1. Amu jé bia yiane bi nkômbane ya yeme mam ma fômbô beange?

ÉYOÑE bia yé’é yeme môt, bi wô’ô fe jeñe na bi yeme nda bôte jé. Avale da da, e yé’é yeme Yéhôva Zambe a tinane na bi kôme yeme nda bôte jé ya yôp é ne njalan a beange. Kalate Zambe a loene beange na “bone be Zambe.” (Job 38:7) Nde be bili éto évé nsôñane Zambe? Ye be nga bo mam méziñ asu bôt melu kôa? Ye beange ba wulu a ényiñe jôé? Nge é ne nalé, aval avé?

2. Beange ba so vé, a be ne bambé?

² Kalate Zambe a kobô ajô ya beange mintete biyoñ. Bi ne tame nyoñe bone bifuse biziñe ya été mfa’a ya tu’a yeme mam ma fombô beange. Beange ba so vé? Becolossien 1:16 a jô na: “Biôm bise bi nga téban be nye [Yésus Krist] bi ya yôp été a bi ya si nyô.” Nde ñhe, Yéhôva Zambe a nga belane ntôle Mone wé na ô té beange bese. Beange be ne bambé? Kalate Zambe a liti na bemillion beange be nga téban, a bese be ne biwôlô mfa’a ya ngul.​—Besam 103:20. *

3. Jé Job 38:4-7 a liti bia mfa’a ya beange?

 ³ Mejô me Zambe, Kalate Zambe, ma jô bia na éyoñe si é nga kômeban, “bone be Zambe bese be nga bete metyiñ amu mevak.” (Job 38:4-7) Nde beange be nga téban ôsusua bôt a si. Éfuse ya Kalate Zambe te ja liti fe na beange be bili miñwô’ôtan amu ja jô na be “nga yia bia nsamba wua . . . amu mevak.” Vôm ate a liti na, “bone be Zambe bese” be mbe meva’a nsamba wua. Éyoñe te beange bese be mbe beta nda bôte jia, be va’a Yéhôva Zambe ékaña’a a nleme wua.

4. Aval avé Kalate Zambe a liti na beange ba nyoñe ngap a mam môt a binam a bo?

⁴ Ataté éyoñe be nga yene ntéane ya fam a minga ôsu, bezôsô beange be nga ja’aban na be volô nda bôte ya si nté ôse é nga ke ôsu a nen, a vé mise na nsôñane Zambe ô boban. (Minkana 8:30, 31; 1 Pierre 1:11, 12) Ve nté éyoñ é nga lôt, beange be nga yene na abui bôt é nga bo te fe beta kañe mbamba Nté wop ya nye’an. Teke bisô, jamete é nga yiane bo bezôsô beange bete nlem mintaé. Ajô te, éyoñ môte wua a kôñelane nleme wé ôse, a beta so be Yéhôva, ‘meva’a me ne vôme beange be Zambe be ne.’ (Luc 15:10) Beange ba nyan a bôt ba ko Zambe woñ, a ba yi na be tabe meva’a été; ajô te é nji bo jame ya kam nge Yéhôva a wô’ô zu a belane be na be ve bebo bisaé bé ya si ngule nyul, a ba’ale be. (Behébreu 1:7, 14) Bi tame nyoñe bone bive’an.

5. Bive’an bivé ya mvolane beange bia yene Kalate Zambe été?

⁵ Beange bebaé be nga volô mbamba môte Lot a bengo bé na be bo te wu éyoñ mbia bitison, Sodome ba Gomorrhe be nga dik, amu be nga bo na be kôlô vôm ate. (Metata’a 19:15, 16) Abui mimbu mvuse ya été be nga wua nkuli mejô Daniel ébé bengbwengbwem été, ve a nga nyiñ a jô na: “Zambe wom a te lôm ange wé, a dipe menyu  beñbweñbwem.” (Daniel 6:22) Ntete mimbu ôsusua É.J., ange éziñ a nga vaa nlômane Pierre mimbôk. (Mam minlôman 12:6-11) Beange be nga su’u Yésus éyoñ a nga taté ésaé jé si va. (Marc 1:13) Éyoñ awu Yésus é nto bebé, éngele a nga so be Yésus “a ve nye ngu.” (Luc 22:43) Ésuka’a ya beange éte é nga ve Yésus ngule nyul nya abui!

6. (a) Aval avé beange ba ba’ale bebo bisaé be Yéhôva den? (b) Minsili mivé bia zu fas?

