Vhathu vha sedzana na vhuṱungu ha u lovhelwa nga nḓila dzi sa fani. Naa zwenezwi zwi amba uri vhaṅwe a vha pfi vhuṱungu nga maanḓa musi vho lovhelwa, kana uri vha khou “kandeledza” nḓila ine vha khou ḓipfa ngayo? A zwo ngo tou ralo. Naho u ṱanganedza uri muthu o lovha zwi tshi nga ita uri u fhole, ri nga si tou ri hu na nḓila nthihi “yo teaho” ya u sedzana na vhuṱungu. Kanzhi zwi nga ḓitika nga mvelele ya muthu, nḓila ine muthu a vha ngayo, tshenzhelo ine a vha nayo vhutshiloni na uri muthu o lovhaho o lovhisa hani.

Vhane vha khou pfa vhuṱungu vha nga kha ḓi sa ḓivha uri vha lavhelele mini musi vha tshi khou bva u lovhelwa nga muthu ane vha mu funa. Naho zwo ralo, maḓipfele o raliho o ḓowelea nahone ri nga a lavhelela. Ṱhogomelani zwi tevhelaho:

U ḓipfa wo tsikeledzea. Ni nga lila na u ḓipfa no ṱuvha muthu o lovhaho. Ni nga ḓipfa no takala lwa tshifhinga nyana hu si kale kale na vha no no bilufhala. U ḓipfa nga yeneyi nḓila zwi nga ṋaṋiswa nga zwine na zwi humbula nga ha onoyo muthu na u mu ḽora. Mathomoni, ni nga vhona zwi sa tendisei na u ni mangadza. Vho Tiina vha a humbula nḓila ye vha ḓipfa ngayo musi mukalaha wavho Vho Timo vha tshi lovha zwi songo lavhelelwa. Vha amba uri: “U thomani ndo vha ndo tshuwa, a tho ngo kona na u lila. Ndo vha ndo tsikeledzea lwe nga zwiṅwe zwifhinga nda vha ndi tshi balelwa na u fema. Zwe zwa vha zwi tshi khou bva u itea, zwo vha zwi sa tendisei.”

Zwo ḓowelea uri ni ḓipfe ni tshi khou vhilaela, u sinyuwa na u ḓivhona mulandu. Vho Ivan vha amba uri, “Nga murahu nyana ha lufu lwa murwa washu Eric we a vha e na miṅwaha ya 24, nṋe na mufumakadzi wanga Yolanda ro vha ro sinyuwa vhukuma. Zwenezwi zwo ri mangadza ngauri a ri vhathu vhane vha sokou sinyuwa. Ro dovha ra ḓivhona mulandu ngauri ro vha ri tshi khou pfa u nga hu na zwiṅwe zwe ra vha ri tshi nga vha ro ita u itela u thusa ṅwana washu.” Vho Alejandro na vhone vho ḓivhona mulandu nga murahu ha u lovhelwa nga mufumakadzi wavho we a lwala lwa tshifhinga tshilapfu. Vha amba uri: “U thomani ndo humbula uri, arali Mudzimu a tshi khou tenda ndi tshi tambula nga tou rali, zwi amba uri ndi muthu muvhi. Nga murahu nda ḓisola, nge nda vhona Mudzimu mulandu nga zwe zwa itea.” Vho Kostas vhe ra amba nga havho kha thero yo fhiraho vha amba uri, “Nga tshiṅwe tshifhinga ndo ḓipfa ndo sinyutshela mufumakadzi wanga Sophia nge a lovha. Nga murahu nda ḓivhona mulandu nge nda ḓipfa nga yeneyo nḓila, ngauri wo vha u si mulandu wawe.”

Mahumbulele o khakheaho. Hu nga vha na zwifhinga zwine mahumbulele a muthu a vha a so ngo dzudzanyea. Sa tsumbo, muthu o lovhelwaho a nga humbula uri mufu ri nga kona u mu pfa, u mu fara kana u mu vhona. Kana muthu o lovhelwaho a nga wana zwi tshi mu konḓela u livhisa ṱhogomelo kha zwine a khou ita kana u humbula zwithu. Vho Tiina vha ri: “Tshiṅwe tshifhinga ndi nga ri ndi khou amba na muthu, muhumbulo wanga wa mbo ḓi sokou shavha! Nda wana ndi tshi khou humbula nga ha zwo iteaho musi Timo a tshi lovha. U sa kona u livhisa ṱhogomelo, zwo vha zwi tshi ntsikeledza.”

U ṱoḓa u vha u woṱhe. Muthu o lovhelwaho a nga ḓipfa o dinalea kana a so ngo vhofholowa musi e vhukati ha vhaṅwe vhathu. Vho Kostas vha amba uri: “Ndo vha ndi tshi ḓipfa ndo xela musi ndo dzula na vhavhingani, fhedzi zwo vha zwi tshi tou ralo na musi ndi na vhathu vha si ho mbinganoni.” Vho Yolanda mufumakadzi wa vho Ivan vha amba uri: “Zwo vha zwi songo leluwa u vha vhukati ha vhathu vhane vha gungula nga ha thaidzo dzine dza vhonala dzi ṱhukhu kha dzashu! Nga afha vho, ho vha hu na vhane vha ri vhudza nga ha zwine vhana vhavho vha khou ita. Ndo vha ndi tshi takala navho, fhedzi zwo vha zwi tshi nkonḓela u vha thetshelesa. Nṋe na mukalaha wanga ri a pfesesa uri vhutshilo vhu tea u bvela phanḓa, fhedzi zwo vha zwi songo leluwa u sedzana nazwo na u sa fhela mbilu.”

