Lakaw Diha ‘sa Alagianan sa Katul-iran’

“MAGMAAYO ra alang sa usa nga matarong,” nag-ingon si manalagnang Isaias, “kay ilang kan-on ang bunga mismo sa ilang mga pagpakiglabot.” Miingon usab si Isaias: “Ang alagianan sa matarong mao ang katul-iran.” (Isaias 3:10; 26:7) Tin-aw, aron ang atong mga pagpakiglabot mopatungha ug maayong bunga, kinahanglang atong buhaton ang matarong sa mga mata sa Diyos.

Apan, sa unsang paagi kita magalakaw diha sa alagianan sa katul-iran? Unsang mga panalangin ang atong madahom sa pagbuhat niana? Ug sa unsang paagi ang uban makabatog kaayohan tungod sa atong pagpahiuyon sa matarong nga mga sukdanan sa Diyos? Sa kapitulo 10 sa basahong Proverbio sa Bibliya, si Haring Solomon sa karaang Israel naghatag ug mga tubag niining mga pangutanaha samtang iyang gitandi ang matarong sa daotan. Sa paghimo niini, iyang gigamit ang ekspresyong “[mga] matarong” sa 13 ka beses. Ang siyam niini anaa sa mga bersikulo 15 hangtod 32. Busa, makapadasig ang pagpamalandong sa Proverbio 10:15-32. a

Pangupot sa Disiplina

Gipunting ni Solomon ang kahinungdanon sa pagkamatarong. Siya nag-ingon: “Ang bililhon nga mga butang sa tawong dato mao ang iyang malig-on nga lungsod. Ang kalaglagan sa mga timawa mao ang ilang kakabos. Ang kalihokan sa matarong mosangpot sa kinabuhi; ang abot sa daotan mosangpot sa sala.”—Proverbio 10:15, 16.

Ang bahandi magsilbing panalipod batok sa pipila ka butang nga mohatag ug kawalay-kasegurohan sa kinabuhi, maingon nga ang usa ka kinutaang lungsod mohatag ug usa ka sukod sa kasegurohan niadtong nagpuyo diha niini. Ug ang kakabos makadaot sa dihang motungha ang wala-damhang mga panghitabo. (Ecclesiastes 7:12) Hinunoa, ang maalamong hari mahimong nagpasabot usab sa kapeligrohan nga naglangkit sa bahandi ug kakabos. Ang tawong dato makiling tingali sa pagbutang sa iyang bug-os nga pagsalig diha sa iyang bahandi, nga naghunahunang ang iyang bililhong  mga butang maoy “ingon sa salipod nga paril.” (Proverbio 18:11) Ug ang tawong kabos tingali masayop sa paghunahuna nga walay paglaom ang iyang umaabot tungod sa iyang kakabos. Busa, silang duha wala makahimog maayong ngalan sa Diyos.

Sa laing bahin, kon ang tawong matarong daghan man o diyutay rag nabatonan sa materyal, ang iyang matul-id nga kalihokan motultol sa kinabuhi. Sa unsang paagi? Buweno, kontento siya sa iyang nabatonan. Dili siya motugot nga ang iyang kahimtang sa pinansiyal mobalda sa iyang maayong baroganan uban sa Diyos. Dato man siya o kabos, ang paagi sa kinabuhi sa tawong matarong mohatag kaniyag kalipay karon ug paglaom sa kinabuhing walay kataposan sa umaabot. (Job 42:10-13) Ang daotan dili makabatog kaayohan bisan pag makaangkon siyag bahandi. Imbes pabilhan ang mapanalipdanong bili niini ug magkinabuhi uyon sa kabubut-on sa Diyos, siya naggamit sa iyang bahandi aron ipasiugda ang makasasala nga paagi sa kinabuhi.

