Lutani apo pali nkhani

Lutani apo pali mitu ya nkhani

Kale Ŵaisrayeli Ŵakarwanga Nkhondo—Chifukwa Wuli Ise Tikurwa Yayi Nkhondo?

Kale Ŵaisrayeli Ŵakarwanga Nkhondo—Chifukwa Wuli Ise Tikurwa Yayi Nkhondo?

“PARA waliyose wa imwe wakukana kurwako nkhondo kulimbana na France panji England, mbwe mose mukomekenge!” Ndivyo wakayowoya mulara wa ŵasilikari ŵa Nazi kuphalira gulu la Ŵakaboni ŵa Yehova pa nyengo ya Nkhondo Yachiŵiri ya pa Charu Chose. Nangauli ŵasilikari ŵa Nazi ŵakalindiliranga penepapo uku ŵali na vilwero, kweni pakaŵavya nanga njumoza wa ŵabali ŵithu uyo wakazomera kunjira usilikari. Ŵakalongora nadi chikanga. Ichi ntchiyelezgero chiwemi cha umo ise Ŵakaboni ŵa Yehova tikuwonera nkhondo: Tikukana kurwako nkhondo mu charu ichi. Nanga ŵangatofya kuti ŵatikomenge, nipera tikunjilirapo yayi pa viwawa ivyo vikuchitika mu charu ichi.

Ndipouli, ni wose yayi awo ŵakujichema kuti Mbakhristu ŵakukolerana na fundo iyi. Ŵanandi ŵakugomezga kuti Mkhristu wangavikilira charu chake, nakuti ndivyo wakwenera kuchita. Ŵangayowoya kuti: ‘Ŵaisrayeli ŵakaŵa ŵanthu ŵa Chiuta, kweni ŵakarwanga nkhondo, ipo Ŵakhristu mazuŵa ghano ŵangalekerachi?’ Kasi mungazgora wuli? Mukwenera kuŵalongosolera kuti umo vinthu vikaŵira kale ku Ŵaisrayeli ni vyakupambana chomene na umo viliri na ŵanthu ŵa Chiuta mazuŵa ghano. Tidumbiskanenge vinthu vinkhondi.

1. ŴANTHU ŴA CHIUTA WOSE ŴAKAŴA MU MTUNDU UMOZA PERA

Kale, Yehova wakasankha mtundu umoza kuti ndiwo ŵaŵe ŵanthu ŵake. Uwu ukaŵa mtundu wa Israyeli. Ŵaisrayeli wakaŵachema kuti ni ‘chuma chake chapadera pakati pa ŵanthu wose.’ (Eks. 19:5) Kweniso Chiuta wakaŵapa malo ghawo na ghawo. Ntheura para Chiuta waŵatuma kuti ŵakarwe nkhondo na mitundu yinyake, ŵakatimbanga panji kukoma ŵasopi ŵanyawo yayi. *

Mazuŵa ghano, ŵasopi ŵaunenesko ŵakufuma mu “mitundu yose na mafuko na ŵanthu na malulimi.” (Chivu. 7:9) Usange ŵanthu ŵa Chiuta ŵangarwangako nkhondo mbwenu ŵamutimba nanga nkhukoma ŵasopi ŵanyawo.

2. YEHOVA WAKACHITANGA KUŴATUMA ŴAISRAYELI KUTI ŴAKARWE NKHONDO

Kale, Yehova wakawonanga apo Ŵaisrayeli ŵangalutira ku nkhondo kweniso chifukwa chake. Mwachiyelezgero, Chiuta wakatuma Ŵaisrayeli kuti ŵakarwe na Ŵakenani na chilato chakuti walange Ŵakenani chifukwa ŵakasopanga viŵanda, kuchita uzaghali, kweniso ŵakapelekanga ŵana ŵawo sembe. Yehova wakaphalira Ŵaisrayeli kuti ŵakawuskemo Ŵakenani mu Charu cha Layizgano na chilato chakuti Ŵaisrayeli ŵakaleke kutolerako mikhaliro yiheni iyo ŵakachitanga. (Lev. 18:24, 25) Ŵaisrayeli ŵati ŵanjira mu Charu cha Layizgano, nyengo zinyake Chiuta wakaŵazomerezganga kurwa nkhondo kuti waŵavikilire ku ŵalwani ŵankhaza. (2 Sam. 5:17-25) Kweni Yehova wakazomerezganga yayi kuti Ŵaisrayeli ŵalutenge ku nkhondo pa iwo ŵekha. Para ŵaluta pa iwo ŵekha, kanandi ŵakasangananga na masuzgo ghakuru.—Maŵa. 14:41-45; 2 Mid. 35:20-24.

