MARIA o gwadama nga magona a tshi khou pfa vhuṱungu vhuhulu. O vha a tshi kha ḓi tou bva u pfa mukosi wa murwa wawe musi a tshi kha ḓi bva u vhulahwa nga murahu ha u tambudzwa lwa dziawara. Ha vha na swiswi masiari tshivhangalala. Ḽifhasi ḽa dzinginyea zwihulu. (Mateo 27:45, 51) Maria a nga vha o vhona u nga Yehova u khou ṱoḓa uri shango ḽi zwi ḓivhe uri o pfa vhuṱungu vhuhulu u fhira muthu naho e ufhio, nga nṱhani ha lufu lwa Yesu Kristo.

Musi hu tshi thoma u vha na tshedza Golgotha kana Fhethu ha Madethele, Maria o lilela murwa wawe. (Yohane 19:17, 25) Zwi nga kha ḓi itea uri o vha a tshi khou humbula nga ha zwithu zwinzhi. Khamusi zwiṅwe zwe a zwi humbula ndi zwe zwa itea miṅwahani ya 33 yo fhiraho. Musi ene na Yosefa vha tshi isa ṅwana wavho o khetheaho thembeleni ngei Yerusalema, muṅwe mukalaha ane a pfi Simeoni o hevhedzwa uri a porofite. O dzula o amba zwithu zwavhuḓi nga ha Yesu, fhedzi o engedza nga uri hu ḓo ḓa tshifhinga tshine Maria a ḓo pfa u nga u khou rumbulwa mbilu nga banga. (Luka 2:25-35) O kona u vhona vhungoho ha eneo mafhungo kha tshenetsho tshiitea tshi ṱungufhadzaho.

Zwo no ḓi ambiwa uri lufu lwa ṅwana wau, lu vhavha u fhira tshithu naho tshi tshifhio tshine muthu a nga sedzana natsho. Lufu ndi swina ḽi ofhisaho nahone lu ṱungufhadza muṅwe na muṅwe washu nga nḓila dzo fhamba-fhambanaho. (Vharoma 5:12; 1 Vhakorinta 15:26) Naa zwi a konadzea u konḓelela honoho vhuṱungu? Musi ri tshi ṱhogomela vhutshilo ha Maria u bva musi Yesu a tshi thoma vhuḓinḓa, u swika musi a tshi fa na nga phanḓa ha zwenezwo, ri ḓo guda zwinzhi nga ha lutendo lwe lwa thusa Maria u konḓelela vhuṱungu ha banga.

Kha ri humbule nga ha zwe zwa itea miṅwahani miraru na hafu yo fhiraho: Maria o zwi vhona uri hu ḓo vha na tshanduko. Na ḓoroboni ṱhukhu ya Nazareta, vhathu vho vha vha tshi khou amba nga ha Yohane Mulovhedzi na nga ha mulaedza wawe u takadzaho wa u rembuluwa. Maria o kona u zwi vhona uri ṅwana wawe muhulwane o dzhia eneo mafhungo sa tshiga; ho vha hu tshifhinga tsha uri a bvele phanḓa na vhuḓinḓa hawe. (Mateo 3:1, 13) Kha Maria na vha muṱa wawe, u sa vha hone ha Yesu zwo vha zwi tshi ḓo thithisa zwithu zwinzhi. Ndi ngani?