“Siya nga nagapangupot sa disiplina maoy dalan sa kinabuhi,” nagpadayon ang hari sa Israel, “apan siya nga nagasalikway sa pagbadlong nagapahisalaag.” (Proverbio 10:17) Usa ka eskolar sa Bibliya nag-ingon nga kining bersikuloha mahimong sabton sa duha ka paagi. Ang usa ka posibilidad mao nga ang tawong magpailalom sa disiplina ug magtinguha sa pagkamatarong anaa sa dalan paingon sa kinabuhi, samtang ang tawong mosalikway sa pagbadlong mahisalaag palayo niana nga dalan. Ang bersikulo mahimong nagpasabot usab nga “siya nga nagpatalinghog sa disiplina nagpakita sa dalan paingon sa kinabuhi [ngadto sa uban tungod kay ang iyang maayong panig-ingnan nakahatag kanilag kaayohan], apan si bisan kinsa nga dili manumbaling sa pagtul-id nagpahisalaag sa uban.” (Proverbio 10:17, New International Version) Bisag unsa pay ipasabot niini, pagkahinungdanon nga mangupot kita sa disiplina ug dili isalikway ang pagbadlong!

Pulihi ug Gugma ang Pagdumot

Sunod gipahayag ni Solomon ang duhag-bahin nga proverbio nga may parehong ideya, ang ikaduha nga bahin nagpalig-on sa una nga bahin. Siya nag-ingon: “Sa diha nga adunay nagatabon sa pagdumot, adunay mga ngabil sa kabakakan.” Kon ang usa ka tawo naghambin ug pagdumot sa laing tawo diha sa iyang kasingkasing ug gitago kini luyo sa matam-is nga mga pulong o pag-ulog-ulog, siya malimbongon—siya dunay “mga ngabil sa kabakakan.” Niini ang maalamong hari midugang: “Kadtong nagadala ug daotang taho maoy hungog.” (Proverbio 10:18) Imbes itago ang ilang pagdumot, ang ubang tawo naghimog bakak nga mga akusasyon o nagpakaylap ug makauulawng mga komento bahin sa tawong ilang gidumtan. Binuang kini tungod kay ang mapasipalahon nga taho dili gayod makausab nianang tawhana. Ug ang tawong nagapamati nga mapaniiron makasabot sa maong tinuyo nga pagdaot ug mawad-ag pagtahod sa tigpasipala. Busa ang usa nga nagpakaylap ug daotang taho nagdaot sa iyang kaugalingon.

Ang matarong nga paagi sa paggawi mao nga dili manglimbong ni magpasipala. Gisultihan sa Diyos ang mga Israelinhon: “Dili ka magdumot sa imong igsoon diha sa imong kasingkasing.” (Levitico 19:17) Ug gitambagan ni Jesus ang iyang mga mamiminaw: “Magpadayon sa paghigugma [bisan] sa inyong mga kaaway ug sa pag-ampo alang sa mga nagalutos kaninyo; aron inyong mapamatud-an ang inyong kaugalingon nga mga anak sa inyong Amahan nga anaa sa mga langit.” (Mateo 5:44, 45) Pagkalabing maayo nga pun-on ang atong kasingkasing sa gugma imbes sa pagdumot!

‘Pugngi ang mga Ngabil’

Sa pagpasiugda sa panginahanglan nga kontrolahon ang dila, ang maalamong hari nag-ingon: “Sa daghang mga pulong tino nga adunay kalapasan, apan siya nga nagapugong sa iyang mga ngabil nagalihok nga maalamon.”—Proverbio 10:19.

“Ang buangbuang nagasulti ug daghang pulong.” (Ecclesiastes 10:14) Ang iyang baba “nagapamulong sa kabuangan.” (Proverbio 15:2) Kini wala magpasabot nga buangbuang ang tanang estoryador nga tawo. Apan pagkasayon alang sa usa ka tawong estoryador nga mahimong instrumento sa pagkaylap sa makadaot nga tabi! Ang binuang nga sulti sagad maoy nakaingon sa nadaot nga reputasyon, kahiubos, nadaot nga mga relasyon, ug bisan sa pisikal nga kadaot. “Sa daghang pulong, kanunay nga dunay kalapasan.” (Proverbio 10:19, An American Translation) Dugang pa, makalagot nga makig-uban sa tawong dunay  ikasulti bahin sa tanang butang. Hinaot nga dili kita mosulti ug daghan kaayong pulong.