Thaidzo dza mutakalo. Zwo ḓowelea uri u si tsha takalela zwiḽiwa, u khwaṱha kana u sekena na u sa kona u eḓela zwavhuḓi. Aaron u humbula zwe zwa itea nga murahu ha ṅwaha musi khotsi awe vho lovha, u amba uri: “Ndo vha ndi tshi konḓelwa u eḓela. Ndo vha ndi tshi vuwa nga tshifhinga tshithihi vhusiku vhuṅwe na vhuṅwe, ndi tshi khou humbula nga ha lufu lwa khotsi anga.”

Vho Alejandro vha humbula tshifhinga tshe vha vha vha sa khou ḓipfa zwavhuḓi, vha amba uri: “Ndo ya kha dokotela lwo vhalaho, fhedzi a mbudza uri ndo tou ke. Ndo zwi humbulela uri zwi nga vha zwi tshi khou itiswa nga vhuṱungu ha u lovhelwa.” Nga u ya ha tshifhinga, Vho Alejandro a vho ngo tsha ḓipfa vha tshi khou lwala. Naho zwo ralo, phetho ye vha i ita ya u ya u vhona dokotela, yo vha i ya vhuṱali. U ṱungufhala zwi nga kwama maswole a muvhili, zwa ita uri vhulwadze vhu ṋaṋe kana uri hu vhe na vhuṅwe vhulwadze.

U konḓelwa u ita mishumo ya ndeme. Vho Ivan vha ri: “Nga murahu ha lufu lwa Eric, ro tea u kwama mashaka na khonani dzawe u katela na vhaṅwe vhathu, vha ngaho sa mutholi wawe na muṋe wa nnḓu ye a vha a tshi dzula khayo. Ho vha hu tshi dovha ha vha na mabammbiri o vhalaho a mulayo e a vha a tshi tea u ḓadziwa, nga murahu ra tea u goda thundu dzawe. Zwenezwi zwoṱhe zwo vha zwi songo leluwa ngauri nga tshenetshi tshifhinga ro vha ro neta na u tsikeledzea.”

Naho zwo ralo, kha vhaṅwe thaidzo i vhonala nga murahu, musi vha tshi vho tea u hwala vhuḓifhinduleli he ha vha vhu tshi hwalwa nga muthu o lovhaho. Ndi zwe zwa itea kha Vho Tiina, vha ri: “Timo o vha a tshi ṱhogomela zwa masheleni na maṅwe mafhungo a zwa bindu. Ho mbo ḓi vha vhuḓifhinduleli hanga, zwa ita uri ndi tou ṋaṋa u vhilaela. Ndo ḓivhudzisa uri, ndi nga kona u ita zwenezwi zwoṱhe ndi sa iti vhukhakhi?”

Dzenedzi khaedu dzoṱhe, dzi sumbedza uri zwi a konḓa u sedzana na vhuṱungu ha u lovhelwa. Ndi ngoho uri u lovhelwa nga muthu ane wa mu funa zwi a tsikeledza vhukuma, fhedzi u zwi ḓivha hu tshee nga phanḓa zwi nga thusa muthu ane a khou pfa vhuṱungu uri a kone u konḓelela. Humbulani uri a si vhathu vhoṱhe vho lovhelwaho vhane vha sedzana na dzenedzi khaedu dzoṱhe dze ra amba nga hadzo. Zwiṅwe hafhu, u ḓivha uri vhuṱungu vhune ha ḓiswa nga u lovhelwa ho ḓowelea, zwi nga khuthadza.

Zwine na nga zwi lavhelela: Vhuṱungu ha u lovhelwa vhu a fhungudzea nga u ya ha tshifhinga. Zwenezwi a zwi ambi uri muthu u mbo ḓi tou “fhola” tshoṱhe kana u hangwa muthu o lovhaho. Fhedzi nga zwiṱuku nga zwiṱuku vhuṱungu vhu a fhungudzea. Muthu o lovhelwaho a nga pfa vhuṱungu musi a tshi humbula zwiṅwe zwithu nga ha muthu o lovhaho kana musi hu tshi swika ḓuvha ḽe vha vhingana ngaḽo. Fhedzi nga u ya ha tshifhinga, vhunzhi ha vhathu vha a kona u langa nḓila ine vha ḓipfa ngayo vha livhisa ṱhogomelo kha mishumo ine vha i ita ḓuvha na ḓuvha. Zwi itea nga u rali zwihuluhulu arali muthu o lovhelwaho a tshi khou tikedzwa nga muṱa na khonani dzawe na u dzhia vhukando vhu ṱoḓeaho u itela u konḓelela.

Zwi ḓo fhedza tshifhinga tshingafhani? Kha vhaṅwe, honovhu vhuṱungu vhu tsikeledzaho vhu nga fhedza miṅwedzi i si gathi. Vhunzhi ha vhathu vha nga fhedza ṅwaha kana miṅwaha mivhili vha kona u ḓipfa vhe khwiṋe. Vhaṅwe zwi vha dzhiela miṅwaha na miṅwaha. a Vho Alejandro vha ri: “Nṋe ndo pfa vhuṱungu lwa miṅwaha i ṱoḓaho u vha miraru.”

Ni songo ḓifhelela mbilu. Ni songo humbula uri vhuṱungu vhune na khou vhu pfa vhu ḓo fhela nga khathihi, zwi ḓo itea nga zwiṱuku nga zwiṱuku. Naa hu na zwine na nga zwi ita zwino u itela u fhungudza vhuṱungu haṋu na u ita uri ni sa ḓipfe nga yeneyi nḓila lwa tshifhinga tshilapfu?