SARA wakimilira mu chipinda cha nyumba na kulaŵiska uku na uku. Ŵani nga mukumuwona mwanakazi wa ku Middle East uyu wakulaŵiska uku na uku. Kasi wakuwoneka nga wakudandawura? Usange ni nthena tingapulikiska chifukwa chake. Iyo na mfumu wake Abrahamu, ŵakakhala vyaka vinandi mwakukondwa mu nyumba iyi. * Ndiyo yikaŵa chikaya chawo.

Banja ili likakhalanga ku Uri msumba wakutukuka uwo ukaŵa na ŵanthu ŵamalonda na ŵamaluso ghakupambanapambana. Ntheura banja ili likwenera kuti likaŵa na katundu munandi. Sara wakayitemwanga chomene nyumba iyi chifukwa iyo na mfumu wake ŵakakhala mu nyumba iyi kwa nyengo yitali, mu nyengo za mtende na masuzgo. Iwo ŵakalombanga mu nyumba iyi kanandi waka kwa Yehova Chiuta wawo uyo ŵakamutemwanga chomene. Ntheura Sara wakaŵa na vifukwa vyakukwana vyakutemwera malo agha.

Ndipouli, Sara wakaŵa wakunozgeka kusama na kuleka vinthu ivyo wakavizgoŵera. Nangauli wakaŵa na vyaka 60, kweni wakanozgeka kuluta ku malo ghachilendo agho ghakaŵa ghakofya na ghakusuzga, ndipo wakamanyanga yayi usange ŵamuweraso. Kasi ntchivichi chikamuchitiska kuti wasinthe umoyo wake? Ndipo kasi tingasambirako vichi kwa iyo?

Sara wakwenera kuti wakakulira mu Uri. Pasono, uko kukaŵa msumba uwu kuli ŵanthu yayi. Mu nyengo ya Sara, ŵamalonda ŵakendanga mu Mlonga wa Yufurate pa maboti na kwiza mu msumba uwu na katundu munandi wakuzirwa kufuma ku vyaru vyakutali. Mu madowoko na mu misewu mukaŵanga ŵanthu ŵanandi. Ntheura vyakukhumbikwa pa umoyo vikasangikanga kwambura kusuzga. Ghanaghanirani waka umo Sara wakwenera kuti wakajipulikiranga kukulira ku malo ghanthena agha na kumanyana na ŵanthu ŵanandi. Ŵanthu ŵakwenera kuti ŵakamukumbukiranga pakuti wakaŵa wakutowa chomene. Nakuti Sara wakaŵa na mbumba yikuru chomene.

Baibolo likutiso Sara wakaŵa na chipulikano chakukhora chomene. Kweni chipulikano chake chikaŵa mwa chiuta mwezi yayi uyo ŵanandi ŵakamusopanga. Chikozgo cha chiuta mwezi chikawonekeranga patali mu msumba uwu. Kweni Sara wakasopanga Yehova uyo ni Chiuta waunenesko. Baibolo likuyowoya yayi umo Sara wakamanyira Chiuta waunenesko. Adada ŵake kanyengo kanyake ŵakasopanga ŵangoza. Pamasinda, wakatorana na Abrahamu uyo ŵakapambananga vyaka 10. * (Genizesi 17:17) Nyengo yikati yajumphapo, Abrahamu wakamanyikwanga kuti ni “wiske wa wose awo ŵali na chipulikano.” (Ŵaroma 4:11) Nthengwa yawo yikaŵa yiwemi na yakukhora ndipo ŵakachindikananga na kuyowoyeskana makora.  Kweniso ŵakawovwirananga usange ŵasangana na masuzgo. Chakuzirwa chomene ntchakuti wose ŵakatemwanga chomene Chiuta wawo.

Sara wakatemwanga chomene mfumu wake, ndipo wose ŵakakhalanga na ŵabali ŵawo mu Uri. Kweni pamasinda, ŵakasangana na suzgo linyake. Baibolo likuti Sara “wakaŵa chumba, wakaŵavya mwana.” (Genizesi 11:30) Mu nyengo yakale, kuleka kubaba yikaŵa nkhani yikuru. Ndipouli, Sara wakalutilira kutemwa Chiuta na mfumu wake. Iwo ŵakakhalangaso na Loti mubali wa Abrahamu, ndipo ŵakamutoranga nga ni mwana wawo. Iwo ŵakakhalanga lumoza m’paka apo vinthu vikasinthira.

