1. (a) Seni lóóm, met néún Kot kewe aramas ra silei usun angangen káit, me ifa usun ena mettóch a weneitikich ikenái? (b) Met sipwe pwóróus wóón lón ei lesen?

 SENI lóóm, néún Kot kewe aramas ra silei pwe angangen káit a kan atoto sópwéch. Áwewe chék, Apram a akkóta néún kewe chón angang mi “sipeöch [“angei káit,” NW] le maun,” iwe ra sópwéch le angasaaló Lot. (Ken. 14:14-16) Lón fansoun King Tafit we, ekkewe chón kél “mi fen angei káit lón pekin kél” ra eáni ekkewe kélún mwareiti Jiowa. (1 Kron. 25:7, NW) Ikenái, a lamot ngenikich ach sipwe fiffiu ngeni Satan me an ei fénúfan. (Ef. 6:11-13) Pwal eú, sia angang weires lón ach mwareiti Jiowa ren ach fós ngeni ekkewe ekkóch usun itan we. (Ipru 13:15, 16) Usun chék néún Kot kewe chón angang lóóm, a lamot sipwe angei káit pwe sipwe sópwéch. Lón ewe mwichefel, Jiowa a ewisa ngeni ekkewe mwán mi ásimaw ewe wis ar repwe awora káit. (2 Tim. 2:2) Met ekkóch mwán mi ásimaw ra féri pwe repwe áiti ngeni pwiir kewe ifa usun repwe túmúnú néún Jiowa kewe aramas?

2. Me mwen án emén mwán mi ásimaw epwe awora káit, neman met epwe mochen féri, me pwata?

² Emén mwán mi ásimaw a tongeni wewe ngeni emén chón atake. Me mwen an epwe fótuki fótan kewe pwikilin irá, neman epwe lamot an epwe akkomw koiasini ewe pwúl pwe repwe máréch. Pwal ina chék usun, me mwen án emén mwán mi ásimaw epwe áiti ngeni emén och mettóch, neman epwe mochen áiti ngeni ekkóch kapasen emmwen seni Paipel pwe repwe álisi an epwe mmólnetá le apwénúetá minne a káé.​—1 Tim. 4:6.

3. (a) Ifa usun ka tongeni áeá alon Jesus we lón Markus 12:29, 30 atun ámi pwóróusfengen me ewe emén ka áiti? (b) Ifa usun án emén mwán mi ásimaw iótek a tongeni échchúngú letipen ewe mi angei káit?

³ A lamot óm kopwe silei ifa usun ewe enlet a fen kkúú ekiekin me meefien eménnewe ka awora ngeni káit. Ren óm kopwe féri ena, ka tongeni eisini ifa usun an fangóló manawan ngeni Jiowa a fen kkúú met a eáni kefil lón manawan. Ena kapas eis a tongeni suuki alen ámi oupwe pwóppwóróus wóón ifa usun sia tongeni angang ngeni Jiowa seni unusen letipach. (Álleani Markus 12:29, 30.) Neman kopwe pwal mwo nge mochen ámi oupwe iótekfengen me tingorei Jiowa an epwe liffang ngeni an we manaman mi fel mi lamot ngeni pwe epwe lipwákéchúló atun an angei káit. Lupwen pwiium we epwe rongorong óm iótek, neman epwe chúng letipan an epwe pwal alapaaló an angang!

4. (a) Apwóróusa ekkóch pwóróus seni Paipel mi tongeni álisi emén mi angei káit an epwe feffeitá. (b) Met ekkewe mwán mi ásimaw repwe achocho ngeni lupwen ra awora káit?

