavula.’​—Yakobo 1:19.