Isua ifan̄ emi ekebede, mme ete ye eka ẹkesibem iso ẹneme nneme ye nditọ mmọ ẹban̄a idan̄. Ndien mmọ ẹkesinam emi ẹtiene isua emana nditọ oro.

Edi ererimbot itiehe aba nte ekesitiede. N̄kpri nditọwọn̄ ẹkop n̄kpọ ẹban̄a idan̄ idahaemi ẹkan nte ẹkesikopde ke eset, ndien n̄kpọ emi aban̄ade idan̄ ẹyọyọhọ n̄wed, ikwọ, ye fim nditọwọn̄. Ndi emi ọfọn ye nditọwọn̄?

N̄kpọ aban̄ade idan̄ ọyọyọhọ kpukpru itie. Deborah Roffman ekewet ke n̄wed esie emi ẹkotde Talk to Me First ete ke mme n̄kpọ emi ẹban̄ade idan̄ ẹyọyọhọ fim, n̄wed, ikwọ, fon, kọmputa, ye TV. Mme owo ye mme asuanetop n̄kpọurua ẹsinyụn̄ ẹwak nditịn̄ mban̄a idan̄, ndien kpukpru emi anam nditọwọn̄ ẹkere ke etie nte idan̄ edi ata akpan n̄kpọ.

Mme anyamurua ẹtiene ẹdi ntak. Mme asuanetop n̄kpọurua ye mme anyamọfọn̄ ẹsima ndinyam ọfọn̄ emi osion̄ode nditọwọn̄ ndido obon, ndien emi esinam mmọ ẹtọn̄ọ ke ata ekpri ẹkere nte mmimọ iyede. N̄wed kiet emi ẹkotde So Sexy So Soon ọdọhọ ke mme anyamurua ẹdiọn̄ọ ke nditọwọn̄ ẹsima nditie nte ubọkn̄ka mmọ, ntre mmọ ẹsision̄o mbufa ọfọn̄ ẹdi man ẹnam nditọwọn̄ ẹyom nditiene nsịne n̄kpọ nte ubọkn̄ka mmọ. N̄wed oro ọdọhọ ke owo inamke emi man nditọwọn̄ ẹyom ndinam idan̄, edi ke ẹkam ẹnam man mmọ ẹyom ndisisịne mbufa ọfọn̄.

Ifiọk kpọt ikemke. Owo ndifiọk nte moto etiede idịghe ukem ye enye ndikeme ndiwat moto. Ntre, owo ndifiọk n̄kpọ mban̄a idan̄ idịghe ukem ye enye ndibiere ini emi owo odotde ndinam idan̄.

Se anade eti: Sia ererimbot etiede ntem, enen̄ede oyom an̄wam nditọ fo ẹkeme ndikere n̄kpọ ọfọn man mmọ ẹkeme ndidiọn̄ọ “se inende ye se ikwan̄ade.”—Mme Hebrew 5:14.

Nam utom fo. Ọkpọkọm imemke fi utom ndineme nneme ye nditọ fo mban̄a idan̄, utom fo ke osụk edi.—Se se Bible etịn̄de ke Mme N̄ke 22:6.

Kûyom nditịn̄ kpukpru n̄kpọ usen kiet. Da mme ini emi asan̄ade ye eyen fo aka n̄kpọ m̀mê ini emi ẹnamde n̄kpọ ke ufọk ẹnyene ekpri nneme ẹban̄a idan̄ utu ke ndiyom ndida usen kiet ntịn̄ kpukpru n̄kpọ. Bụp enye se enye ekerede. Ke uwụtn̄kpọ, bụp enye m̀mê enye ekere ke nso idi ntak emi ẹsidade ndise idan̄ ẹsuan etop n̄kpọurua utu ke ndibụp enye m̀mê enye esima utọ ndise emi. Ke ini enye ọbọrọde, bụp enye m̀mê nso ke enye esikere aban̄a utọ ndise oro.—Se se Bible etịn̄de ke Deuteronomy 6:6, 7.

Neme tiene isua emana esie. Edieke eyen fo mîkponke ikem nditọn̄ọ n̄wed, emekeme ndinam enye ọdiọn̄ọ nte ẹkotde ndido idan̄ kiet kiet ye nte enye ekemede ndikpeme idemesie mbak owo iditụk enye ebiet emi mîkpotụkke. Nte enye okponde aka, emekeme ndinam enye ọdiọn̄ọ nte owo esisan̄ade enyene eyen. Ke ini enye ọtọn̄ọde ndiwọrọ akparawa m̀mê n̄kaiferi, akpana enye ọdiọn̄ọ n̄kpọ aban̄a ndido idan̄ ye nte ke idan̄ idịghe n̄kpọ mbubru.

Kpep enye ido. Kpep eyen fo ndisitịn̄ akpanikọ, ndikpono owo, ye ndisọn̄ọ nda nnam se ifọnde. Do, ke ini mbufo ẹnemede n̄kpọ ẹban̄a idan̄, idisọn̄ke enye ndifiọk se ifọnde ye se idiọkde. Ke uwụtn̄kpọ, edieke enịmde ke ifọnke owo anam idan̄ ke ini enye mîdọhọ ndọ, tịn̄ nọ eyen fo. Tịn̄ ntak emi ndinam oro mîfọnke ye idiọk utịp oro mbon emi ẹnamde oro ẹsinyenede. N̄wed oro ẹkotde Beyond the Big Talk ọdọhọ ke nditọwọn̄ emi ẹdiọn̄ọde ke ete ye eka mmimọ imaha nditọwọn̄ ẹnam idan̄, isisọpke inam idan̄.

Nịm eti uwụtn̄kpọ. Nam se afo ekpepde eyen fo. Ke uwụtn̄kpọ, ndi emesima mbubru emi aban̄ade idan̄? Ndi emesisịne ọfọn̄ emi osion̄ode fi ndido idem obon? Ndi emesibre mbre emi mûkpubreke ye owo emi mîdịghe ebe m̀mê n̄wan fo? Edieke edide ntre, ọwọrọ unamke se ekpepde eyen fo.—Se se Bible etịn̄de ke Rome 2:21.

Kûnam etie nte idan̄ edi idiọkn̄kpọ. Idan̄ edi enọ Abasi, ndien edieke owo anamde ye ebe m̀mê n̄wan esie kpọt, ekeme ndinen̄ede nnem mmọ. (Mme N̄ke 5:18, 19) Nam eyen fo ọdiọn̄ọ ke edieke enye ebetde tutu enye ọdọ ndọ mbemiso enye anamde idan̄, ke enye idituaha n̄kpọfiọk, idinyụn̄ inyeneke mfịna oro mbon emi ẹsinamde idan̄ mbemiso ndọ ẹsinyenede.—1 Timothy 1:18, 19.