Zuŵa linyake Abrahamu wakiza kwa Sara na chimwemwe chikuru. Wakwenera kuti wakagomezganga yayi ivyo vikachitika. Chiuta uyo ŵakamusopanga wakayowoya nayo. Chiuta wakawonekera kwa iyo kwizira mwa mungelo. Ŵani nga mukumuwona Sara wakulaŵiska mfumu wake na kumufumba kuti: “Chiuta wamuphalirani vichi? Niphalirani afumu ŵane.” Abrahamu wakwenera kuti wakakhala dankha pasi pambere wandambe kuyowoya kuti maghanoghano ghakhazikike dankha. Pamasinda, wakamuphalira Sara kuti Yehova wanguti: “Fuma mu charu chako na ku ŵabali ŵako ndipo ulute ku charu icho nikulongorenge.” (Milimo 7:2, 3) Pamasinda pa kukondwa na ivyo Yehova wakaŵaphalira, iwo ŵakeneranga kughanaghanirapo pa ivyo Yehova wakaŵaphalira. Ŵakeneranga kusama mu nyumba yawo yiwemi na kwamba kukakhala mu mahema. Kasi Sara wakati wuli? Abrahamu wakwenera kuti wakamulaŵiska Sara kuti wawone usange ngwakukhumbisiska. Kasi wawovwirenge mfumu wake na kuchita ivyo Yehova waŵaphalira?

Ivyo vikachitikira Sara vingawoneka nga ni vyachilendo kwa ise. Panji tingaghanaghana kuti, ‘Ine na mfumu wane, Yehova wandatiphalirepo kuchita nthena.’ Ndipouli, nyengo zinyake tose tikukhumbikwira kusankha vyakuchita. Tikukhala mu charu icho ŵanthu ŵanandi ŵakutemwa chomene vinthu vyakuthupi, ndipo nyengo zinyake nase tingachichizgika kudangizga vyakukhumba vithu. Kweni Baibolo likutichiska kuti tiŵe dankha paubwezi na Chiuta ndipo para tachita ivi, timukondweskenge. (Mateyu 6:33) Apo tikughanaghanira ivyo Sara wakasankha, tingajifumba kuti, ‘Kasi ine nisankhenge kuchita vichi?’

Apo Sara wakapakiranga katundu, wakeneranga kusankha ivyo wanganyamura na ivyo wangavileka. Iyo wakapakiranga vyekha ivyo mbunda zingayegha, kweniso ivyo vingakaŵawovwira pa umoyo wawo wakwendakwenda. Ntheura katundu wawo munyake ŵakwenera kuti ŵakaguliska panji kupeleka ku ŵanji. Kweniso ŵakeneranga kufuma mu msumba wa Uri umo ŵakasanganga mwambura kusuzga vinthu nga ni tirigu, balere, nyama, vipasi, vyakuvwara na vinyake.

 Sara vikwenera kuti vikamusuzga kuleka nyumba yake. Usange nyumba yawo yikayananga na izo awo ŵakufukura vinthu vyakale ŵakusanga, ndikuti ŵakaleka umoyo wapachanya chomene. Zinyake mwa nyumba izi zikaŵanga na vipinda vinandi kweniso zikaŵanga na vyose mwenemumo nga ni maji na vinyake. Nanga ni nyumba za ŵanthu bweka zikaŵanga na mtenje na viliŵa vyakukhora ndipo mu vijaro mukaŵanga tuvisulo twakujalira. Kasi mahema ghamuŵavikilira ku ŵankhungu, nkhalamu, ŵanyalubwe na ku ŵakambwe?

Wuli pakuyowoya za ŵabali ŵawo? Kasi mbanjani awo Sara waŵalekenge pakusama? Ntheura chikaŵa chipusu yayi kuti Sara wapulikire ivyo Chiuta wakaphalira Abrahamu kuti “fuma mu charu chako na ku ŵabali ŵako.” Sara wakaŵa mwanakazi walusungu na wachitemwa ndipo wakwenera kuti wakaŵa na ŵakuru, ŵalongosi, na ŵasibweni ŵake awo wakaŵa kuti wazamuŵawonaso yayi. Ndipouli, Sara wakalutilira kunozgekera ulendo m’paka pa zuŵa ilo ŵakasamira.

