Kasi Ŵana Ŵinu Mukwenera Kuŵalanga Wuli?
GEORGE wakati: “Nkhapulikizganga comene apo galimoto yiliyose yikajumphanga, ndipo mtima ukaŵa mucanya. Aka kakaŵa kacitatu kuti Jordan waswe dango lakuti wizenge luŵiro pa nyumba. Nkhajifumbanga kuti, ‘Wali nkhu? Kasi cinyake camucitikira? Wakumanya nthena kuti taŵanyake mitima yili mucanya?’ Apo wakafikanga, nkhaŵa pafupi kuphulika cifukwa ca ukali.”
NICOLE wakati: “Mwana wane msungwana wakakoromoka ndipo nkhaciluka. Nkhati nang’anamuka, nkhasanga kuti wakora mu mutu uku wakulira. Mudumbu wake wa vyaka vinayi wakamutimba na kumupweteka.”
STEPHEN wakati: “Mwana withu msungwana wa vyaka vinkhondi na cimoza zina lake Natalie wakati, ‘Nindibe mphete. Nangusora waka.’ Wakayowoyanga mu maso muli gwaa nga wakuneneska. Citima cikatikora comene ndipo tikalira cifukwa cakuti wakakananga ciŵenjuŵenju. Tikamanya kuti wakuteta.”
MWAŴAPAPI, kasi ivyo vyayowoyeka pacanya apa vili kumucitikiranipo? Para vinthu vyanthena ivi vyamucitikirani, kasi mukujifumba kuti mwana uyu nimulange panji yayi? Nicite wuli pakumulanga? Kasi kulanga ŵana nkhwananga?
KASI CILANGO NI VICI?
Mu Baibolo, lizgu lakuti “kulanga” likung’anamura vinandi. Lizgu ili comene likung’anamura kusambizga, kulongozga, ndiposo kunyoloska munthu. Likung’anamura kucita nkhaza yayi.—Zintharika 4:1, 2.
Cilango ca mupapi tingaciyaniska na kulima munda. Mulimi wakutipura, kuthilira, kuŵika manyowa, na kuthira munkhwala kuti vidoyo vileke kurya mbuto. Apo mbuto yikukura, mulimi wangakhumbikwira kuphatilira kuti yilutilire kukura makora. Mulimi wakumanya kuti para wacita makora milimo yose iyi mbwenu wazamuŵa na vuna yiwemi. Ŵapapi nawo ŵakupwelelera ŵana ŵawo mu nthowa zakupambanapambana. Kweni nyengo zinyake ŵakwenera kupeleka cilango. Cilango cikuyana waka na kuphatilira. Ŵakwenera kutendekera kuwuskamo nkharo ziheni mu ŵana ŵawo kuti ŵakure makora. Kweni mulimi wakwenera kuphatilira mbuto zake mwakupwelelera. Para wangaphatilira uheni, mbwenu zifotenge. Ŵapapi nawo ŵakwenera kuŵa na mtima wacitemwa pakupeleka cilango.
Pa cigaŵa ici, Yehova Ciuta wakupeleka ciyelezgero ciwemi comene ku ŵapapi. Cilango ico wakupeleka ku ŵanthu awo ŵakumusopa cikuŵa ciwemi ndiposo cakovwira mwakuti ‘ŵakucitemwa.’ (Zintharika 12:1) Iwo ‘ŵakukoleska cisambizgo’ cake panji kuti cilango ndipo ‘ŵakucitayirizga’ cara. (Zintharika 4:13) Para mwaŵapapi mungalondezga vinthu vitatu ivyo Ciuta wakucita pakupeleka cilango, mungawovwira mwana winu kuti wapokelere cilango. Vinthu ivi ni (1) citemwa, (2) vinjeru, (3) kuleka kusinthasintha.
CILANGO CILONGORE CITEMWA
Ciuta wakupeleka cilango cifukwa ca citemwa. Baibolo likuti: “Yehova wakucenya [wakulanga] mweneuyo wakumutemwa, nga ndi wiske na mwana wake uyo wakumutemwa.” (Zintharika 3:12) Kweniso Yehova ‘ngwalusungu na ucizi, wakukunthirapo.’ (Exodus 34:6) Ntheura, Yehova ngwankhaza yayi. Iyo wakuyowoya mazgu ghakupweteka yayi, nesi ghamusinjiro, kweniso wakukhalira waka kususka yayi. Wakumanya kuti ivi ‘vikulasa nga ni lupanga.’—Zintharika 12:18.
PULIKIZGANI
Mbunenesko kuti vingacitika yayi kuti ŵapapi ŵacite ndendende nga ni Ciuta pa nkhani ya kujikora. Nyengo zinyake vimusuzganinge kuti mujikore. Kweni manyani kuti cilango ico mupapi wakupeleka pa nyengo yakuti wathukira comene kanandi cikuŵa ciwemi yayi, cikuŵa cakujumphizga nakuti cikumovwira yayi mwana. Kweniso, cilango ico munthu wakupeleka cifukwa cakuti watukutwa, nchilango yayi. Wakulongora waka kuti wakutondeka kujikora.
Kweni vinthu vingenda makora para mukupeleka cilango mwacitemwa ndiposo mwakujikora. Wonani umo wakacitira George na Nicole, ŵapapi awo taŵazunura kukwambilira.
