“Ndusụk ini mmesikpeme edeme mi, edi ndusụk ini nsitịn̄ se idodụk mi ibuot n̄kereke-kere!”​—James.

 “Idem ama enyek mi, mmesitịn̄ ikọ n̄kereke-kere; idem mînyekke mi mmesitịn̄ ikọ n̄kan nte n̄kpetịn̄de. Ntre inyeneke ini okịm esifọnde-fọn.”​—Marie.

 Bible ọdọhọ ke “edeme edi ikan̄,” afiak ọdọhọ ke ‘ata ekpri ikan̄ esibuberede ata akwa akai!’ (James 3:​5, 6) Ndi ikọ fo esiwak ndisịn fi ke mfịna? Ekpedi ntre, ọwọrọ se enemede ke ibuotikọ emi ekeme ndin̄wam fi.

•  Nso isinanam mi nsitịn̄ idiọk ikọ kpukpru ini?

•  Ndikpeme edeme

•  Se ubọkn̄ka fo ẹtịn̄de

 Nnyịn ifọnke ima. Bible ọdọhọ ete: “Kpukpru nnyịn idedue ediwak ini. Edieke owo ekededi mîduehe ke ikọ, enye edi mfọnmma owo.” (James 3:2) Sia nnyịn mîfọnke ima, isisọn̄ke nnyịn ndidue nnam nnyụn̄ ntịn̄ se mîfọnke.

 “Sia mfre mi ye edeme mi mîfọnke ima, mbian̄a idem edieke ndọhọde ke mmekeme ndinam mmọ ẹnam nnennen n̄kpọ kpukpru ini.”​—Anna.

 Nditịn̄ ikọ n̄kaha. Bible ọdọhọ ete: “Owo eke etịn̄de ediwak ikọ itreke ndidue.” (Mme N̄ke 10:19) Mbon emi ẹsitịn̄de ikọ ẹkaha ẹsisọp nditịn̄ n̄kpọ emi owo mîmaha m̀mê n̄kpọ emi ayatde owo.

 “Ediwak ini, mbon emi ẹdiọn̄ọde n̄kpọ isitịn̄ke ikọ awawak. Idụhe owo emi ọkọdiọn̄ọde n̄kpọ nte Jesus, edi idịghe kpukpru ini ke enye ekesisịn uyo ke nneme.”​—Julia.

 Mbubru. Bible ọdọhọ ete: “Enyene owo emi etịn̄de ikọ ye unana edikere, nte emi akan̄kan̄ ekịmde.” (Mme N̄ke 12:18) N̄kpọ kiet emi mme owo ẹsiwakde ndinam, ikereke-kere edi mbubru​—ikọ usọn̄enyịn emi owo etịn̄de man ayat owo en̄wen m̀mê osụhọde owo itie. Mbon emi ẹsitịn̄de utọ ikọ oro ekeme ndidọhọ, “n̄konyụn̄ mbre mbre!” Edi nditịn̄ ikọ nsuene owo m̀mê nsụhọde owo itie idịghe mbre. Bible ọdọhọ nnyịn ete: “Ẹsion̄o kpukpru . . . ikọ isụn̄i ẹfep ke idem mbufo ọkọrọ ye kpukpru idiọkn̄kpọ.”​—Ephesus 4:​31.

 “Mmesima ndinam mbubru, esinenem mi ndinam mme owo ẹsak​—oro esinam ntịn̄ n̄kpọ emi esiwakde ndisịn mi ke mfịna.”​—Oksana.

 Ekeme ndidi esisọn̄ fi ndikpeme edeme fo, edi ndinam item Bible ekeme ndin̄wam fi. Se ndusụk item oro mi.

 “Mbufo ẹneme ke esịt mbufo, ẹnyụn̄ ẹdop uyo.”​—Psalm 4:4.

 Nnennen n̄kpọ ndinam ndusụk ini edi ndidop uyo. Eyenan̄wan kiet emi ekerede Laura ọdọhọ ete: “Nte esitiede mi ke idem esịt ama ayat mi, isitiehe ntre esịt ama osụhọde mi.” Laura ọdọhọ ke esịt esinem imọ ima iti ke imọ iketịn̄ke se ikesịnede imọ ke esịt ini esịt akayatde imọ do. Ndidop uyo ke sekọn ifan̄ kpọt ekeme ndinam okûtịn̄ idiọk ikọ.

 “Nte utọn̄ idomoke ikọ ise nte emi nsịn̄ atabide udia ese?”​—Job 12:11.

 Emekeme nditre nditịn̄ n̄kpọ emi edinamde atua n̄kpọfiọk edieke obụpde idemfo mme mbụme emi mbemiso etịn̄de se oyomde nditịn̄:

•   Ndi se nyomde nditịn̄ emi edi akpanikọ? Ndi editie usọn̄enyịn usọn̄enyịn? Ndi ana nsụk ntịn̄?​—Rome 14:19.

•   Ekpetie mi didie ke idem edieke owo etịn̄de utọ ikọ emi ye ami?​—Matthew 7:​12.

•   Ndi ikọ emi ayanam owo oro okụt ke mmokpono enye?​—Rome 12:10.

•   Ndi ọfọn ntịn̄ utọ ikọ emi ke itie emi?​—Ecclesiastes 3:7.

 “Ẹda nsụhọdeidem ẹbat ẹte mbon en̄wen ẹfọn ẹkan mbufo.”​—Philippi 2:3.

 Ndinam item Bible emi ayan̄wam fi esikere nti n̄kpọ aban̄a mbon en̄wen, ndien oro ayan̄wam fi ekpeme edeme fo, onyụn̄ ekere kan̄a mbemiso etịn̄de ikọ. Ekpededi ama ededue etịn̄ n̄kpọ emi ekemede ndibiak owo, ndisụhọde idem ekeme ndin̄wam fi ọsọsọp ekpe ubọk. (Matthew 5:​23, 24) Ekem, biere ndinen̄ede n̄kpeme edeme fo.