Zəlzələ, qasırğa, terror aktı, məktəbdə silahlı atışma... İnformasiya vasitələrində tez-tez bu kimi xəbər başlıqları yer alır. Sözsüz ki, fəlakət haqqında xəbər oxumaqla onu yaşamaq arasında böyük fərq var. Bəs fövqəladə hadisə zamanı sağ qalmaq ehtimalını necə artırmaq olar? Gəlin hadisə baş verməzdən öncə, həmin zaman və daha sonra nələr edə biləcəyimizə baxaq.

HEÇ KƏS fövqəladə hallardan sığortalanmayıb. Sağ qalmağın başlıca yolu öncədən tədbir görməkdir. Bəs hansı tədbirlər görülməlidir?

• Özünüzü mənən hazırlayın. Qəbul etmək lazımdır ki, fövqəladə hallarla hamı üzləşə bilər. Hadisə baş verəndən sonra özünü mənən hazırlamaq artıq gecdir.

• Maariflənin. Yaşadığınız bölgəyə xas fövqəladə halları əvvəlcədən müəyyən edin. Daldalanmaq üçün sığınacaqların yerini öyrənin. Evinizin davamlılığını və nə dərəcədə təhlükəsiz ərazidə yerləşdiyini dəqiqləşdirin. Yanğın hadisələrinin baş verməməsi üçün təhlükəsizlik tədbirləri görün. Yanğın detektorları quraşdırın və ən azı ildə bir dəfə onların batareyasını dəyişin.

• Zəruri ehtiyac vəsaitlərini hazırda saxlayın. Elektrik, su, rabitə və nəqliyyat sistemi sıradan çıxa bilər. Əgər maşınınız varsa, çənin boş qalmamasına nəzarət edin. Həmişə evinizdə ehtiyat çantası, əlavə içməli su, ərzaq saxlayın. (« Ehtiyat igidin yaraşığıdır» adlı çərçivəyə baxın.)

• Telefon nömrələri. Yaxınlıqda və uzaqda yaşayan yaxınlarınızın nömrələrini qeyd edin.

• Təxliyə planı hazırlayıb məşq edin. Yaşadığınız binanın təxliyə yollarını təyin edin, həmçinin uşağınızın oxuduğu məktəbin təxliyə planı ilə tanış olun. Ailə üzvlərinizlə parkda, məktəbdə, yaxud başqa yerdə görüşə biləcəyiniz iki yer təyin edin: biri evinizə yaxın, digəri isə yaşadığınız ərazidən kənarda. Həmçinin tövsiyə olunur ki, ailənizlə həmin görüş yerlərinə mütəmadi olaraq gedəsiniz.

• Başqalarına kömək etməyi unutmayın. Fövqəladə hal zamanı yaşlı, fiziki qüsurlu şəxslər də daxil olmaqla, digərlərinə kömək edin.

Yuxarıda adı çəkilən Coşua deyir: «Bina qəfildən alovlananda çoxları təlaşa düşmədi, onlar çox ləng tərpənirdi. Kimi kompüteri söndürür, kimi su doldururdu. Hətta bir nəfər “məncə, bir az gözləsək yaxşıdır” dedi». Görəndə ki, hamı çaş-baş qalıb, Coşua qışqıraraq: «Biz dərhal buradan çıxmalıyıq!» — deyir. Həmin vaxt onun iş yoldaşları sanki yuxudan ayılır, tez pilləkənlə onun dalınca qaçmağa başlayır. Coşua düşə-düşə qışqırır: «Kimsə yıxılsa, onu qaldırın, dayanmayın, qaçın! Biz buradan sağ çıxmalıyıq!»

•   Yanğın baş verəndə. Əyilərək və ya sürünərək cəld çıxışa doğru irəliləyin. Tüstünün görməni çətinləşdirdiyini, həmçinin yanğın zamanı ölümə ən çox tüstü zəhərlənməsinin səbəb olduğunu nəzərə alın. Şəxsi əşyalarınızı götürməyə cəhd göstərərək vaxt itirməyin. Unutmayın, itirdiyiniz hər dəqiqə həyatınız bahasına başa gələ bilər.

• Zəlzələ olanda. Qorunmaq üçün möhkəm mebelin altına, yaxud başqa təhlükəsiz yerə (yükdaşıyan divara və ya beton sütuna) sığının. Növbəti təkanı gözləyib dərhal binanı tərk edin və tikililərdən mümkün qədər uzaq durun. Xilasedicilərin hadisə yerinə gəlməyi müəyyən vaxt apara bilər, odur ki, imkan daxilində başqalarını da xilas etməyə çalışın.

• Sunami zamanı. Əgər su birdən-birə sahildən geri çəkilirsə, dərhal hündür bir yerə qalxın. Çünki ardınca çox böyük və güclü dalğalar gözlənilir.

• Güclü qasırğa, burağan, tornado zamanı. Yubanmadan daldalanacaq bir yerə, yaxud zirzəmiyə sığının.

