Ajawule pa ndandanda

Ajawule pa ndandanda wa yindu

Yiwusyo Yakutyocela kwa Ŵakuŵalanga

Yiwusyo Yakutyocela kwa Ŵakuŵalanga

Ana ŵandu ŵa Mlungu ŵakamwilwe cakaci kuŵa acikapolo ku Babulo Jwamkulungwa?

Ukapolo wa usimu welewu watandite panyuma pa caka ca 100 C. E. mpaka mu 1919. Ligongo cici tukusosekwa kupikanicisya yeleyi?

Maumboni gosope gakulosya kuti ukapolowu wamasile mu 1919 pandaŵi jele Aklistu ŵasagulwe ŵasongenye mu mpingo wasambano. Aganicisye ayi, Ucimwene wa Mlungu uli utandite kulamulila mu 1914, ŵandu ŵa Mlungu ŵalinjikwe soni ŵaswejesye. * (Mal. 3:1-4) Kaneko mu 1919, Yesu ŵasagwile “kapolo jwakulupicika ni jwalunda” pasikati pa ŵandu ŵaŵaswejesyedwewo kuti apeleceje “cakulya causimu pandaŵi jwakuŵajilwa.” (Mat. 24:45-47) M’caka cicici ŵandu ŵa Mlungu ŵagopwece ku ukapolo ku Babulo Jwamkulungwa. (Ciu. 18:4) Nambo, ana ukapolowu watandite cakaci kusyesyene?

Kwa yaka yejinji, twasalaga kuti ŵandu ŵa Mlungu ŵakamwilwe ukapolowu kwandaŵi jamnono kutandila mu 1918. Mwambone, Sanja ja Mlonda ja March 15, 1992, jasasile kuti, “Mpela muyaŵelele ni Ayisalayeli ŵakala kuti ŵajigelwe ukapolo ku Babulo, m’yoyosoni, ŵakutumicila ŵa Yehofa ŵaŵele acikapolo ku Babulo Jwamkulungwa kutandila mu 1918.” Nambope, tuli tuwungunyisye tuyiweni kuti ukapolowu watandite kalakala ngaŵaga mu 1918.

Kwende tulole yakulocesya yakusala ya kukamulwa soni kugopoka kwa ŵandu ŵa Mlungu ku ukapolo. Yakulocesyayi yikusimanikwa pa Ezekieli 37:1-14. Pa lilembali, kupitila m’mesomkulola, Esekiyeli ŵaciweni ciŵata cegumbale ni maupa. Yehofa ŵamsalile Esekiyelijo kuti maupago gakwimila “nyumba josope ja Yisalayeli.” Nambo kwanilicikwa kwa yakulocesyayi kwakwayaga mnope “Yisalayeli jwa Mlungu.” (Aga. 6:16; Mase. 3:21) Kaneko Esekiyeli ŵagaweni maupa gala gali mkwimuka ni kolasoni umi. Yeleyitu yikulosya mwaŵagopocele ŵandu ŵa Mlungu ku ukapolo ku Babulo Jwamkulungwa mu 1919. Nambo ana mesomkulolaga gakutusalila yatuli pakwamba ya kulewupa kwa ndaŵi jele ŵandu ŵa Mlungu ŵaŵele acikapolo ku Babulo Jwamkulungwa?

Candanda, maupago galiji “gejumu mnope.” (Ezek. 37:2, 11) Yeleyi yikulosya kuti acimsyene maupago ŵaliji ali awile kalakala. Caŵili, lilembali likulosya kuti ŵanduwo ŵajimukaga mwapanandipanandi. Pandanda papikanice lisegwe lyamaupa kaneko maupago gayikaga pamo ni kulumbikanaga. Kaneko maupago gatandite kola mitasi soni minowu. Yili yitendekwe yeleyi, maupago, mitasi soni minowu jila jatandite kusiŵika ni lipende. Kaneko, ‘lipuje lyajinjile mwa ŵanduwo ni ŵaŵele cijumi.’ Pambesi pakwe, Yehofa ŵapele ŵandu ŵaŵajimwicewo cilambo cawo. Kuti yosopeyi yitendekwe pasosekwe ndaŵi jelewu.—Ezek. 37:7-10, 14.