⁴ Lupwen ka poputá le awora káit ngeni ewe emén, a éch oupwe pwóróusfengen wóón ekkóch pwóróus seni Paipel mi tongeni áiti ngeni lamoten an epwe álilliséch, alúkúlúk, me tipetekison. (1 King 19:19-21; Ne. 7:2; 13:13; Föf. 18:24-26) Ekkena esin napanap a lamot ngeni ewe chón angei káit, usun chék koiasi a lamot ngeni ewe pwúl. Repwe álisi an epwe mááritá, weween, emwittiri an feffeitá. Jean-Claude, emén mwán mi ásimaw seni France, a erá pwe lupwen a awora káit, a kan achocho le álisi ewe emén mi angei káit an epwe féri kefil mi múrinné mi lóngólóng wóón án Paipel kapasen emmwen. A erá: “Ua kútta fansoun ám aupwe tongeni álleafengen eú wokisin pwe epwe ‘suki mesen’ ewe emén mi angei káit pwe epwe kúna ‘ekewe mettoch mi amwarar’ lón án Kot we Kapas.” (Kölf. 119:18) Ikkefa pwal ekkóch mettóch sia tongeni féri pwe sipwe apéchékkúla emén mi angei káit?

5. (a) Ifa lamoten ach sipwe fós ngeni emén mi angei káit usun met a achocho ngeni lón an angang ngeni Jiowa? (b) Pwata a lamot ekkewe mwán mi ásimaw repwe awora káit ngeni ekkewe alúwél? (Ppii ewe footnote.)

⁵ Eisini ewe emén mi angei káit ika met a achocho ngeni lón an angang ngeni Jiowa. Ika esaamwo isetiw, álisi le filatá met epwe achocho ngeni mi tongeni tikeri. Kopwe mwasangasang le ereni usun eú mettóch ka fen isetiw mwom kopwe achocho ngeni me úkúkún óm pwapwa lupwen ka tikeri. Óm féri ena a mecheres, nge a mmen álilliséch. Victor, i emén mwán mi ásimaw me pioneer lón Afrika, a erá: “Lupwen ua chúen sáráfé, emén mwán mi ásimaw a eisiniei ekkóch kapas eis usun met ua mochen achocho ngeni. Ekkena kapas eis ra álisiei ai upwe poputá ekiekifichi usun ai angangen afalafal.” Ekkewe mwán mi ásimaw mi lipwákéch ra kan apasa pwe a lamot ach sipwe áiti ekkewe alúwél me mwen ar wattetá, lupwen ra nóm lón ierin teenage. Ka tongeni ewisa ngeniir och angang lón ewe mwichefel mi fichiiti ieriir. Ika ekkewe alúwél ra angei káit lupwen ra chúen sáráfé, iwe epwe álisiir le nefótófót wóón met ra isetiw mwer ar repwe achocho ngeni pwal mwo nge  atun ra wattetá me a wor chómmóng mettóch itá repwe erikiireló.​—Álleani Kölfel 71:5, 17. *

6. Ifa eú mettóch mi lamot Jesus a kan féri atun a áiti ekkewe ekkóch?

⁶ Ren óm kopwe amwékútú ewe emén mi angei káit an epwe mochen fiti angangen ewe mwichefel, ese naf óm kopwe chék ereni met epwe féri. A lamot óm kopwe pwal áweweei pwata epwe féri. Ewe Sense mi Lap, Jesus, a ereni néún kewe aposel ar repwe afalafal. Nge akkomw a ereniir eú popun repwe álleasochisi. A erá: “Nemenem meinisin won läng me fanüfan a toriei.” Mwirin, a pwal apasa: “Oupwe feila o asoulängala chon ekewe mwü meinisin.” (Mat. 28:18, 19) Ifa usun ka tongeni áppirú napanapen án Jesus awora káit?

7, 8. (a) Ifa usun ekkewe mwán mi ásimaw ikenái ra tongeni áppirú napanapen án Jesus awora káit? (b) Ifa lamoten ach sipwe apúnga emén mi angei káit? (c) Ikkefa ekkóch kapasen emmwen mi tongeni álisi ekkewe mwán mi ásimaw ar repwe awora káit? (Ppii ewe pwóór “Ifa Usun Kopwe Awora Káit.”)

