DAMU nga mga syudad han kadaan nga panahon an ginpuprotektaran hin higtaas nga pader. Kon gubaon han kaaway an bisan gutiay la nga bahin han pader, mamimilegro an syudad. An imo lawas pariho hin syudad nga napapalibotan hin pader. An imo pag-ataman ha imo depensa nagpapakita kon mationan-o ka kahimsog. Tagda an lima nga elemento nga mahimo magin hinungdan hin sakit ngan kon paonan-o ka magkakaada pinakamaopay nga mga depensa.

AN PELIGRO: An nakakadaot nga mga organismo mahimo direkta nga makasulod ha imo lawas pinaagi han mahugaw nga tubig.

AN IMO DEPENSA: An gimaopayi nga depensa amo an pagpanalipod nga diri mahugawan an iyo suplay han tubig. Kon maaram ka o naghuhunahuna ka nga nahugawan an iyo tubig, may-ada mga paagi nga mahimo mo buhaton basi magin talwas ito. * Ibutang an iyo irimnon ha burutangan nga may takop, ngan kon kinahanglan ibalhin ito hin surudlan, gamit hin limpyo nga pankabo o imbudo. Ayaw itunlob an imo mga kamot ha limpyo nga suplay han tubig. Kon posible, ukoy ha komunidad nga husto nga naglalabog han ira baya basi diri mahugawan an ira ginkukuhaan han tubig.

AN PELIGRO: Mahimo magkaada nakakadaot nga mga organismo an imo pagkaon.

AN IMO DEPENSA: An kontaminado nga pagkaon bangin presko ngan masustansya pagkit-on. Salit batasana an paghugas hin maopay han prutas ngan utan. Siguroha nga malimpyo an imo mga gamit ha kusina, lababo, ngan mga kamot kon nag-aandam o nagsiserbi hin pagkaon. May mga pagkaon nga sadang lutoon ha espisipiko nga temperatura basi mamatay an peligroso nga mikrobyo. Likayi an mga pagkaon nga nag-iba na an kolor, baho, o rasa, nga nagpapakita nga may mikrobyo na ito. Ibutang dayon ha ref an pagkaon nga diri pa kakaunon. Likayi an pag-andam hin pagkaon para ha iba kon may sakit ka. *

AN PELIGRO: May pipira nga insekto nga mahimo makahatag ha imo hin sakit tungod han nakakadaot nga mga mikrobyo nga aada ha ira.

AN IMO DEPENSA: Likayi an mga insekto nga nagdadara hin sakit pinaagi ha pagpabilin ha sulod han balay ha panahon nga aktibo hira o pinaagi ha pagsul-ot hin bado nga magpapanalipod ha imo, sugad han may hilaba nga pako ngan saruwal. Gamit hin moskitero ngan insect repellent. Siguroha nga waray nakaistak nga tubig nga puydi pamonayan han mga lamok. *

AN PELIGRO: An mga mikrobyo nga naukoy ha sulod han usa nga hayop, bisan kon diri nadadaot ito nga hayop, mahimo makadaot ha imo kahimsog. Kon ginkagat o ginkamras ka hin hayop o makakapot ka ha baya hito, posible nga magkasakit ka.

AN IMO DEPENSA: May mga tawo nga diri ginpapasulod an ira hayop ha ira balay basi malikyan an peligro nga magkasakit. Paghunaw ngan pagsabon katapos kumapot hin hayop, ngan likayi an paghirani ha ihalas nga hayop. Kon nakagat ka o nakamras, hugasi hin maopay an samad ngan pagpakonsulta ha doktor. *

AN PELIGRO: May mga mikrobyo nga mahimo makasulod ha imo lawas pinaagi han gutiay nga talsik hin laway han nag-ubo o naghatsing nga hirani ha imo. Mahimo liwat ito makuha pinaagi ha paghangkop o paglamano. May mga mikroorganismo tikang ha iba nga tawo an naukoy ha doorknob, karaptan han hagdan, telepono, remote control, o monitor ngan keyboard han kompyuter.

AN IMO DEPENSA: Ayaw ipahuram an imo personal nga gamit sugad han labaha, toothbrush, o tualya. Likayi nga makakapot hin likido tikang ha lawas han hayop o tawo, upod na an dugo ngan bisan ano nga tikang hito. Ngan ayaw igbalewaray an kapulsanan han maopay ngan agsob nga paghunaw. Posible nga ini an pinakaepektibo nga paagi basi mapugngan an pagsarang han sakit.

Kon posible, ayaw pagginawas ha iyo balay kon may sakit ka. An U.S. Centers for Disease Control and Prevention nagrirekomendar nga kon naubo ka o nahatsing, tabuni an imo baba o irong hin tisyu o pako han imo bado, diri han imo kamot.

An usa nga sagdon ha kadaan nga panahon nasiring: “An tawo nga mainalam-agamon nakita han karautan, ngan naluuk.” (Proberbios 22:3) Aplikado la gihap ini yana ha kalibotan nga puno hin peligroso nga mga sakit! Salit kuha hin kahibaro pinaagi ha pagkonsulta ha health center ha iyo lugar, ngan panalipdi an imo kalugaringon pinaagi ha pagpabilin nga malimpyo. Pakusga an imo depensa, ngan ibani an posibilidad nga magkasakit!