⁶ Den, beange be nji beta yené be bebo bisaé be Zambe ba nyiñe si. Ve ja’a nalé, mingungule beange be Zambe be nga’ane be ba’ale bebo bisaé bé, adañe dañe mfa’a ya mam mese me ne telé ényiñe ya nsisim jangane minjuk. Kalate Zambe a jô na: “[Ange] Yéhôva a bômane ba b’ako nye woñ, A nyii be.” (Besam 34:7) Amu jé bifia bite bi ayiane yemete ngule jangan? Amu minsisime miziñ mi ne ngul a jôme ya tabe a je ntyel mi a kômbô tyame bia! Mi ne beza? Mi aso vé? Aval avé mi ajeñe na mi bo bia abé? Asu na bi yene biyalane ya minsili mi, bi tame taté zu fase jam éziñ é nga bobane si va ôteñ.

7. Bôte bambé Satan a nga beta dutu na be lume Zambe mvus?

⁷ Avale bi nga yé’é Kabetôlô 3 ya kalate nyi, éngele wua a nga yalé mbia nkômbane ya jôé bôte bevok, a nalé a nga bo na a lume Zambe mvus. Mvuse ya été, éngele ate a nga su’ulane bo Satan Diable. (Nlitan 12:9) Tañe mimbu bebé 1 600 éyoñ a maneya du’u Ève, Satan a nga kui fe na a beta dutu abui bôt na be lume Zambe mvus, bi ne jô na bebé bese, ô vaa ve bezôsô be bôt ane Abel, Hénoc, a Noé.​—Behébreu 11:4, 5, 7.

8. (a) Aval avé beange béziñ be nga veñesane mimbia minsisim? (b) Mimbia minsisim mi nga bo aya na mi bo te wu ndône mendime ya melu me Noé?

⁸ Melu me Noé, beange befe be nga lume Yéhôva mvus. Be nga lik étaba’a jap ya yôp, e nda bôte Zambe été, be  zulu si a jaé menyôle me bôt. Amu jé? Bia lañe Metata’a 6:2 na: “Bone be Zambe be nga yene na, bengone be bôt be nto abeñ; ane be nga lu’u binga be be, ba bese bebien be nga nye’e.” Ve Yéhôva Zambe a nji kañese na beange bete a mbia mboane wop be ke ôsu a tabe si. A nga so ndone mendime si se a mane wôé mbia be bôt, fo’o ve bebo bisaé bé mbe be nga nyiñ. (Metata’a 7:17, 23) Nde jamete é nga tindi mbia beange nge mimbia minsisime na be jô’é menyôle be nga jaé a jeñe na be bulane yôp été be nto bitétéa bi ne minsisim. Be nga futi bebiene ngame Diable, nye a nga veñesane “ngul njô mimbia minsisim.”​—Matthieu 9:34.

9. (a) Jé é nga kui be mimbia minsisim éyoñ mi nga bulane yôp été? (b)  Jé bia zu yen é fombô’ô mimbia minsisim?

 ⁹ Éyoñ beange be nga bo melo be nga bulane yôp, be nga yene be, a Satan njô wop, ane beange be ayiane titan. (2 Pierre 2:4) Ja’a ane éyoñe ji, be vo’o beta nyoñe menyule me bôt, ve be ngenane be tindi’i bôte be bo mbia be mam. Satan a belane mvolane ya mimbia minsisim mié na a ‘du’u si se.’ (Nlitan 12:9; 1 Jean 5:19) A zene fé? Mimbia minsisim mia dañe belane mefe’e ma bo na bôte be du’uban. (2 Becorinthien 2:11) Bi tame zu yene mefe’e méziñe ya été.

10. Avale bijak avé mimbia minsisim mi a belane de asu na mi du’u bôt?

¹⁰ Den, abui bôt é ne éjôé mimbia minsisime si. Nalé ane amu, a zene ya bebien nge ki a zene ya mimvimvi’i, ba bo mengañ, ba di mebiañ, ba kui ngbwel, ba bi minkuk, a ba belane menjit. Kalate Zambe a tyili avale mimboane te, a ve fe bia abendé na bi bo te beta nambe jôm ése ja lat a mie. (Deutéronome 18:10-12; Ésaïe 47:13, 14) Fo’o fe avale nyobe kos a belane bijak mevale meval asu na a bi kane kos ése, avale te fe mimbia minsisim mia belan avale mam bi ndôme mane lañe le na mi bi avale bôt ése éjôé jap si.