• Sel və daşqın zamanı. Su basmış binaları tərk edin. Axar sudan keçməyə və ya suda maşın sürməyə cəhd etməyin. Çünki daşqın çirkab suları ilə qarışa bilər, həmçinin dağıntı parçaları, açıq kanalizasiya quyuları, qopmuş elektrik naqilləri kimi görünməyən təhlükələrlə üzləşə bilərsiniz.

• Bilirsiniz? Hətta yarım metrə yüksəlmiş sel suları maşını aparmağa qadirdir. Daşqın zamanı ölümə ən çox səbəb insanların suda maşın sürməyə cəhd göstərməsi olur.

• Təxliyə elan olunarsa, deyilənlərə yubanmadan əməl edin. Dost-tanışa harada olduğunuz barədə məlumat verin, əks halda, onlar sizi axtararaq öz həyatlarını təhlükəyə ata bilər.

• Bilirsiniz? Mesaj göndərmək zəng etməkdən daha etibarlı ola bilər.

• Aidiyyəti qurumların evdə, yaxud daldalanacaq yerdə qalmaq göstərişi varsa, qeyd-şərtsiz əməl edin. Kimyəvi, bioloji, həmçinin nüvə qəzası, yaxud hücumu zamanı içəridə qalın, havalandırma sistemini söndürün, qapı-pəncərələrin məsamələrini izolə edin. Nüvə partlayışı zamanı radiasiyadan qorunmaq üçün mümkün qədər tez qapalı məkanda və ya yeraltı sığınacaqda daldalanmağa çalışın. Radio və ya televizordan rəsmi orqanların göstərişlərini izləyin. Onlar təhlükənin sovuşduğunu xəbər verməyənədək çölə çıxmayın.

Xəstəlik və təhlükələrdən qorunmaq üçün növbəti göstərişlərə riayət edin.

• İmkan daxilində sığınacaq düşərgəsində yox, doğmalarınızla birgə qalın.

• Qaldığınız yerdə sanitar normalarına riayət edin.

• Tullantıları təmizləyərkən fərdi mühafizə vasitələrindən istifadə edin. Mümkünsə, davamlı ayaqqabı geyinin, rezin əlcək, kaska və respirator taxın. Elektrik naqillərdən və sönməmiş közdən özünüzü gözləyin.

• Bacardığınız qədər normal həyat tərzini bərpa edin. Uşaqlar sizin narahat olmadığınızı, ümidinizi itirmədiyinizi duymalıdırlar. Onların dərsi ilə maraqlanın, birgə oyunlar oynayın və ibadətinizdən qalmayın. Hadisə ilə bağlı yayımlanan xəbərlərə köklənməyin, öz təlaşınızı, nigarançılığınızı ailə üzvlərinizə ötürməyin. Dəstək alın və dəstək olun!

• İtki qaçılmazdır. Hökumətin və aidiyyəti qurumların məqsədi insanlara dəyən bütün maddi zərəri qarşılamaq yox, onların həyatını xilas etməkdir. Sağ qalmaq üçün isə insana içməli su, qida, paltar və sığınacaq yer lazımdır (1 Timutiyə 6:7, 8).

• Emosional sarsıntı qaçılmazdır, odur ki, kömək istəyin. İnsana dəyən emosional zərər, adətən, hadisə sovuşandan sonra özünü büruzə verir. Bu, gərginlik, depressiya, əhval-ruhiyyənin dəyişməsi, iş qabiliyyətinin zəifləməsi, diqqət dağınıqlığı, yuxu pozuntusu və sairə kimi simptomlarla müşayiət olunur. Belə vəziyyətdə sizə yaxın biri ilə dərdləşin.

Coşua iş yerindəki faciədən sağ çıxsa da, dost-tanışının çoxu həyatını itirdi. Ona dindaşlarının və tibb mütəxəssislərinin böyük köməyi dəydi. O deyir: «Onlar mənə ürək-dirək verirdilər, deyirdilər ki, bərpa prosesi zamanı bu cür hisslər keçirmək təbiidir və zamanla ötüb keçəcək. Altı ay sonra gecə qarabasmaları səngidi, digər simptomların keçməsi isə bir az vaxt apardı».

Fəlakətlə üzləşən insan bununla barışa bilmir. Bəziləri baş verənləri Allahdan bilir. Digərləri isə Coşua kimi sağ qaldığına görə özünü qınayır. Coşua deyir: «İndiyə qədər düşünürəm ki, bəlkə də, daha çox insanı xilas edə bilərdim... Allahın tezliklə dünyada haqq-ədaləti bərqərar edəcəyini və bütün problemləri aradan qaldıracağını bilmək mənə qəlb rahatlığı verir. O vaxta qədər isə yaşadığım hər günün qədrini bilib, həyatımı qorumağa çalışıram» (Vəhy 21:4, 5) *.