Ang usa nga nagpugong sa iyang mga ngabil dili lamang naglikay sa kabakakan kondili nagalihok nga maalamon. Maghunahuna siya sa dili pa siya mosulti. Kay napalihok tungod sa gugma alang sa mga sukdanan ni Jehova ug sa tim-os nga tinguha sa pagtabang sa iyang isigkatawo, siya naghunahuna kon unsa ang epekto sa iyang mga pulong diha sa uban. Ang iyang mga pulong mahigugmaon ug maluloton. Siya mamalandong kon sa unsang paagi himoong madanihon ug makatabang ang iyang isulti. Ang iyang mga pulong maoy sama sa ‘mga mansanas nga bulawan diha sa linilok nga plata’—inantigo ug may-dignidad sa tanang panahon.—Proverbio 25:11.

“Nagpadayon sa Pagpasibsib sa Daghan”

“Ang dila sa matarong maoy hamili nga plata,” si Solomon nagpadayon sa pagsulti, “ang kasingkasing sa daotan gamay rag bili.” (Proverbio 10:20) Ang isulti sa matarong maoy putli—samag dekalidad, dalisay nga plata, nga walay sambog nga hugaw. Mao gayod kini ang kahimtang sa mga alagad ni Jehova samtang sila nagpaambit sa makaluwas-kinabuhi nga kahibalo sa Pulong sa Diyos ngadto sa uban. Ang ilang Dakong Instruktor, si Jehova nga Diyos, nag-edukar kanila ug ‘naghatag kanila sa dila sa mga tinudloan, aron sila mahibalo kon unsaon pagtubag sa gikapoy pinaagig pulong.’ (Isaias 30:20; 50:4) Sa pagkatinuod, ang ilang dila maoy sama sa hamili nga plata samtang nagsulti kini sa kamatuoran sa Bibliya. Pagkabililhon gayod sa ilang mga pulong ngadto sa matinud-anog-kasingkasing nga mga tawo kay sa mga tuyo sa tawong daotan! Magmaikagon kita sa pagsulti bahin sa Gingharian sa Diyos ug sa kahibulongang mga buhat sa Diyos.

Ang tawong matarong maoy usa ka panalangin niadtong anaa sa palibot niya. “Ang mga ngabil sa matarong nagpadayon sa pagpasibsib sa daghan,” nagpadayon si Solomon, “apan tungod kay ang kasingkasing nakulangan ang mga buangbuang mamatay.”—Proverbio 10:21.

Sa unsang paagi ang “matarong nagpadayon sa pagpasibsib sa daghan”? Ang Hebreohanong pulong nga gigamit dinhi naghatag sa ideya sa “pagbantay ug karnero.” Kini adunay ideya sa paggiya maingon man sa pagpalagsik, sama gayod sa pag-atiman sa usa ka magbalantay sa iyang karnero sa karaang kapanahonan. (1 Samuel 16:11; Salmo 23:1-3; Awit ni Solomon 1:7) Ang tawong matarong mogiya o motultol sa uban ngadto sa dalan sa pagkamatarong, ang iyang sinultihan makapalagsik sa iyang mga mamiminaw. Tungod niini, mas malipayon, mas makapatagbaw ang ilang kinabuhi, ug mahimong makadawat pa ug kinabuhing walay kataposan.