Zwi vhonala u nga munna wa Maria ane a vha Yosefa o vha o no fa. Nga zwenezwo, zwo vha zwi si zwiswa kha Maria u xelelwa. * Yesu o vha a sa sokou vhidzwa “ṅwana wa muvhaḓi,” fhedzi o vha a tshi dovha a vhidzwa “muvhaḓi.” Zwi tou vha khagala uri Yesu o bvela phanḓa na bindu ḽa khotsi awe nahone a vha na vhuḓifhinduleli ha u ṱunḓela muṱa, we wa vha u tshi katela vhana vha rathi vhe vha bebwa nga murahu hawe. (Mateo 13:55, 56; Marko 6:3) Naho Yesu o gudisa Yakobo—ane a vha murwa a tevhelaho tanzhe—uri a bvele phanḓa na wonoyo mushumo, u ṱuwa ha tanzhe zwo vha zwi sa ḓo lelutshela muṱa. Maria o vha o no ḓi hwala muhwalo u lemelaho; naa yeneyo tshanduko yo mu pfisa vhuṱungu? A ri na vhuṱanzi. Fhedzi hu na mbudziso ya ndeme vhukuma: O vha a tshi ḓo aravha hani musi Yesu wa Nazareta a tshi vha Yesu Kristo, Messia we a vha o fulufhedziswa lwa tshifhinga  tshilapfu? Maṅwe mafhungo a Bivhili a dzumbulula zwiṅwe zwithu nga ha eneo mafhungo.—Yohane 2:1-12.

Yesu o ya ha Yohane u itela u lovhedzwa, nga zwenezwo, a vha Muḓodzwa wa Mudzimu kana Messia. (Luka 3:21, 22) Nga u ralo, a thoma u nanga vhafunziwa vhawe. Naho mushumo wawe wo vha wo ṱavhanyiswa, o vha tshi ḓiṋea tshifhinga tsha u vha hone kha zwiitea zwi takadzaho na muṱa na dzikhonani. Mme awe, vhafunziwa vhawe, vharathu vhawe vha ṋama na ene vho ya tshimimani tsha mbingano ngei Kana, he ha vha hu ḓoroboni i re tshikwarani, hu ṱoḓaho u vha khilomithara dza 13 u bva Nazareta. Musi tshimima tshi tshi khou ḓi bvela phanḓa, Maria o zwi ṱhogomela uri hu na thaidzo. Khamusi o ṱhogomela uri vhaṅwe vha muṱani wa vhenevho vhavhingani vho sedzana vho mangala nahone vha hevhedzana. Vho vha vho fhelelwa nga waini! U ya nga mvelele yavho, u fhelelwa nga waini nga yeneyo nḓila, zwo vha zwi tshi shonisa muṱa, zwa ita uri tshimima tshi si vhe tshavhuḓi. Maria o vha pfela vhuṱungu nahone a ya kha Yesu.

O vhudza murwa wawe uri: “A vha tsheena waini.” O vha o lavhelela uri a ite mini? A ri na vhuṱanzi, fhedzi o vha a tshi ḓivha uri murwa wawe o vha e munna muhulwane we a vha a tshi nga ita zwithu zwihulwane. Khamusi o humbula u nga u ḓo thoma u zwi ita nga tshenetsho tshifhinga. Nga maṅwe maipfi, o vha a tshi khou mu vhudza uri: “Murwa, ndi humbela uri u vha thuse!” Phindulo ya Yesu i nga vha yo mu mangadza. O ri: “Zwi ri kwama hani riṋe?” Maipfi a Yesu o vha e si a lunyadzo samusi vhathu vha tshi humbula nga u ralo. Naho zwo ralo, maipfi awe o vha a tshi sumbedza ndayo yavhuḓi. Yesu o vha a tshi khou humbudza mme awe uri vho vha vha songo fanela u mu vhudza nga ha nḓila ine a fanela u livhisa ngayo vhuḓinḓa hawe; zwenezwo zwo vha zwo fanela u itwa nga Khotsi awe Yehova.

Maria o tenda u khakhululwa nga murwa wawe, ngauri o vha e mufumakadzi ane a pfesesa na u ḓiṱukufhadza. O ya kha vhe vha vha vha tshi khou thusa tshimimani nahone a ri: “Zwiṅwe na zwiṅwe zwine a ni vhudza ni zwi ite.” Maria o zwi ṱhogomela uri o vha a si tsha fanela u livhisa murwa wawe; nṱhani hazwo, ene na vhaṅwe vho vha vha tshi fanela u livhiswa ngae. Samusi mme awe vho pfela vhenevho vhavhingani vhaswa vhuṱungu, na Yesu o ḓipfa nga yeneyo nḓila. O ita vhuṅwe ha vhuṱolo hawe ha u thoma, musi a tshi shandula maḓi a vha waini. Ho vha na mvelelo ifhio? “Vhafunziwa vhawe vha mu tenda.” Na Maria o vha na lutendo kha Yesu. O mu dzhia sa Murena na Mutshidzi, hu si sa murwa wawe fhedzi.