⁷ Lupwen ka tingorei emén pwiium an epwe féri och angang, áweweei ngeni seni Paipel ewe popun pwata ewe angang a lamot. Ren óm féri ena, ka áiti ngeni pwe epwe mut ngeni ekkewe kapasen emmwen seni Paipel ar repwe emmweni. Áwewe chék, ika ka tingorei pwiium we an epwe kan túmúnú limeliméchún me núkúnúkéchún ewe leenien tolong lón ewe Leenien Mwich, neman ka tongeni áiti ngeni Titus 2:10. Áweweei ngeni ifa usun an angang epwe elingaaló ewe kapas allim usun ewe Mwú. Pwal eú, ereni an epwe ekieki usun ekkewe chinnap lón ewe mwichefel me ifa usun ewe angang epwe álisiir. Óm apachaalong ei esin pwóróusfengen lón óm angangen káit epwe álisi an epwe kon ekieki usun aramas, nge esap chék féri mettóch pokiten ekkewe allúk. Lupwen a kúna ifa usun chienan kewe Chón Kraist ra kúna feiéch seni an angang, epwe pwapwa pokiten a angang fán iten ekkewe ekkóch.

⁸ Pwal eú, kosap ménúki óm kopwe apúnga ewe emén ka awora ngeni káit lupwen a apwénúetá met ka áiti ngeni. Ifa lamoten óm féri ena? Usun chék konik a álisi efóch irá an epwe mááritá me péchékkúletá, lupwen ka apúnga ewe emén ka áiti, epwe álisi an epwe feffeitá lón an angang ngeni Jiowa.​—Apépé ngeni Mateus 3:17.

9. (a) Pwata epwe tongeni weires ngeni ekkewe mwán mi ásimaw lón ekkóch fénú mi wéúéch le awora káit ngeni ekkewe ekkóch? (b) Pwata ekkóch alúwél rese kon alamota ar angang ngeni Kot?

⁹ Ekkewe mwán mi ásimaw lón ekkewe fénú  mi wéúéch neman repwe kúna pwe a weires ngeniir ar repwe álisi pwiir kewe alúwél pwe repwe alapaaló ar angang ngeni ewe mwichefel. Ekkewe mwán mi ásimaw mi lipwákéch lón órun 20 fénú ra erenikem minne ra ekieki usun popun án ekkóch alúwél rese kon achocho lón ewe mwichefel. Lap ngeniir ra erá pwe lekúkkúnún ekkóch leir, semer kewe me iner rese apéchékkúler ar repwe isetiw mwer met repwe achocho ngeni lón ar angang ngeni Jiowa. Nge lupwen ekkóch alúwél ra mochen alapaaló ar angang ngeni Jiowa, semer kewe me iner ra fen peseer ar repwe achocho le fiti sukul tekia are och angangen moni mi múrinné lón ei ótót! Iwe, esap mwo fán eú ar repwe akkomwa lón manawer ar angang ngeni Kot.​—Mat. 10:24.

10, 11. (a) Ifa usun emén mwán mi ásimaw a tongeni álisi emén pwiin an epwe siwili an ekiek? (b) Menni wokisin emén mwán mi ásimaw a tongeni néúnéú le achchúngú letipen pwiin we, me pwata? (Ppii ewe footnote.)

¹⁰ Ika emén alúwél Chón Kraist usun itá ese mochen alapaaló an angang lón ewe mwichefel, a lamot watteen angang me mosonottam ngeni pwe epwe tongeni siwili ekiekin, nge a tongeni fis. Emén chón atake a tongeni álisi efóch irá an epwe wenecharetá ren an áwena ekis me ekis. Pwal ina chék usun, ekis me ekis en mi tongeni álisi pwiium we an epwe kúna lamoten an epwe siwili ekiekin usun an epwe etiwa wis lón mwichefel. Nge epwe ifa usun?