Apan, komosta ang buangbuang? Tungod kay nakulangan sa kasingkasing, siya walay maayong motibo o kabalaka sa mga sangpotanan sa iyang dalan. Kanang tawhana nagbuhat sa kon unsay buot niya nga buhaton, nga wala maghunahuna sa mga resulta. Busa, siya mag-antos sa daotang mga resulta sa iyang mga lihok. Samtang ang matarong makatabang sa uban nga makapabiling buhi, ang tawong nakulangan sa kasingkasing dili gani makatabang sa iyang kaugalingon nga makapabiling buhi.

Likayi ang Malaw-ayng Panggawi

Ang personalidad sa usa ka tawo sagad nga madayag pinaagi sa iyang mga gusto ug dili-gusto. Sa paghisgot niini nga kamatuoran, ang hari sa Israel nag-ingon: “Alang sa hungog ang pagbuhat sa malaw-ayng panggawi maoy sama sa dula, apan ang kaalam maoy alang sa tawo nga may katakos sa pag-ila.”—Proverbio 10:23.

Ang uban nag-isip sa malaw-ayng panggawi ingong paglingawlingaw, o usa ka dula, ug nagbuhat niini agig “kalingawan.” Wala hunahunaa niining mga tawhana nga ang tanan manubag sa  Diyos, ug dili nila buot ilhon ang pagkasayop sa ilang dalan. (Roma 14:12) Natuis ang ilang pangatarongan ngadto sa punto nga sila nagtuo nga wala makita sa Diyos ang ilang buhat nga daotan. Pinaagi sa ilang mga lihok, sila sa pagkatinuod nag-ingon: “Walay Jehova.” (Salmo 14:1-3; Isaias 29:15, 16) Pagkadakong kabuangan!

Ang tawo nga may katakos sa pag-ila, sa laing bahin, nahibalo nga ang malaw-ayng panggawi dili usa ka paglingawlingaw. Siya nasayod nga kini dili makapahimuot sa Diyos ug makadaot sa relasyon sa usa ka tawo uban kaniya. Ang maong panggawi binuang tungod kay maghikaw kini sa mga tawo ug pagtahod sa kaugalingon, magbungkag sa mga kaminyoon, magdaot sa hunahuna ug sa lawas, ug motultol sa pagkawala sa espirituwalidad. Maalamon kita kon atong likayan ang malaw-ayng panggawi ug ugmaron ang gugma alang sa kaalam sama sa gugma alang sa usa ka minahal kaayong igsoong babaye.—Proverbio 7:4.

Pagtukod Diha sa Hustong Pundasyon

Sa paghisgot sa bili sa pagtukod sa kinabuhi sa tawo diha sa hustong pundasyon, si Solomon nag-ingon: “Ang butang nga makalilisang sa daotan—mao kana ang modangat kaniya; apan ang tinguha sa mga matarong igahatag. Ingon sa paglabay sa unos, sa ingon ang daotan mahanaw; apan ang matarong maoy usa ka patukoranan hangtod sa panahong walay tino.”—Proverbio 10:24, 25.

Ang daotan tingali makapahinabog dakong kahadlok sa uban. Apan, sa kataposan, ang iyang gikahadlokan mahitabo kaniya. Kay walay pundasyon sa matarong nga mga prinsipyo, mahisama siya sa usa ka huyang nga tinukod nga mahugno tungod sa kusog kaayong bagyo. Siya mosurender ilalom sa pagpit-os. Sa laing bahin, ang matarong maoy sama sa tawo nga milihok uyon sa gipanulti ni Jesus. Siya maoy “usa ka tawong maalamon, nga nagtukod sa iyang balay ibabaw sa dakong-bato.” “Ug,” matod ni Jesus, “mibundak ang ulan ug mibul-og ang baha ug mihuros ang hangin ug mihapak nianang balaya, apan kini wala mahugno, kay kini gitukod man ibabaw sa dakong-bato.” (Mateo 7:24, 25) Lig-on ang maong tawo—ang iyang hunahuna ug mga lihok lig-ong gitukod diha sa diyosnong mga prinsipyo.