Ṋamusi, vhabebi vha nga guda zwinzhi kha lutendo lwa Maria. Vhukuma, a hu na muthu we a vhuya a alusa ṅwana nga nḓila ye Yesu a aluswa ngayo. Fhedzi musi ṅwana muṅwe na muṅwe a songo fhelelaho a tshi aluwa, tshanduko i nga ita uri hu vhe na khaedu nnzhi. Mubebi a nga lingedza u bvela phanḓa a tshi fara murwa kana ṅwananyana wawe sa ṅwana muṱuku, naho u mu fara nga yeneyo nḓila zwi songo tsha tea. (1 Vhakorinta 13:11) Mubebi a nga thusa hani ṅwana o no aluwaho? Iṅwe nḓila ndi u sumbedza u vha na fulufhelo ḽa uri murwa kana ṅwananyana a fulufhedzeaho u ḓo bvela phanḓa a tshi shumisa pfunzo dza Bivhili nahone a vhuyelwa nga u wana phaṱhutshedzo dza Yehova. Maipfi avhuḓi a mubebi a sumbedzaho lutendo na fulufhelo, a nga ita uri vhana vha aluwe zwavhuḓi. A zwi timatimisi uri Yesu o ṱhogomela thikhedzo ya Maria kha zwiitea zwe zwa itea miṅwahani ye ya tevhela.

Evangeli a i ri vhudzi zwinzhi nga ha Maria miṅwahani miraru na hafu ya vhuḓinḓa ha Yesu. Humbulani uri khamusi o vha e tshilikadzi—mubebi a re eṱhe, khamusi e na vhana vhaṱuku vhane vha kha ḓi vha  hayani. Zwi a pfesesea uri o vha a sa koni u tevhela Yesu musi a tshi khou huwelela kha shangohaya ḽa hawe. (1 Timotheo 5:8) Zwiṅwe hafhu, o bvela phanḓa a tshi elekanya nga ha zwithu zwa muya zwe a zwi guda nga ha Messia na u ṱanganela kha miṱangano ya sinagogo ya hune a dzula hone samusi o vha e maitele a muṱa.—Luka 2:19, 51; 4:16.

Nga zwenezwo, zwo vha zwi tshi konadzea uri a dzule na vhathetshelesi musi Yesu a tshi khou funza sinagogoni ya Nazareta. Zwo mu takadza lungafhani u pfa murwa wawe a tshi khou ḓivhadza uri vhuporofita ha Messia ha kale ha ḓanani ḽa miṅwaha vhu khou ḓadzea khae zwino! Naho zwo ralo, zwi nga vha zwo mu tsikeledza u vhona uri Vhanazareta ngae a vho ngo ṱanganedza murwa wawe. Vho lingedza na u mu vhulaha!—Luka 4:17-30.

Zwiṅwe zwe zwa vha zwi tshi mu tsikeledza ndi nḓila ye vharwa vhawe vha aravha ngayo Yesu. Kha Yohane 7:5 ri guda uri vharathu vha Yesu vhaṋa a vho ngo vha na lutendo lu fanaho na lwa mme avho. I ri: “Vharathu vhawe vho vha vha sa mu tendi.” Bivhili a yo ngo amba tshithu nga ha khaladzi dza Yesu mbili. * Maria o pfa vhuṱungu vhuhulu ha u dzula muṱani une wa vha na mavhonele a vhurereli o fhamba-fhambanaho. O vha a tshi fanela u lwela u dzula e na mavhonele o linganyiselwaho na u fulufhedzea kha ngoho ya Mudzimu, ngeno a tshi khou lwela u swikelela mbilu dza miraḓo ya muṱa wawe a sa i kombetshedzi.

