Ri khou humbela uri vha ri vhudze nga ha musi vha tshee muṱuku.

Ndo bebelwa Italy nga 1943. Ndi na vhakomana vhavhili, murathu muthihi na khaladzi mbili. Ro alutshela muvhunduni muṱuku, khotsi anga vho vha vhe mulimi na muvhaḓi. Vhabebi vhashu vho ri alusela kha kereke ya Katolika.

Ndi ngani vho vha vha tshi ṱoḓa u vha mufunzi?

Musi ndi tshee muṱuku, ndo vha tshi takalela u thetshelesa vhafunzi musi vha tshi khou funza. Ndo vha ndi tshi takadzwa nga nḓila ine vha amba ngayo na nḓila ye vha vha vha tshi ita ngayo zwithu. Ndi ngazwo ndo vha tshi ṱoḓa u vha mufunzi nga mbilu yoṱhe. Musi ndi na miṅwaha ya 13, mme anga vho ri ndi ye u dzhena boarding school hune ha gudiswa vhaṱhannga uri vha fanelee u vha vhafunzi.

Vho vha vha tshi gudiswa Bivhili henefho?

Hu si nga u tou ralo. Musi ndi na miṅwaha ya 15, muṅwe mudededzi o nṋea kopi ya bugu dza Evangeli dzi ambaho nga ha vhutshilo ha Yesu na mushumo wawe wa u huwelela. Ndo i vhala lunzhi. Musi ndi na miṅwaha ya 18, ndo ya Roma u itela u guda yunivesithi ya vhapapa, ye ya vha i tshi langiwa nga vhapapa. Ndo guda Tshilatini, Tshigerika, ḓivhazwakale, pfunzo dza vhaṱali, u gudela zwa muhumbulo na zwa vhurereli. Naho ro vha ri tshi amba nga ha vese dzi bvaho Bivhilini na u pfa hu tshi vhaliwa Bivhili kerekeni nga Swondaha, ro vha ri sa gudi Bivhili.

Vho mbo ḓi vha mufunzi. Naa zwenezwo zwo vha zwi tshi katela u funza vhaṅwe?

Ndo vha ndi mulanguli. Fhedzi nga zwiṅwe zwifhinga ndo vha ndi tshi funza.

Ndi mini zwe zwa ita uri vha si tsha fhulufhela kereke?

Ndo vha ndi tshi dinwa nga zwithu zwiraru. Kereke yo vha i tshi ḓidzhenisa kha zwa politiki. Ho vha hu tshi tendelwa vhafunzi na vhathu vha tshi ḓifara nga nḓila i si yavhuḓi. Zwiṅwe zwithu zwe zwa vha zwi tshi funzwa nga kereke ya Katolika zwo vha zwi sa pfali. Sa tsumbo, Mudzimu a re na lufuno a nga ṱarafa hani lwa tshoṱhe vhathu vho lovhaho? Zwiṅwe hafhu, naa Mudzimu u ṱoḓa ri tshi dovholola thabelo lunzhi-lunzhi ro fara vhulungu (rosary)? a

Vho ita mini?

Ndo rabela uri Mudzimu a nthuse ndi tshi khou tsengisa na miṱodzi. Ndo renga na Jerusalem Bible ya kereke ya Katolika ye ya vha i tshi kha ḓi tou bva u gandiswa nga Tshitaliana, nda mbo ḓi thoma u i vhala. Ḽiṅwe ḓuvha nga Swondaha nga matsheloni ndi tshi khou bva kerekeni, ndi tshi khou vhea zwiambaro zwanga zwa kereke, ho mbo ḓi ḓa vhaṅwe vhanna vhavhili. Vho mmbudza uri vha Ṱhanzi dza Yehova. Ro fhedza tshifhinga tshilapfu ri tshi khou amba nga ha Bivhili na zwine ya zwi amba nga ha uri ri nga ḓivha hani vhurabeli ha vhukuma.

Ndi mini zwe vha zwi takalela nga vhenevho vhaeni?

Ndo takadzwa nga nḓila ye vha vha vhe na vhungoho ngayo kha zwine vha zwi tenda na nḓila ye zwa vha zwo vha lelutshela ngayo u wana dzivese kha Bivhili ya kereke ya Katolika. Nga murahu ha zwenezwo, muṅwe wa Ṱhanzi dza Yehova ane a pfi Mario o mbo ḓi thoma u ḓa u ndalela. O vha a tshi fhulufhedzea nahone a sa fheli mbilu. O vha a tshi ḓa Mugivhela muṅwe na muṅwe nga matsheloni nga 9, hu sa londwi uri mutsho u hani.

Vhaṅwe vhafunzi vho ri mini?

Ndo vha ramba uri na vhone vha ḓe vha gude, fhedzi vho vha vha tshi vhona u nga a si zwa ndeme u guda Bivhili. Fhedzi nṋe ndo vha ndi tshi takalela u guda. Ndo vha ndi tshi khou guda zwithu zwavhuḓi u fana na uri, ndi ngani Mudzimu a tshi tendela vhuvhi na tshengelo. Zwenezwo zwo vha zwi zwithu zwe zwa vha zwi tshi ndina u bva kale.

Naa vhahulwane vha kereke vho lingedza u vha thivhela u guda Bivhili?

Nga 1975, ndo ya u dala Roma lunzhi u itela u ṱahisa vhupfiwa hanga. Vhahulwane vha kereke vho lingedza u ita uri ndi shandule muhumbulo wanga, fhedzi a hu na na muthihi wavho we a shumisa Bivhili. Nga dzi 9 dza January 1976, ndo ṅwalela vhurifhi vhahulwane vha Katolika ngei Roma ndi tshi khou vha ḓivhadza uri a thi tsha vha Mukatolika. Nga murahu ha maḓuvha mavhili, ndo mbo ḓi ṱuwa henefho nda ṋamela tshidimela nda ya muṱanganoni wanga wa u thoma wa Ṱhanzi dza Yehova. Musi ndi tshi swika henefho, ndo wana hu na guvhangano ḽa Ṱhanzi dza Yehova nnzhi dzi bvaho kha zwivhidzo zwinzhi zwo fhambanaho. Zwithu zwoṱhe zwo vha zwo fhambana na zwine nda zwi ḓivha! Muṅwe na muṅwe o vha a tshi khou vula Bivhili musi hu tshi khou funziwa nga ha zwithu zwo fhambanaho.

Muṱa wahavho wo ḓipfa hani?

Vhunzhi havho vho vha vho sinyuwa. Fhedzi ndo wana uri murathu wanga o vha a tshi khou guda Bivhili na Ṱhanzi dza Yehova ngei Lombardy devhula ha Italy. Ndo mbo ḓi ya nda mu dalela nahone Ṱhanzi dza Yehova dza henefho dzo mbo ḓi nthusa uri ndi wane mushumo na fhethu ha u dzula. Mafheloni a wonoyo ṅwaha, ndo mbo ḓi lovhedzwa nda vha Ṱhanzi ya Yehova.

Naa vha a ḓisola?

Na luthihi! Zwino ndi ḓipfa ndi tsini na Mudzimu ngauri zwine nda ḓivha nga hae zwi bva Bivhilini, hu si kha zwine zwa funzwa nga dzikereke kana nga vhathu. Ndi funza vhaṅwe zwi tshi bva mbiluni nahone ndi na vhungoho ha zwine nda khou vha funza zwone.