Una pa nagpadayon sa pagtandi sa kalainan tali sa daotan ug sa matarong, ang maalamong hari naghatag ug mubo apan hinungdanong pasidaan. Siya nag-ingon: “Kon unsa ang suka alang sa ngipon ug ang aso alang sa mata, mao man usab ang tawong tapolan alang niadtong nagsugo kaniya.” (Proverbio 10:26) Ang suka makapangilo sa ngipon. Ang acetic acid niini makapatungha ug aslom nga sabor diha sa baba ug makapangilo sa ngipon. Ang aso makapahapdos ug makapasakit sa mga mata. Busa, bisan kinsa nga magsuhol sa usa ka tawong tapolan o maggamit kaniya ingong hawas tinong maglagot ug maalkanse.

“Ang Dalan ni Jehova Maoy Salipdanan”

Ang hari sa Israel nagpadayon sa pagsulti: “Ang pagkahadlok kang Jehova makapadugang ug mga adlaw, apan ang mga tuig sa mga daotan pamub-on. Ang pagdahom sa mga matarong maoy paglipay, apan ang paglaom sa mga daotan mahanaw.”—Proverbio 10:27, 28.

Ang matarong gigiyahan sa diyosnong kahadlok ug naningkamot sa pagpahimuot kang Jehova pinaagi sa iyang mga hunahuna, mga pulong, ug mga buhat. Ang Diyos may kahingawa kaniya ug nagtuman sa iyang matarong nga mga pagdahom. Apan, ang daotan nagkinabuhi nga walay Diyos. Ang iyang mga pagdahom morag matuman usahay apan sa temporaryo lamang nga paagi, tungod kay ang iyang mga adlaw pamub-on sa kapintasan o sa sakit nga resulta sa iyang estilo sa kinabuhi. Sa adlaw sa iyang kamatayon ang tanan niyang paglaom magun-ob.—Proverbio 11:7.

“Ang dalan ni Jehova maoy salipdanan alang sa walay-ikasaway,” matod ni Solomon, “apan ang kalaglagan maoy alang sa mga mamumuhat sa butang nga makadaot.” (Proverbio 10:29) Ang dalan ni Jehova dinhi nagtumong, dili sa dalan sa  kinabuhi nga angay natong pagalaktan, kondili sa paagi sa Diyos sa pagpakiglabot sa katawhan. “Ang Bato, hingpit ang iyang kalihokan,” si Moises nag-ingon, “kay ang tanan niyang dalan hustisya.” (Deuteronomio 32:4) Ang matarong nga mga dalan sa Diyos nagkahulogan ug kasegurohan alang sa matarong ug kalaglagan alang sa daotan.

Pagkalig-ong salipdanan si Jehova alang sa iyang katawhan! “Kon bahin sa matarong, siya dili matarog hangtod sa panahong walay tino; apan kon bahin sa mga daotan, sila dili magpadayon sa pagpuyo sa yuta. Ang baba sa matarong—kini nagapamunga ug kaalam, apan ang hiwi nga dila pagaputlon. Ang mga ngabil sa matarong—makahibalo kini sa maayong kabubut-on, apan ang baba sa mga daotan maoy kahiwian.”—Proverbio 10:30-32.

Ang matarong maayo gayod ug kahimtang ug gipanalanginan tungod sa paglakaw diha sa alagianan sa katul-iran. Sa pagkatinuod, “ang panalangin ni Jehova—mao kana ang makapadato, ug dili niya kana dugangan ug kasakit.” (Proverbio 10:22) Nan, hinaot nga paneguroon gayod nato ang paglihok nahiuyon sa diyosnong mga prinsipyo. Pugngan usab nato ang atong mga ngabil ug gamiton ang atong dila aron dasigon ang uban pinaagi sa makaluwas-kinabuhi nga kamatuoran sa Pulong sa Diyos ug giyahan sila ngadto sa dalan sa pagkamatarong.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 26]

Ang dila mahimong sama sa “hamili nga plata”