Eaha to roto?

Tapura tumu parau

Ua ite anei oe?

Ua ite anei oe?

E nafea te mau ofai araea itehia i roto i te mau haapueraa huˈahuˈa o Babulonia e to ratou huru hamaniraa e tuati ai i ta te Bibilia e parau ra?

I ROTO i te mau haapueraa huˈahuˈa o Babulonia i tahito ra, ua itehia mai i te mau ihipǎpǎ e rave rahi ofai araea tunuhia tei faaohipahia no te patu i te oire. Ia au i te ihipǎpǎ Robert Koldewey, e tunuhia te reira i roto i te mau umu “i rapae mai i te oire, i te vahi mea maitai te araea e mea pue te vahie.”

Ua ite-atoa-hia mai i te mau ihipǎpǎ te mau haapapuraa o te faaite ra e, e ohipa ino mau atoa ta to Babulonia i rave i taua mau umu ra. Te na ô ra Paul-Alain Beaulieu, hoê aivanaa e maimi ra no nia i te parau o Asura, i te haapiiraa teitei no Toronto: “I roto e rave rahi papai Babulonia, te itehia ra e, ua faaue te arii ia taorahia i roto i te umu auahi te feia orure hau e te faatura ore atoa i te mau atua Babulonia.” Te na ô ra te hoê otaro no te tau o te arii Nebukanesa: “A haamou, a tanina ia ratou e ia paapaa roa, . . . ia au auahi maitai . . . te umu auahi, ia ura puai te auahi e ia pohe roa ˈtu ratou.”

E haamanaˈo te feia taio Bibilia i te mau tupuraa faahitihia i roto i te Daniela pene 3. Te parauhia ra i roto e, ua hamani te arii Nebukanesa i te hoê tii auro rahi roa e ua faatia oia i te reira i te peho o Dura, i rapae mai i te oire o Babulonia. I to e toru taurearea Hebera, oia hoi Sadaraka, Meseka e Abede-nego patoiraa i te tipapa i mua i te tii, riri roa ihora Nebukanesa e faaue atura oia ia faaâhuhia te umu “e hitu taime hau aˈe i tei matauhia,” e ia taorahia na toru taurearea i roto i te umu auahi. Ua paruruhia râ ratou e te hoê melahi puai mau.—Dan. 3:1-6, 19-28.

© The Trustees of the British Museum. Licensed under CC BY-NC-SA 4.0. Source

Te hoê ofai araea tunuhia, ua papaihia te iˈoa o Nebukanesa i nia iho

Te faaite ra te mau ofai araea itehia i Babulonia e mea tano ta te Bibilia e parau ra. I nia e rave rahi o teie mau ofai, ua papaihia te parau faahanahanaraa i te arii. Te taiohia ra i nia i te hoê: “O vau, o Nebukanesa, arii o Babulonia . . . Te aorai, te vahi ta ˈu i patu, ia itehia to ˈu hanahana e to ˈu teitei . . . Ia ora vau e a muri noa ˈtu.” Fatata hoê â parau tei itehia i roto i te Daniela 4:30, i to Nebukanesa faateiteiraa ia ˈna ma te parau: “E ere anei teie o Babulonia rahi o ta ˈu i patu ei fare arii maoti to ˈu puai e to ˈu mana, ia itehia to ˈu hanahana e to ˈu teitei?”