Ayisalayeli ŵakala ŵaŵele ali ku ukapolo kwandaŵi jelewu. Jemanjaji ŵajigelwe ku ukapolo kutandila mu 740 B.C.E. pandaŵi jele ucimwene wakumpoto kukwaliji mitundu 10 ja Ayisalayeli ŵakamwilwe ni kutyoka m’cilambo cawo. Kaneko mu 607 B.C.E., msinda wa Yelusalemu ŵawujonasile soni ŵandu ŵaŵaliji pasi pa ucimwene wakummwela ŵakamwilwe ni kwawula m’cilambo cine. Ayisalayeliŵa ŵatemi ku ukapolo mpaka mu 537 B.C.E. Pandaŵiji, Ayuda ŵaŵasigele ŵawujile ku Yelusalemu kukutaŵasoni nyumba ja Mlungu ni kutamilikasya kulambila kweswela.

Yatulondesisyeyi yikulosya kuti ŵandu ŵa Mlungu ŵaŵele acikapolo ŵa Babulo Jwamkulungwa kwa ndaŵi jelewu ngaŵaga kwamba kutandila mu 1918 mpaka mu 1919. Ndaŵi jele ŵandu ŵa Mlungu ŵaŵele ali mu ukapolo jikulandanda ni ndaŵi jele namsongole jwakuwanicisya jwakulilaga yimpepe ni “ŵanace ŵa ucimwene” ŵaŵaliji mpela tiligu. (Mat. 13:36-43) Pandaŵiji, ŵandu ŵakusapuka ŵatupile mnope kwapunda Aklistu ŵasyesyene. Yayatendekweyi yaliji mpela kuti mpingo waciklistu ujigelwe ukapolo ni Babulo Jwamkulungwa. Ukapolo welewu watandite panyuma pa caka ca 100 C.E mpaka pandaŵi jele nyumba ja Mlungu jausimu ŵajiswejesye.—Mase. 20:29, 30; 2 Ates. 2:3, 6; 1 Yoh. 2:18, 19.

Mkati mwa yaka yele ŵandu ŵa Mlungu ŵaliji acikapolo ku Babulo Jwamkulungwa, acimlongola ŵa dini pamo ni ŵandale, ŵalingagalingaga kwalepelekasya ŵandu kumanyilila maloŵe ga Mlungu. Ndaŵi sine ŵajimbaga magambo ŵandu ŵaŵaŵalangaga Baibulo m’ciŵeceto cawo. Ŵane mwa ŵanduŵa ŵawulagaga mwakwajoca pacitela cakulagacisya. Soni jwalijose jwaŵasalaga yakulekangana ni yaŵajiganyaga acakulungwa ŵa diniwo ŵamlagasyaga mnope. Yeleyi yatendekasisye kuti usyesyene ukawanda.

M’mesomkulola ga Esekiyeli gala, tuyiwenisoni kuti ŵandu ŵa Mlungu ŵajimwice kuŵawe soni ŵagopwele ku dini jaunami mwapanandipanandi. Ana yeleyi yatandite cakaci, soni yatandite catuli? Ŵandu ŵatandite kumanyilila usyesyene mwapanandipanandi. M’mesomkulola gala Esekiyeli ŵapikene “lisegwe lyamaupa.” Lisegweli lyatandite kupikanika kuli kusigele yaka yejinji kuti moŵa gambesi gatande. Atamose kuti m’yaka yeleyo kulambila kwaunami kwaliji kuli kuwandile mnope, nambope papali ŵandu ŵane ŵakulupicika ŵaŵasakaga kumanyilila usyesyene ni kumtumicilaga Mlungu. Ŵane mwa ŵanduŵa ŵalinjilile gopolela Baibulo m’yiŵeceto yaŵaŵecetaga ŵandu ŵajinji. Ŵane ŵasalilaga acimjawo usyesyene waŵawuŵalangaga m’Baibulo.

Kaneko, cakumbesi kwa yaka ya m’ma 1800, Charles Taze Russell ni acimjakwe ŵakamwile masengo gakuwucisya usyesyene wa m’Baibulo. Yaliji mpela maupa gausimu gakwete mnowu soni lipende. Magasini ga Sanja ja Mlonda soni mabuku gane gakamucisye ŵandu ŵamitima jambone kumanyilila usyesyene. Kaneko yindu yine mpela fidiyo jakuti “Photo-Drama of Creation” soni buku jakuti “The Finished Mystery,” yalimbikasisye mnope ŵandu ŵa Mlungu. Pambesi pakwe, mu 1919, ŵandu ŵa Mlungu ŵakwete umi mwausimu soni ŵatamilicice m’cilambo cawo causimu. Apano, Aklistu ŵasagulwe ŵali ciŵela pacilambo capasi akamulene ni Aklistu ŵakwete cembeceyo cakutama pacilambo capasi ni wosopeŵa aŵele “likuga lyekulungwa lya ngondo.”—Ezek. 37:10; Zek. 8:20-23. *