Mazuŵa ghano, Yehova ndiyo wakutuma ŵanthu yayi kuluta ku nkhondo. Ŵanthu ŵakurwa nkhondo kuti ŵafiske waka vyakukhumba vyawo, khumbo la Chiuta yayi. Ŵangamba nkhondo na chilato chakuti ŵaŵe na charu chikuru, kusanga ndalama panji chifukwa cha ndyali. Kweni wuli awo ŵakuti ŵakurwa nkhondo mu zina la Chiuta kuti ŵavikilire chisopa chawo panji kukoma ŵalwani ŵa Chiuta? Yehova wazamuvikilira ŵasopi ŵake ŵaunenesko na kuparanya ŵalwani ŵake pa nkhondo iyo yizamuchitika kunthazi. Iyi ni nkhondo ya Aramagedoni. (Chivu. 16:14, 16) Awo ŵazamurwa nkhondo iyi, mbasilikari ŵa Chiuta awo ŵakupangika na vilengiwa vyake vyauzimu, ŵasopi ŵake yayi ŵa pa charu chapasi.—Chivu. 19:11-15.

3. ŴAISRAYELI ŴAKAKOMANGA YAYI ŴANTHU AWO ŴALONGORA CHIPULIKANO MWA YEHOVA

Kasi Chiuta wakulwera nkhondo mtundu unyake mazuŵa ghano, nga umo wakachitira na Ŵaisrayeli ku Yeriko?

Kale, ŵankhondo ŵa Ŵaisrayeli kanandi ŵakachitiranga lusungu ŵanthu awo ŵalongora kuti ŵali na chipulikano mwa Chiuta, ndipo ŵakakomanga awo Yehova wakaŵeruzga kuti ŵakwenera kufwa. Wonani viyelezgero viŵiri ivi. Nangauli Yehova wakati Ŵaisrayeli ŵakaparanye msumba wa Yeriko, kweni Ŵaisrayeli ŵakamuleka wamoyo Rahabi na banja lakwake chifukwa chakuti wakaŵa na chipulikano. (Josh. 2:9-16; 6:16, 17) Pamanyuma, msumba wose wa Gibiyoni ukaparanyika yayi chifukwa chakuti Ŵagibiyoni ŵakalongora kuti ŵakopa Chiuta.—Josh. 9:3-9, 17-19.

Mazuŵa ghano, awo ŵakurwa nkhondo ŵakuŵaleka ŵamoyo yayi ŵanthu awo ŵali na chipulikano. Ndipo nyengo zinyake para mitundu yikutimbana, yikukoma na ŵanthu ŵambura mulandu wuwo.

4. ŴAISRAYELI ŴAKALONDEZGANGA MALANGO GHA CHIUTA PAKURWA NKHONDO

Kale, Yehova wakakhumbanga kuti Ŵaisrayeli ŵarwenge nkhondo mwakuyana na umo waŵaphalilira. Mwachiyelezgero, nyengo zinyake Yehova wakaŵaphaliranga kuti ‘ŵakayowoye nawo dankha vya mtende’ msumba uwo ŵakakhumbanga kurwa nawo. (Doto. 20:10) Yehova wakakhumbangaso kuti ŵankhondo ŵa Ŵaisrayeli ŵaŵenge ŵakutowa, kweniso mu msasa wawo muŵenge mwakutowa. (Doto. 23:9-14) Ŵasilikari ŵa mitundu yapafupi na Ŵaisrayeli ŵakatemwanga kukolelera ŵanakazi mu misumba iyo ŵayithereska, kweni Yehova wakaŵakanira Ŵaisrayeli kuchita nthena. Kweniso ŵakeneranga yayi kutora mwanakazi uyo ŵamukora kuti ni muzga m’paka pajumphe mwezi umoza kufuma apo ŵapokera msumba uwo.—Doto. 21:10-13.

Mazuŵa ghano, vyaru vinandi vili kusayinira malango agho vikwenera kulondezga pakurwa nkhondo. Nangauli chilato chake chikuŵa kuvikilira ŵanthu awo mbasilikari yayi, kweni kanandi vyaru vikulondezga yayi malango agha.