11. Jé é ne mvi’i, a amu jé bia yiane sa’ale je?

¹¹ Éja’a jia mimbia minsisim mi a belane je é ne mvi’i. Mvi’i é ne jé? É ne njeñane ya kômbô yeme mam ma ye bobane melu ma zu, nge ki mam me solô. Mimvimvi’i mi abelan abui biôm: mi a lañe ngobé, nge belane minam, mi a timine biyeyem, a mam mefe abui. Ja’ane abui bôte da simesane na nkeane bemvi’i ô nji bo abé, Kalate Zambe a liti na mimvivi’i a mimbia minsisim mi asaé nsamba. Éve’an é ne Mam minlôman 16:16-18 a jô na, “[mbia] nsisime ya kuli mejô” a mbe a volô’ô mon a minga na a  “kuli mejô”. Ve éyoñ mbia nsisim ate a nga kui atan, a nji beta bi ngule ya ke ôsu a bo mvi’i.

12. Amu jé é ne abé na bi ve’ele jeñe na bi laan a bewu.

¹² Zene fe mimbia minsisim mi a belane je na mi du’u bôt é ne na mi a tindi bôte na be sili bewu mam. Bôte ba yône bewu bap be mbe be nyeke’e, be wô’ô su’ulane du’uban a éfu’ ôsimesan mfa’a ya bewu. Môt a laan a mimbia minsisim a ne kate bia mam mfa’a ya môt a wuya, nge ki na a ne nyoñ tyiñe jé avale ya na bi buni na môt a nga wu nye a kobô. Jamete nde da bo na abui bôt é buni fo’o na bewu ba ke ôsu a nyiñ, a éyoñ bia loene be, be ne volô bevevee na be jibi miju’u miap. Ve avale “mvolan” ése é ne so wé é ne fo’o ve minsos a jôme ya tabe je ntyel. Amu jé? Amu mimbia minsisim mi bili ngule ya nyoñe metyiñ me bôt be wuya, a ve mimvivi’i mefoé map. (1 Samuel 28:3-19) Nge ô vaa nalé, avale bi nga yé’é Kabetôlô 6, bewu be nji beta nyiñ. (Besam 115:17) Ajô te, môt ase “a bo a sili’i bekôn” mam, mimbia minsisim mi du’uya nye, a a  boya fe jame da wosane nkômbane Zambe. (Deutéronome 18:10, 11; Ésaïe 8:19) Ataté ñhe éyoñe ji, tabe’e ntyel a mane’e vaa mbia bija’a bise mimbia minsisim mi a belane bie.

13. Jé bôt abui be mbe be ko mimbia minsisime woñ ôsusua be nga bi ngule ya bo?

¹³ Mimbia minsisim mi nji bo ve medu’an, mi a sisi fe bia. Den, Satan ba mimbia minsisime mié ba yeme na be li’iya be “bili ve ôyôme nté” ôsusua na ba telé be aval été ba ye bo te beta bi ngule ya ndeñele, ajô te ba yo’obô éyoñe ji a dañe biyoñe bise. (Nlitan 12:12, 17) Ja’a nalé, betoyini be bôte be mbe be ko mimbia minsisime woñ ôsusua, be nga bo ngule ya kôlô mimbô’ô mite été. Jé be nga bo? Nge môt éziñ a nga’an éjôé mimbia minsisime si, a ne bo jé?

14. Aval ane Bekristene ya Éphèse ntete mimbu ôsusua, aval avé bi ne kandan a mimbia minsisim?

¹⁴ Kalate Zambe a kate bia aval avé bi ne wosane mimbia minsisim, a aval avé bi ne kandan a mie. Bi tame nyoñ éve’ane Bekristene ya ntete mimbu ôsusua, étisone ya Éphèse. Abui ya be be é mbe é bo’o mengañ ôsusua na ba bo Bekristen. Éyoñ be nga tyi’i na ba kandan a mimbia minsisim mite, jé be nga bo? Kalate Zambe a kañete na bôt abui ya ba be nga bo mengañ: “Be nga kôane bekalate bap, a di’i be nduan bôte bese be to.” (Mam minlôman 19:19) Éyoñe be nga di’i bekalate mengañe bap, mimfefé Bekristen mite mi nga liti éve’ela asu ba bese ba kômbô wosan a mimbia minsisim den. Bôte bese ba kômbô bo Yéhôva ésaé ba yiane kandan a jôm ése ja fombô bemvi’i, mengañ a mam mese ma funan a malé. Biôm bife bi ne fe, ane bekalate mefoé, bingeñgeñ, befôtô ba ba’é mfin, a bia bise bi a yôñelô avale mimboane te a bo na mi yené ane jôm é ne so mvaé.​—1 Becorinthien 10:21.