Maumboni gelega gakulosya kuti ŵandu ŵa Mlungu ŵakamwilwe ukapolo ku Babulo Jwamkulungwa panyuma pa caka ca 100 C.E. Pandaŵiji ŵandu ŵajinji ŵasapwice ligongo lyakutupa kwa dini syaunami. Kwa yaka yejinji ŵandu ŵa Mlunguŵa yasawusyaga kumlambila Yehofa mpela muyaŵelele ni Ayisalayeli paŵaliji acikapolo. Nambo apano tuli ŵakusangalala mnope ligongo lyakuti usyesyene ukulalicikwa kwa mundu jwalijose. Tuli ŵakusangalalasoni ligongo lyakuti tukutama mundaŵi jele, “ŵandu ŵakumanyilila caciŵala” soni “ŵandu ŵajinji caciliswejesya.”—Dan. 12:3, 10.

Ana Satana ŵamjigele Yesu mwakucilu ni kwawula najo kunyumba ja Mlungu kapena ŵagambile kumlosya mesomkulola?

Ngatukumanyilila kuti Satana ŵamlosisye Yesu catuli nyumba ja Mlungu. Mabuku getu gaŵele gali mkusala yakulekangana panganiji. Pane gasasileje kuti Satana ŵamjigele Yesujo mwakucilu soni pane gasasileje kuti ŵagambile kumlosya m’mesomkulola.

Candanda kwende tulole kaje yajikusasala Baibulo panganiji. Ndumetume Matayo ŵalembile kuti, “Kaneko Satana ŵamjigele [Yesu] ni kwawula najo mumsinda weswela, nipo ŵamkwesisye pa lutenje lwapenani pa nyumba ja Mlungu.” (Mat. 4:5) Pangani jakulandanaji Luka ŵalembile kuti, “Kaneko ŵamjigalile ku Yelusalemu, ni ŵamkwesisye pa lutenje lwapenani pa nyumba ja Mlungu.”—Luk. 4:9.

Munyumamu mabuku getu gaŵele gali mkusala kuti Satana nganamjigala Yesu mwakucilu ni kwawula najo ku nyumba ja Mlungu. Mwambone, Sanja ja Mlonda ja March 1, 1961 jasasile kuti yili yangapikanika kujila kuti yosope yaŵatesile Satana paŵamlingaga Yesu m’cipululu mula yatendekwe mwakucilu. Mwambone, pajasalaga yaŵatesile Satana pakumlosya Yesu maucimwene gosope ali penani pa litumbi lyelewu mnope, Sanjajo jasasile kuti pangali litumbi lyelewu mnope lyampaka mundu akwelepo ni kulola ‘maucimwene gosope ni lumbili lwawo losope.’ Mwakulandana ni yeleyi, Satana nganamjigala Yesu mwakucilu ni kwawula najo ‘mumsinda weswela’ ni kumjimika pa lutenje lwapenani pa nyumba ja Mlungu. Nambope, ngani sine sya mu Sanja ja Mlonda syasasile kuti yikaŵe kuti Yesu ŵasumbile penani pa nyumba ja Mlungujo akawile.

Ŵane ŵasasile kuti Yesu nganasosekwa kwima penani pa nyumba ja Mlungu ligongo jwalakwe nganaŵa Mlefi. M’yoyo, akusaganisya kuti Satana ŵagambile kumlosya jwalakwe mesomkulola ga nyumba ja Mlungujo. Yeleyi yikulandana ni yayamtendecele jwakulocesya Esekiyeli.—Ezek. 8:3, 7-10; 11:1, 24; 37:1, 2.

Nambope, naga Satana ŵamlinjile Yesu kupitila m’mesomkulola mpaka papagwe yiwusyo ayi:

  • Ana yakulingwayo yaliji yisyene kapena yaliji yakuwanicisya?

  • Satana ŵamlinjilesoni Yesu pamkusalila kuti agalawusye maganga gasyesyene kuti gaŵe mkate soni ŵamsalile kuti amlambile yisyesyene. M’yoyo, ana ngaŵa yisyenesoni kuti jwalakwe ŵasakaga kuti Yesu asumbe yisyene penani pa nyumba ja Mlungu?

Naga Satana nganakamulicisya masengo mesomkulola nambo ŵamjigele Yesu mwakucilu ni kwawula najo ku nyumba ja Mlungu, mpaka papagwe yiwusyo yakuyicisya:

  • Ana Yesu ŵakasile lilamusi pakwima penani pa nyumba ja Mlungu?