¹¹ Awora fansoun pwe kopwe tongeni chiechi ngeni pwiium na. Ereni pwe i mi lamot ngeni ewe mwichefel. Iwe, mwirin och fansoun, kopwe mómmóót ngeni me etittinafengeni ekkóch wokisin, ekkewe mi tongeni álisi an epwe ekieki usun an fangóló manawan ngeni Jiowa. (SalAf. 5:4; Ais. 6:8; Mat. 6:24, 33; Luk. 9:57-62; 1 Kor. 15:58; 2 Kor. 5:15; 13:5) Sótun achchúngú letipan ren óm eisini, ‘Met ka pwon ngeni Jiowa lupwen ka fangóló manawom ngeni? Met óm ekiek, epwe met meefien Jiowa lupwen ka papatais?’ (SalF. 27:11) ‘Met mefien Satan?’ (1 Pet. 5:8) Ekkena sókkun wokisin ra fókkun tongeni álilliséch ngeni me ra tongeni achchúngú letipan.​—Álleani Ipru 4:12. *

12, 13. (a) Met sókkun napanap Elisa a pwáraatá usun emén mi angei káit? (b) Ifa usun Jiowa a efeiéchú Elisa pokiten an tuppwél?

¹² Ámi kana alúwél, a mmen lamot ámi álillis ngeni ewe mwichefel! Met sókkun ekiek a tongeni álisuk óm kopwe sópwéch lón óm angang ngeni Jiowa? Ren óm kopwe silei, sipwe pwóróus wóón ekkóch mettóch mi fis lemanawen emén mi pwal angei káit lóóm, itan Elisa.

¹³ Órun 3,000 ier ra ló, ewe soufós Elias a etiwa ewe alúwél Elisa an epwe emén chón álillis ngeni. Elisa a mwittir tipeeú ngeni me a tuppwél le féri ekkewe sókkun angang mi tekison fán iten ewe soufós. (2 King 3:11) Ren úkúkún órun wonu ier Elisa a angei káit seni Elias. Mwirin, lupwen epwele much án Elias angang lón Israel, i a ereni ewe chón álillis ngeni pwe a tongeni úkútiw le angang ngeni. Nge fán úlúngát, Elisa a erá, “Üsap likituk.” A fókkun mochen fitipach ngeni néún na sense úkúkún an tongeni. Me Jiowa a efeiéchú án Elisa tuppwél ren an mut ngeni an epwe kúna án Elias ló seni me lón ewe ewiniár.​—2 King 2:1-12.

14. (a) Ifa usun chókkewe mi angei káit ikenái ra tongeni áppirú Elisa? (b) Pwata a kon lamot emén chón angei káit epwe tuppwél?

¹⁴ Ikenái, ifa usun ka tongeni áppirú Elisa? Kopwe mwittir etiwa ekkewe angang ra ewisa ngonuk, pwal mwo nge ekkewe sókkun angang mi tekison. Chechchemeni pwe noum we sense, i chiechiom. Ereni pwe ka aúcheani minne a féfféri fán itom, me pwár ngeni pwe ka mochen sópweló le káé seni. Nge ewe mi lamot seni  meinisin, kopwe tuppwél le apwénúetá wisom. Pwata? Lupwen ka pwáraatá pwe en mi tuppwél me alúkúlúk, ekkewe mwán mi ásimaw repwe lúkúlúk pwe Jiowa a mochen epwe lapóló wisom lón ewe mwichefel.​—Kölf. 101:6; álleani 2 Timoty 2:2.

15, 16. (a) Ifa usun Elisa a pwáraatá súfél ngeni néún we sense? (Ppii ewe sasing lepoputáán ei lesen.) (b) Pwata ekkewe ekkóch soufós ra lúkúlúk wóón Elisa?