Nangauli chikaŵa chakusuzga, kweni Sara wakalindiliranga zuŵa lapadera ili. Tera ŵakeneranga kuluta nayo nangauli wakaŵa muchekuru pafupifupi vyaka 200. (Genizesi 11:31) Sara wakwenera kuti wakaŵa na udindo ukuru kupwelelera mupapi muchekuru uyu. Loti nayo wakeneranga kunyamukira nawo lumoza pa ulendo uwu kuti ŵapulikire Yehova na ‘kufumamo mu charu cha Ŵakalidi.’—Milimo 7:4.

Ŵakanyamuka mu Uri na kukafika ku Harani, mtunda wa makilomita pafupifupi 960 (mamayilozi 600.) Ŵakati ŵafika ku Harani, ŵakakhalako kwa kanyengo. Tera wakwenera kuti wakalwalira pa malo agha na kutondeka kulutizga ulendo. Ntheura ŵakakhala dankha pa malo agha m’paka apo Tera wakafwira na vyaka 205. Pambere ŵandanyamuke pa malo agha, Yehova wakayowoyaso na Abrahamu na kumuphalira kuti ŵafumepo pa malo agha na kuluta ku charu icho Yehova wakati waŵalongorenge. Pa nyengo iyi, Yehova wakamulayizga Abrahamu kuti: “Nikuzgorenge mtundu ukuru.” (Genizesi 12:2-4) Apo ŵakanyamukanga mu Harani, Abrahamu wakaŵa na vyaka 75 ndipo Sara 65, ndipo ŵakaŵavya mwana. Kasi vikate vyende wuli kuti Abrahamu waŵe mtundu ukuru? Kasi wakeneranga kutora mwanakazi munyake? Pakuti mu nyengo iyo ŵanthu ŵakatoranga mitala, ntheura Sara wakamanyanga yayi umo vyenderenge.

Kweni iwo ŵakeneranga waka kunyamuka mu Harani. Kasi ŵakaŵa ŵanthu ŵalinga pa nyengo iyi? Baibolo likuti mbumba ya Abrahamu yikasambazga kweniso yikaŵa “na ŵanthu awo ŵakaŵa nawo mu Harani.” (Genizesi 12:5) Kasi ŵanthu aŵa ni mba? Ŵakwenera kuti ŵakaŵa ŵantchito. Abrahamu na Sara ŵakwenera kuti ŵakaŵapharazgirangako awo ŵakukhumba kutegherezga. Ŵayuda ŵanyake ŵakuti ŵanthu awo ŵakuzunurika mu mavesi agha ni awo ŵakaleka ŵachiuta ŵawo na kwamba kusopa Yehova, Chiuta wa Abrahamu na Sara. Usange ni nthena, ipo ndikuti Sara chipulikano chake chikakhoranga zuŵa lililose para wakuphalira ŵanthu aŵa vya Chiuta na chilindizga chake. Ntheura kughanaghanira fundo iyi kungatovwira chifukwa nase tikukhala mu nyengo izo ŵanthu ŵanandi ŵalije chipulikano. Para mungasambira fundo yinyake mu Baibolo, kasi mungaphalirako yayi ŵanyake?

Ŵati ŵambuka Mlonga wa Yufurate, apo pakwenera kuti pakaŵa pa Nisani 14, 1943 B.C.E., iwo ŵakalutilira kuya ku charu icho Yehova wakaŵalayizga. (Ekisodo 12:40, 41) Ŵani nga mukumuwona Sara wakulaŵiska charu chakutowa ichi, icho chikaŵa chiwemi chomene. Yehova wakawonekeraso kwa Abrahamu pafupi na makuni ghakuru gha More kufupi na Shekemu na kumulayizga kuti: “Nizamupeleka charu ichi ku mphapu yako.” Lizgu lakuti “mphapu” likwenera kuti likamufika pa mtima Abrahamu. Panji likamukumbuska ivyo Yehova wakalayizga mu munda wa Edeni kuti zuŵa linyake mphapu yizamuparanya Satana. Yehova wakaŵa kuti walayizga kale kuti mitundu yose ya ŵanthu yizamusanga vitumbiko kwizira mwa iyo.—Genizesi 3:15; 12:2, 3, 6, 7.