  • Ana yakombolece wuli kuti Yesu atyoce ku cipululu nikwawula ku nyumba ja Mlungu?

Kwende tutagulilane yine mwa yindu yampaka yitukamucisye kwanga yiwusyo yiŵili yakumalisyayi.

Candanda, mundu jwine jwamlijiganye mnope Malangano Gasambano lina lyakwe D. A. Carson, ŵalembile kuti liloŵe lya Cigiliki lyakuti hi·e·ron’ gopolela kuti “nyumba ja Mlungu” lyalikusimanikwa m’buku ja Matayo ni ja Luka likusagopolela malo gosope ga pa nyumba ja Mlungu ngaŵagape malo geswela gaŵajawulaga Alefi. Jwalakwe akakombolece kwima ca ku mwela kwa nyumba ja Mlungujo ligongo kweleko ni kukwaliji malo gelewu mnope. Malogo galiji gelewu mamita 137 kutyocela pasi. Mundu jwine jwakuwungunya ya mbili jakala lina lyakwe Josephus ŵasasile kuti naga mundu ali ajimi pamalo gelego ni kulolaga pasi mpaka atande lusyungusyungu ligongo galiji gelewu mnope. Pakuŵa Yesu nganaŵa Mlefi akakombolece kwima pa malo gelego soni mundu jwalijose ngamkanamlekasya.

Nambo ana yakombolece wuli kuti Yesu atyoce ku cipululu ni kwawula ku nyumba ja Mlungu jila? Ngatukumanyilila yisyesyene yakwe. Baibulo jikusagamba kusala kuti Satana ŵamjigele jwalakwe ni kwawula najo ku Yelusalemu. Jangasala kuti ŵamlinjile Yesu kwandaŵi jelewu catuli kapenasoni kuti paliji ulendo welewu catuli kutyocela m’cipululu kwawula ku Yelusalemu. M’yoyo, komboleka kuti Yesu ŵajawile ku Yelusalemu atamose kuti ulendowo wamjigalile ndaŵi jelewu.

Nambi wuli pakwamba yaŵatesile Satana pakumlosya Yesu “maucimwene gosope gapacilambo capasi”? Satana ŵamlosisye jwalakwe kupitila m’mesomkulola ligongo pangali litumbi lyelewu mnope lyampaka mundu ajime ni kulolaga cilambo cosope capasi. Yaŵatesile Satana pelepa mpaka tuwanicisye ni yampaka mundu atende ali ajambwile fidiyo jakulosya mbali syakulekanganalekangana sya m’cilamboci ni kumlosyaga mjakwe. Atamose kuti Satana ŵakamulicisye masengo mesomkulola pakumlosya Yesu cilambo nambope jwalakwe ŵasakaga kuti Yesujo ‘amtindiŵalile soni kumlambila’ yisyene. (Mat. 4:8, 9) M’yoyo, Satana paŵamjigalile Yesu ku nyumba ja Mlungu ŵasakaga kuti aŵice umi wakwe pangosi mwakusumba kutyocela penanipo. Nambo Yesu ŵakanile yeleyi. Yikaŵe kuti cakulingwaci catendekwe m’mesomkulola ngamkaniciŵa cakogoya mnope.

Komboleka kuti Satana ŵamjigele Yesu mwakucilu ni kwawula najo ku Yelusalemu ni kumjimika penani pa nyumba ja Mlungu. Nambo mpela mwatusalile kundanda kula, ngatukumanyilila yisyesyene yakwe kuti Satanaju ŵamlosisye catuli Yesu nyumba ja Mlungu jila. Yatukumanyilila yili yakuti Satana ŵajendelecele kumlinga Yesu kuti atende yakulemweceka, nambo Yesu ŵakanile yakulingwa yosopeyo.

^ ndime 2 Alole Sanja ja Mlonda jaciceŵa ja July 15, 2013, peji 10-12, ndime 5-8, 12.

^ ndime 1 Malemba ga Ezekieli 37:1-14 ni Ciunukuko 11:7-12 gakusasala ya yindu yayatendekwe mu 1919. Nambope, yakulocesya ya pa Ezekieli 37:1-14 yikulosya kuti ŵandu ŵa Mlungu wosope ŵatandilesoni kulambila kusyesyene mu 1919 panyuma pakuŵa acikapolo ku Babulo Jwamkulungwa kwa yaka yejinji. Nambo yakulocesya ya pa Ciunukuko 11:7-12 yikulosya ya kupagwasoni kwa kakuga kamwana ka abale ŵasagulwe kakakulongolela ŵandu ŵa Mlungu.