Kha tshiṅwe tshiitea, maṅwe mashaka—u katela na vharathu vha Yesu—vho dzhia phetho ya u ya u ‘fara’ Yesu. Vho vha vha tshi khou ri: “O ṱangana ṱhoho.” (Marko 3:21, 31) Vhukuma, Maria ho ngo humbula nga u ralo, fhedzi o ṱuwa na vharwa vhawe, khamusi a tshi fulufhela uri vha ḓo guda zwiṅwe zwithu zwine zwa ḓo vha thusa uri vha vhe na lutendo luhulwane. Naa vho vha vhe na lutendo? Naho Yesu o bvela phanḓa a tshi ita mishumo i mangadzaho na u funza ngoho yavhuḓi, vhaṅwe vharwa vha Maria a vho ngo mu tenda. Naa a nga vha o ḓivhudzisa nga nṱhani ha u sinyuwa uri ndi mini zwine zwa ḓo swikelela mbilu dzavho?

Naa ni dzula muṱani u re na vhurereli ho fhamba-fhambanaho? Lutendo lwa Maria lu nga ni gudisa zwithu zwinzhi. Ho ngo laṱela thaula mashaka awe a sa tendi. Nṱhani hazwo, o a tendela uri a vhone nḓila ine lutendo lwa mu ḓisela ngayo dakalo na mulalo wa ngelelo. Kha ḽiṅwe sia, o dzula a tshi tikedza murwa wawe a fulufhedzeaho. Naa o vha a tshi ṱuvha Yesu? Naa nga zwiṅwe zwifhinga o vha tshi tama uri a vhe e nae hayani na vha muṱa wawe? Arali zwo ralo, o vha a tshi kona u langa maḓipfele awe. O vhona zwi ndugelo u tikedza na u ṱuṱuwedza Yesu. Naa na inwi ni nga ita zwi fanaho u thusa vhana vhaṋu uri vha vhee Mudzimu u thoma vhutshiloni havho?

Naa Maria o vhuyelwa nga u vha na lutendo kha Yesu? Yehova ha kundelwi u ṋea malamba vhane vha fulufhedzea, vhukuma, zwo vha zwo tou ralo na kha Maria. (Vhaheberu 11:6) Edzani u humbula uri o ḓipfa hani musi a tshi pfa murwa wawe a tshi khou amba kana u pfa mivhigo ya vhaṅwe vhe vha pfa pfunzo dzawe u thoma.

Kha zwifanyiso zwa murwa wawe, naa Maria o humbula nga zwe Yesu a zwi ita musi a tshee muṱuku a tshi khou aluwa ngei Nazareta? Musi Yesu a tshi amba nga ha mufumakadzi we a swiela nnḓu yawe u itela u wana sheleni yo xelaho, u sinḓa mavhele u itela tshinkwa, kana u funga luvhone, a lu vhea kha tshiṱomambone, naa Maria o humbula nga ha mutukana muṱuku we a vha e tsini nae samusi a tshi khou ita mishumo ya ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe? (Luka 11:33; 15:8, 9; 17:35) Musi Yesu a tshi ri dzhogo yawe a i gogoni na muhwalo wawe u a leluwa, naa Maria a nga vha o humbula  nga ha zwifhinga zwo fhiraho musi a tshi lavhelesa Yosefa a tshi khou gudisa Yesu muṱuku nḓila ya u ita dzhogo nga vhulenda u itela uri zwifuwo zwi kone u i hwala zwavhuḓi? (Mateo 11:30) Maria o pfa o takala vhukuma musi a tshi wana ndugelo ye a ṋewa nga Yehova vhutshiloni—ya u gudisa na u thusa u alusa murwa ane a ḓo vha Messia. A nga vha o wana dakalo ḽo khetheaho ḽa u thetshelesa Yesu mufunzi muhulwane vhukuma, we a shumisa zwithu zwo ḓoweleaho na zwiitea u itela u gudisa nga hu bvelelaho!