¹⁵ Ewe pwóróus usun Elisa a pwal áiti ngenikich lamoten án ekkewe mwán me alúwél Chón Kraist repwe súféliti ekkewe mwán mi ásimaw mi lipwákéch. Mwirin án Elias me Elisa chuuri eú mwichen soufós lón Jeriko, ra fetál ngeni ewe Chénúpupu Jortan. Mwirin, “Elias a angei üfan owokot, a numifengeni o opuli ewe koluk lon ewe chanpupu, pwe ewe koluk a kinikinfesen lon ruu pekin.” Ekkena mwán ra pwereló wóón pwásápwás tori epek, me ra “mwinela o kapasfengen.” Elisa a aúselingéch ngeni meinisin met néún we sense Elias a apasa me a sópweló le káé seni. I ese ekieki pwe a fen silei mettóch meinisin. Mwirin, Elias a feitá lón ewe ewiniár, me Elisa a liwiniti ewe Chénúpupu Jortan. Me ikkena ie, a opuni ngeni ewe konik úfen Elias we owokot, me erá: “Ifa i ewe Samol mi Lapalap än Elias we Kot?” Iwe, ewe konik a pwal imufesen lón ruu kinikin.​—2 King 2:8-14.

¹⁶ En mi kúna pwe ewe áeúin manaman Elisa a féri a fókkun léllé ngeni án Elias we sáingolóón manaman? Nge met sia káé seni? Elisa ese meefi pwe pokiten a tori i wisan we, iwe epwele asokkaaló minne epwe féri seni met Elias a fen féri. Nge i a fen áppirú mwékútúkútún Elias, iwe a pwáraatá an súfél ngeni néún we sense, me án Elisa féri ena a álisi ekkewe ekkóch soufós ar repwe lúkúlúk wóón i. (2 King 2:15) Elisa a fiti ewe angangen soufós ren úkúkún 60 ier, me Jiowa a atufichi an epwe féri chómmóng manaman mi lap seni ekkewe Elias a féri. Ikenái, met chókkewe mi angei káit ra tongeni káé seni ena?

17. (a) Ikenái, ifa usun chókkewe mi angei káit ra tongeni áppirú napanapen Elisa? (b) Mwirin och fansoun, ifa usun Jiowa a tongeni néúnéú chókkewe mi angei káit mi tuppwél?

¹⁷ Lupwen a lapóló wisom lón ewe mwichefel, kosap meefi pwe a lamot kopwe unusen siwili mwékútúkútún ewe mwichefel seni met a kan fiffis me mwan. Chechchemeni, ewe popun mi pwúng ach sipwe féri siwil, ina pokiten met mi lamot ngeni ewe mwichefel are kapasen emmwen seni án Jiowa we mwicheich. Kosap siwili mettóch lón ewe mwichefel pokiten chék óm mochen féri. Elisa a álisi ekkewe ekkóch soufós ar repwe lúkúlúk wóón i me a pwáraatá súfél ngeni néún we sense ren an sópweló le áppirú minne a féri. Pwal ina chék usun, ika ka sópweló le áppirú met noum kewe sense ra féri, ka pwáraatá súfél ngeni ekkewe mwán mi ásimaw mi lipwákéch, me pwiium me fefinom kewe Chón Kraist repwe lúkúlúk wóóm. (Álleani 1 Korint 4:17.) Atun a lapóló óm lipwákéch, kopwe féri ekkewe siwil repwe álisi ewe mwichefel an epwe fitipachei án Jiowa we mwicheich mi feffeitá. Ló, ló, ló, neman Jiowa epwe álisuk óm kopwe féri ekkewe angang mi lap seni met noum kewe sense ra féri, usun chék an álisi Elisa.​—Joh. 14:12.

18. Pwata a atapwal an epwe kawor káit ngeni ekkewe mwán me át lón ekkewe mwichefel?

¹⁸ Amwo ekkewe kapasen pesepes lón ei lesen me ewe mwen ei repwe amwékútú ekkewe mwán mi ásimaw ar repwe áeá ar fansoun le awora káit ngeni ekkewe Chón Kraist mwán me át. Amwo chókkana repwe tipemecheres le angei káit me alamota minne ra káé lón ar túmúnú néún Jiowa kewe aramas. Ena angangen káit epwe apéchékkúla ekkewe mwichefel wóón unusen fénúfan me epwe álisi emén me emén leich ach sipwe tuppwél atun ekkewe fansoun mi amwarar repwele war.