Ndipouli, mbumba iyi yikasangananga na masuzgo. Njara yikasuzga chomene mu charu cha Kenani, ndipo Abrahamu wakaghanaghana vyakusamira ku Eguputo. Kweni wakawona kuti wamusangana na suzgo linyake. Ntheura iyo wakaphalira Sara kuti: “Naŵeya nganya, nkhumanya kuti ndiwe mwanakazi wakutowa chomene. Ntheura para Ŵaeguputo ŵakuwona waka, ŵamuti: ‘Uyu ni muwoli wake.’ Ndipo ine ŵamunikoma kweni iwe ŵamukuleka wamoyo. Naŵeya, ukayowoye kuti ndiwe mudumbu wane, kuti vikanendere makora chifukwa cha iwe, ndipo ŵamunileka  wamoyo.’” (Genizesi 12:10-13) Chifukwa wuli Abrahamu wakayowoya nthena?

Ŵanthu ŵanyake ŵakuti Abrahamu wakaŵa mutesi. Kweni ndimo vikaŵira yayi. Sara wakaŵa nadi mudumbu wake. Mphake kuti Abrahamu wakachita wofi. Abrahamu na Sara ŵakamanyanga kuti chakuzirwa chomene kwa iwo nkhufiskika kwa khumbo la Chiuta lakukhwaskana na mphapu. Ntheura chikaŵa chakuzirwa chomene kuti Abrahamu waleke kukomeka. Awo ŵakufukura vinthu vyakale ŵakuzomerezga kuti kale ŵamazaza ku Eguputo ŵakapokanga nadi ŵanakazi ŵaŵene na kukoma ŵafumu ŵawo. Ntheura Abrahamu wakachita mwamahara, ndipo Sara nayo wakapulikira.

Pamasinda, ivyo Abrahamu wakawopanga vikachitika nadi. Ŵakaronga ŵa Farawo ŵakati ŵawona kuti Sara ngwakutowa chomene ŵakamuphalira Farawo. Ndipo Farawo wakalamura kuti ŵize nayo kwa iyo. Abrahamu wakwenera kuti wakasuzgika maghanoghano, ndipo Sara nayo wakwenera kuti wakawopanga chomene. Vikuwoneka kuti ŵakamuyuzganga yayi Sara kweni ŵakamuchindikanga chomene. Panyake Farawo wakakhumbanga kuti wamunyengelere Sara ndipo pamasinda wakadumbirane na “mudumbu” wake na kumutora kuŵa mwanakazi wake.—Genizesi 12:14-16.

Ŵani nga mukumuwona Sara wimilira pa windo ku nyumba ya themba uku wakulawiska charu cha Eguputo. Kasi wakajipulikanga wuli kuŵa mu chinyumba chikuru cha uthemba umo mukaŵa vyakurya viwemi bwekabweka? Kasi wakayegheka na vinthu ivi, ivyo vikaluskanga vinthu vya ku Uri? Sara wamulekenge Abrahamu na kutengwa kwa Themba Farawo, mphanyi Satana wakakondwa chomene. Kweni ndimo Sara wakachitira yayi. Iyo wakaŵa wakugomezga kwa mfumu wake na kwa Chiuta wake. Usange ŵakutorana wose ŵangachita nga umo wakachitira Sara, mphanyi nthengwa zikwenda makora chomene. Kasi namwe mungachita nga Sara pa nkhani yakugomezgeka kwa uyo muli kutorana nayo?

Yehova wakavikilira mwanakazi uyu mwakutuma muliri pa Farawo na nyumba yake. Farawo wakati wamanya kuti Sara ni muwoli wa Abrahamu, wakamutuma kwa mfumu wake na kulangura kuti wose ŵafumemo mu Eguputo. (Genizesi 12:17-20) Abrahamu wakakondwa chomene kuŵaso na muwoli wake wakutemweka uyu. Kumbukirani kuti Abrahamu wakayowoya kuti: “Nkhumanya kuti ndiwe mwanakazi wakutowa chomene.” Kweni Abrahamu wakalumbangaso kutowa kwa mumtima. Kutowa uku ndiko Yehova wakuwona kuti nkhwakuzirwa chomene. (1 Petrosi 3:1-5) Ntheura nase tikwenera kuyezgayezga kuti tiŵe ŵakutowa mu mtima. Tingayezga chipulikano cha Sara para tikutemwa chomene Yehova m’malo mwa vinthu vyakuthupi, tikuphalirako ŵanyithu vya Chiuta, na kuchita ivyo wakuyowoya nanga ni para vinthu vyasuzga.