5. CHIUTA WAKAŴALWERANGA ŴANTHU ŴAKE

Kasi pa nkhondo za mazuŵa ghano, ŵanthu awo mbakugomezgeka ŵakuŵaleka ŵamoyo nga umo vikaŵira ku Yeriko apo Rahabi na banja lakwake ŵakaŵaleka ŵamoyo?

Kale, Yehova wakaŵalweranga Ŵaisrayeli, ndipo kanandi wakachitanga minthondwe kuti ŵathereske pa nkhondo. Mwachiyelezgero, kasi Yehova wakaŵawovwira wuli Ŵaisrayeli kuti ŵathereske msumba wa Yeriko? Nga umo Yehova wakayowoyera, Ŵaisrayeli ŵati “ŵachemerezga ntchemerezgo ya nkhondo, linga likabwanganduka m’paka pasi,” ivyo vikapangiska kuti chiŵe chipusu kuthereska msumba uwu. (Josh. 6:20) Kweniso kasi ŵakawina wuli nkhondo apo ŵakarwanga na Ŵaamori? “Yehova wakaŵalokweskera vula yamalibwe ghakuru . . . Nakuti awo ŵakafwa na vula yamalibwe ŵakaŵa ŵanandi chomene kuluska awo Ŵaisrayeli ŵakaŵakoma na lupanga.”—Josh. 10:6-11.

Mazuŵa ghano, Yehova wakulwera mtundu uliwose yayi. Ufumu wake uwo Yesu ndiyo ni Themba, “ngwa charu chino chara.” (Yoh. 18:36) Kweni Satana ndiyo wali na mazaza pa maboma ghose gha ŵanthu. Nkhondo izo zikuchitika mu charu zikulongora waka mikhaliro yake yiheni.—Luka 4:5, 6; 1 Yoh. 5:19.

ŴAKHRISTU ŴAUNENESKO MBAMTENDE

Nga umo tawonera, umo vinthu vikaŵira ku Ŵaisrayeli ni vyakupambana chomene na umo viliri kwa ise mazuŵa ghano. Ndipo pali vifukwa vinandi ivyo tikulekera kuluta ku nkhondo padera pa vifukwa vinkhondi ivyo tadumbiskana. Mwachiyelezgero, Chiuta wakayowoyerathu kuti mu mazuŵa ghaumaliro, ŵanthu wose awo ŵakusambizgika na iyo “ŵazamusambiraso nkhondo chara” nesi kuchitako nkhondo. (Yes. 2:2-4) Kweniso, Khristu wakati ŵasambiri ŵake ŵazamuŵa ku “chigaŵa cha charu chara”; ŵazamunjilirapo yayi pa viwawa ivyo vikuchitika mu charu.—Yoh. 15:19.

Khristu wakaphaliraso ŵalondezgi ŵake kuti pali vinandi ivyo ŵakwenera kuchita. Wakaŵaphalira kuti ŵakwenera kugega vinthu ivyo vingaŵapangiska kukwiya, ukali, na nkhondo. (Mat. 5:21, 22) Kweniso wakaphalira ŵalondezgi ŵake kuti ŵaŵenge ‘ŵamtende’ na kutemwa ŵalwani ŵawo.—Mat. 5:9, 44.

Ise ke waliyose payekha? Ntchakuwonekerathu kuti tingakhumba yayi kurwako nkhondo, kweni vingachitika kuti tingamba kutinkha munthu munyake mu mtima withu ivyo vingapangiska kuti tigaŵikane panji tileke kukolerana mu mpingo. Ntheura tiyeni tilutilire kugwilirapo ntchito mwakuti tiwuskemo maghanoghano agha mu mtima withu.—Yak. 4:1, 11.

M’malo mwa kunjilirapo pa nkhondo izo mitundu yikuchita, ise tikuyezgayezga kukhuŵilizga mtende na chitemwa pakati pithu. (Yoh. 13:34, 35) Mphanyi taŵikapo mtima kuti tileke kunjilirapo pa nkhondo, apo tikulindilira zuŵa ilo Yehova wazamumazgira nkhondo kwamuyirayira.—Sal. 46:9.

^ Nyengo zinyake, Ŵaisrayeli ŵakatimbananga ŵekhaŵekha, kweni Yehova wakakondwanga navyo yayi. (1 Mathe. 12:24) Kweni mwa apo na apo wakaŵazomerezganga para fuko linyake latondeka kugomezgeka panji para lachita kwananga kukuru.—Ŵeru. 20:3-35; 2 Mid. 13:3-18; 25:14-22; 28:1-8.