LOMBANI
George wakati: “Jordan wakati wiza, ine na muwoli wane tikaŵa kuti tathukira uheni comene, kweni apo wakalongosoranga, tikati waka phee na kutegherezga. Pakuti wakafika usiku comene, tikaghanaghana kuti tizakadumbiskane namulenji para kwaca. Tikalombera lumoza na kuluta kukagona. Kukati kwaca, ukali ukatuna ndipo tikadumbiskana nayo makora mwana withu mwakuti wakakhorwa. Wakapulikiska kuti wabuda nadi, ndipo wakazomera kulondezga malango ghithu. Mwamwaŵi, tikamanya luŵiro kuti vinthu vikunangika usange mupapi wacimbilira kupeleka cilango uku wathukira. Kanandi vinthu vikwenda makora para tadankha kutegherezga.”
DUMBISKANANI
Nicole wakati: “Nkhakwiya comene nkhati nawona umo kamwana kane kasepuka kakapwetekera mudumbu wake kwambura na cifukwa. M’malo mwa kucitapo kanthu nyengo yeneyiyo, nkhamuphalira kuti wakakhale dankha ku cipinda cake cifukwa nkhathukira comene ndipo nkhawona kuti ningananga vinthu. Ukali ukati watuna, nkhamulongosolera mwankhongono kuti nkhaza ni ziheni ndipo nkhamulongora umo wakapwetekera mudumbu wake. Wakapulikiska, ndipo wakaphepiska kwa mudumbu wake na kumuvumbatira.”
Cilango ico capelekeka mu nthowa yiwemi, nanga ciŵe ca kuthyapura, nyengo zose cilongorenge kuti mwacipeleka cifukwa ca citemwa.
CILANGO CILONGORE VINJERU
Nyengo zose Yehova wakupeleka cilango mu nthowa ‘yakwenelera.’ (Yeremiya 30:11; 46:28) Wakughanaghanira fundo zose, kusazgapo na izo munthu wangaziwona yayi. Kasi ŵapapi ŵangacita wuli nga ni Yehova? Stephen, uyo wazunulika kukwambilira, wakalongosora kuti: “Nangauli vikatiŵinya comene ndipo tikatondekanga kupulikiska cifukwa ico Natalie wakakaniranga ciŵenjuŵenju kuti wiba mphete, kweni tikayezga kughanaghanira msinkhu wake na mahara ghake.”
Robert, mfumu wa Nicole, nayo wakuyezga kughanaghanira fundo zose. Para mwana wacita mphuvya, Robert wakujifumba mwakuwerezgawerezga kuti: ‘Kasi nkhakwamba kuti wacite nthena panji nchizgoŵi cake? Kasi mwana uyu wavuka panji wali makora yayi? Kasi nkharo iyi yikulongora kuti wali na suzgo linyake?’
Ŵapapi ŵavinjeru ŵakumanyaso kuti mwana ni mwana. Mpositole Paulosi nayo wakamanyanga fundo iyi apo wakalemba kuti: “Apo nkhaŵa mwanici nkhayowoyanga nga ni mwanici, kughanaghana nga ni mwanici.” (1 Ŵakorinte 13:11) Robert wakati: “Cinthu cimoza ico cikunovwira kuti nicite vinthu mwavinjeru na kuleka kucita mwaphyumphyu, nchakuti nkhujikumbuska umo nane nkhacitiranga apo nkhaŵa musepuka.”
Mwaŵapapi, lekani kulindizga kuti ŵana ŵinu ŵacitenge makora vyose, kweniso muleke kuŵikira kumanyuma nkharo zawo ziheni panji kulekelera makhaliro ghawo ghawakawaka. Para mukughanaghanira ivyo mwana winu wangafiska na ivyo wangatondeka, na vinyake vyantheura, cilango cinu ciŵenge cakwenelera ndiposo cakovwira.
LEKANI KUSINTHASINTHA
Lemba la Malaki 3:6 likuti: “Ine Yehova kuti nkhuzgoka cara.” Ŵateŵeti ŵa Ciuta ŵakugomezga fundo iyi ndipo ŵakuwona kuti mbakuvikilirika cifukwa ca kumanya fundo iyi. Pakulanga ŵana mukwenera kusinthasintha yayi. Para mukutemwa kusinthasintha kuyana na umo kwacira, mwana winu wangatimbanizgika ndipo wangamanya yayi fundo yakuti walondezge.
Kumbukani kuti Yesu wakati: “Mazgu ghinu ghaŵe waka Enya kung’anamura Enya, Cara winu, Cara.” Ŵapapi ŵakwenera kulondezga mazgu agha. (Mateyu 5:37) Mukwenera cara kuphalira mwana kuti para wandapulikire muzamumupa cilango ico mukumanyirathu kuti mungamupa nadi yayi. Para mwana winu mwamucenjezga kuti mumupenge cilango usange wacita mphuvya, woneseskani kuti mucite nadi ivyo mwayowoya.
Ŵapapi ŵakwenera kudumbiskana mwakuti ŵapeleke cilango cakuyana ku ŵana. Robert wakati: “Para ŵana naŵazomerezga kucita cinthu cinyake ico nangumanya yayi kuti muwoli wane wanguŵakanira, nkhusintha na kukolerana na muwoli wane.” Para mwaŵapapi mwapambana maghanoghano pa umo mukwenera kucitira vinthu, nchiwemi comene kuti mudumbiskane kumphepete na kukolerana cimoza.
CILANGO NCHAKUZIRWA
Yehova wakupeleka cilango mwacitemwa, mwavinjeru, ndiposo mwambura kusinthasintha. Para mungacita nga ndiyo, mbwenu ŵana ŵinu ŵakurenge makora. Para ŵana ŵinu mukuŵapa ulongozgi mwacitemwa muŵawovwirenge kuti ŵakure na mahara, ŵakukhwima, ndiposo ŵakulongosoka. Baibolo likuti: “Lera mwana mu nthowa iyo wakwenera kwendamo, ndipo para wakura kuti wawukengemo cara.”—Zintharika 22:6.