15. Nge bia kômbô wosan a mimbia minsisim, jé bia yiane bo?

 ¹⁵ Mvuse bone mimbu, éyoñ Bekristen ya Éphèse be mane ya di’i bekalate mengañ bap, nlômane Paul a nga tili be na: “Mewosane mangan me . . . [ne] a bizu’u minsisime ya abé”. (Beéphésien 6:12) Mimbia minsisim mi nji jô’é. Mi nga ke ôsu a ve’ele jeñe na mi nyoñ éjôé. Nde ñhe jam afe avé Bekristen bete be nga yiane bo? Paul a nga jô na: “Nyoñane’ fe ébene ya mbunan, nje éte mi aye bo ngule ya dime je mekoñe me nduan me mbia môt ate [Satan] mese”. (Beéphésien 6:16) Aval ébene ya mbunan jangan ja ye bo ngul, avale te fe bia ye yeme ngule mewosan a mimbia minsisim.​—Matthieu 17:20.

16. Aval avé bi ne yemete mbunane wongan?

¹⁶ Aval avé bi ne ñhe yemete mbunane wongan? Éyoñe bia yé’é Kalate Zambe. Mfin wo ye tebe ne bip nge mbôka’a ya été ô ne akok. Avale te da da, mbunane wongan wo ye bo ngul nge bi a tu’a yemete mbôka’a, ñwô ôte ô ne nya ñyemane ya Nkobô Zambe, Kalate Zambe. Nge bia lañ a yé’é Kalate Zambe môs ôse, mbunane wongan wo ye bo ne kelet. Aval ane mfin ô tele ne bip, avale te fe mbunane wongan wo ye kamane bia ngule mimbia minsisim.​—1 Jean 5:5.

17. Jam avé afe bia yiane bo nge bia kômbô wosane mimbia minsisim?

¹⁷ Jam avé afe Bekristen ya Éphèse be nga bo? Be mbe be yii jôm éfe ja ba’ale be amu be mbe be nyiñi étison é ne njalan a mimbia minsisim. Ajô te Paul a nga jô be na: “Mi ye’elane biyoñe bise nsisim été a meye’elane mese a nja’an ôse.” (Beéphésien 6:18) Mbôle bia fe bia nyiñe si a mimbia minsisim, é ne mfi na bi ye’elane Yéhôva na a kamane bia bi wosan a mimbia minsisim. Nalé a tinane fe na bia yiane belan éyôlé Yéhôva meye’elane mangan été. (Minkana 18:10) Nde ñhe bia yiane ke ôsu a ye’elane Zambe na a “[nyii] bia be mbia môt.” (Matthieu 6:13)  Yéhôva a ye yalane meye’elan ma so bia nlem été.​—Besam 145:19.

18, 19. (a) Amu jé bi ne tabe a ndi na bi ne dañe mewosan a mimbia minsisim? (b) Nsili ôvé kabetôlô a tôñe nyi a ye yalane wô?

¹⁸ Mimbia minsisim mi ne jôme ya tabe je ntyel, ve bi ne bo te ko mie woñ nge bia tebe Diable ngame yat, bi subu ki Zambe bebé a bo nkômbane wé. (Jacques 4:7, 8) Ngule mimbia minsisim é bili minné. Mi nga nyoñe mekua melu me Noé, a mi ayange ntyi’ane mejô wo su’ulane, melu ma zu. (Jude 6) Simesa’ane fe na bi bili beange be Yéhôva ba ba’ale bia. (2 Bejô bôt 6:15-17) Beange bete be bili ngule nkômbane ya yen ane bia dañe mewosan a mimbia minsisim. Bi ne jô na bezôsô beange bete b’ ave bia ngule nyôl. Nkelane ñhe ôsu a subu Yéhôva bebé a bitétéa bise bi ne minsisime bi a bo nye mewôk. Bi sa’ale fe jôm ése é ne bo na bi kalane mam a mimbia minsisim; bi ke fe ôsu a bo ane Nkobô Zambe wo jô. (1 Pierre 5:6, 7; 2 Pierre 2:9) Éyoñe te bi ne tabe a ndi na bi aye dañe mewosane bia bo a mimbia minsisim.

¹⁹ Ve amu jé Zambe a nga jô’é mimbia minsisim a mbia be bôte na be ke ôsu a bo na bôte be tôbane minjuk? Nsili ôte wo ye bi éyalane kabetôlô a tôñe nyi.