Naho zwo ralo, Maria o dzula a tshi ḓiṱukufhadza. Murwa wawe ho ngo ita uri a huliswe kana u gwadamelwa. Musi e vhuḓinḓani hawe, mufumakadzi we a vha e vhukati ha gogo o huwelela a ri mufumakadzi we a beba Yesu a nga vha o takala vhukuma. O fhindula a ri: “Hu takala vhane vha pfa ipfi ḽa Mudzimu nahone vha tevhedza zwine ḽa zwi amba!” (Luka 11:27, 28) Musi vhaṅwe kha gogo vha tshi vhudza Yesu uri mme awe na vharathu vhawe vha henefho tsini, o ri vhane vha tenda ndi vhone mme na vharathu vhawe vha vhukuma. Vhukuma, Maria o pfesesa mbuno ya Yesu a sa pfi vhuṱungu—vhushaka ha muya ndi ha ndeme u fhira ha ṋama.—Marko 3:32-35.

Zwiṅwe hafhu, ndi afhio maipfi ane a nga sumbedza vhuṱungu he Maria a vhu pfa musi a tshi vhona murwa wawe a tshi fa kha danda ḽa tshengedzo? Muapostola Yohane we a vha ṱhanzi ye ya zwi vhona nga maṱo musi Yesu a tshi vhulahwa, nga murahu o amba zwi tevhelaho nga ha eneo mafhungo: Musi zwi tshi khou itea, Maria o vha o ima “tsini na danda ḽa tshengedzo ḽa Yesu.” A hu na zwe zwa thivhela onoyo mme a fulufhedzeaho na wa lufuno, u ima tsini na murwa wawe u swikela. Yesu o mu vhona nahone musi a tshi khou fema o vha a tshi khou pfa vhuṱungu vhuhulu nahone o vha a sa koni na u amba, fhedzi o fhedzisela o amba. O vhudza muapostola Yohane uri a ṱhogomele mme awe. Samusi vharathu vha Yesu vho vha vhe si vhatendi, a hu na na muthihi khavho we Yesu a ri a ṱhogomele Maria, fhedzi o humbela mutevheli wawe. Nga zwenezwo, Yesu o sumbedza uri ndi zwa ndeme uri muthu ane a vha mutendi a ṱhogomele vha re vhawe, zwihuluhulu zwi tshi ḓa kha zwithu zwa muya.—Yohane 19:25-27.

Musi Yesu a tshi fa, Maria o pfa vhuṱungu he ha dzula ho ambiwa kale, vhuṱungu ha u ṱhavhiwa nga banga. Arali ri tshi kundelwa u humbula vhuṱungu he a vhu pfa, ri nga dovha ra kundelwa u humbula nga ha dakalo ḽe a vha naḽo nga murahu ha maḓuvha mararu! Maria o vhona vhuṱolo vhuhulwane u fhira hoṱhe—Yesu o vuswa! O dovha a takala ngauri Yesu o bvelela tshiphirini kha murathu wawe Yakobo. (1 Vhakorinta 15:7) O dovha a ṱangana na Yakobo na vhaṅwe vharathu vha Yesu. Ro dovha ra guda uri nga murahu vho tenda kha Yesu sa Kristo. Nga u ṱavhanya, vho vha vhe miṱanganoni ya Vhukriste na mme avho, “vha ḓi dzula vha tshi rabela.” (Mishumo 1:14) Nga murahu, Yakobo na Yuda vho ṅwala Bivhili.

Ho ambiwa nga ha Maria lwa u fhedzisela miṱanganoni e na vharwa vhawe vha tshi khou rabela. Ho fhedzisela ho ambiwa zwavhuḓi nga ha Maria nahone ndi tsumbo yavhuḓi lungafhani ye a ri siela yone! Nga nṱhani ha lutendo lwawe, o konḓelela vhuṱungu ha banga nahone mafheleloni a wana malamba avhuḓi. Arali ra edzisa lutendo lwawe, na riṋe ri nga konḓelela vhuṱungu vhune ha ḓiswa nga ḽino shango nahone ri ḓo takalela malamba mahulwane vhukuma.