•  Tɛ́n hwiɖée kpɔ́n

•  Etɛwu é ka byɔ ɖɔ è ni ɖè mì d’ali jí?

•  Nú è ɖè mì d’ali jí ɔ, nɛ̌ un ka sixu wà nǔ gbɔn?

•  Nǔ e gbɛ̌ towe lɛ nɔ ɖɔ é

 Hweɖelɛnu ɔ, é nɔ byɔ ɖɔ è ni ɖè mǐ mɛ bǐ d’ali jí, tinmɛ tɔn wɛ nyí ɖɔ è ni ɖè wě e sixu d’alɔ mǐ, bɔ mǐ na bló huzuhuzu ɖò azɔ̌ mǐtɔn alǒ nǔwalɔ mǐtɔn kɔn lɛ é xá mǐ. Kpo enɛ kpo ɔ, mǐ ni gbéjé ninɔmɛ elɔ lɛ kpɔ́n.

1.  ● Mɛ̌si towe ɖɔ nú we ɖɔ a kún sɔ́ ɖò bo wlí nú azɔ̌ wɛ ɖò azǎnví elɔ lɛ mɛ ó. É ɖɔ: “A ɖó na lɛ́ wlíbo nú nǔkplɔnkplɔn vo.”

    Nɛ̌ a ka na wà nǔ gbɔn?

   1.   Gbɛ̌. (‘Mɛ̌si enɛ yí wǎn nú mì ɖě ǎ.’)

   2.   Yǐ gbè. (‘Na xwedó nǔ e é ɖɔ é.’)

2.  ● Zaanɖé dìn jɛn a sɛ̀ xɔ towe mɛ xwè, bɔ nɔ towe ka lɛ́ ɖɔ nú we ɖɔ é ɖò hannyaa.

    Nɛ̌ a ka na wà nǔ gbɔn?

   1.   Gbɛ̌. (‘Nǔ ɖě nɔ jɛji n’i gbeɖé ǎ.’)

   2.   Yǐ gbè. (‘Un mɔ ɖɔ un sixu lɛ́ bló b’ɛ na kpɔ́n te hú mɔ̌.’)

3.  ● Nɔví nyɔnu towe kpɛví ɔ ɖɔ nú we ɖɔ emi kún yí wǎn nú gǎn e bló nú emi wɛ hwi ɖè é ó.

    Nɛ̌ a ka na wà nǔ gbɔn?

   1.   Gbɛ̌. (‘Mɛ̌ éyɛ ka nyí bo na ɖɔ nyi ɖò gǎn bló nú emi wɛ?’)

   2.   Yǐ gbè. (‘Un mɔ ɖɔ un sixu lɛ́ wà nǔ xá ɛ kpo xomɛnyínyɔ́ kpo hugǎn.’)

 È ko kɛ́ vǐ ɖé lɛ sín vǔ kaka bɔ nú è ɖè ye dó ali jí kpɛví títí ɖé kpowun ɔ, xomɛ nɔ sin ye gbadó. Vǐ mɔhun wɛ nú we à? Enyi mɔ̌ hǔn, nǔ ɖagbe ɖé wɛ ɖò yiyi tɛ we wɛ ɖò gbɛ̀ mɛ. Etɛwu? Ðó nú a kplɔ́n bo nɔ yí gbè bɔ è nɔ ɖè we dó ali jí ɔ, nǔwukpíkpé taji ɖé wɛ é nyí, bo na d’alɔ we dìn, lobo na lɛ́ d’alɔ we hwenu e a na nyí mɛxo é.

•   Ðó hwɛhutɔ́ wɛ nú we. Biblu ɖɔ: “Mǐ mɛ bǐ wɛ nɔ wà nǔ nyi dò gbɔn alɔkpa gegě mɛ.” (Jaki 3:2) Enɛ wu ɔ, é byɔ ɖɔ è ni ɖè mǐ mɛ bǐ dó ali jí.

   “Un nɔ tɛ́n kpɔ́n bo nɔ flín ɖɔ mǐ mɛ bǐ wɛ nyí hwɛhutɔ́, bɔ nú mǐ fɔ́n ɔ, mǐ na nɔ wà nǔ nyi dò jɛn wɛ. Enɛ wu ɔ, nú è gbɛ́ nǔ nú mì ɔ, un nɔ jó nyiɖée dó b’ɛ nɔ kplɔ́n nǔ mì, bɔ un sɔ́ nɔ wà nǔ ɖokpo ɔ nyi dò ǎ.”—David.

•   Ðó a sixu wà nǔ e kpɔ́n te hú mɔ̌ é. Biblu ɖɔ: “Ðɔ xó nú nǔnywɛtɔ́, enɛ ɔ, é na lɛ́ nyɔ̌nǔi d’eji.” (Nǔnywɛxó 9:9) Nú a yí gbè bonu è ɖè we dó ali jí ɔ, a sixu ɖu lè tɔn.

   “Nú è ɖè mì dó ali jí ɔ, un nɔ yawǔ ɖó linlin agɔ d’ewu. Un nɔ lin ɖ’ayǐ ɖɔ nyi jɛn gbɛ́gba. Amɔ̌ dìn ɔ, un nɔ yí gbè ɖɔ è ni ɖè mì d’ali jí, kaka bo tlɛ nɔ byɔ. Un nɔ ba na tuùn lee un sixu wà nǔ gbɔn b’ɛ na kpɔ́n te d’eji é.”—Selena.

 È na ɖɔ ɔ, nǔ ɖokpo wɛ nyí ɖɔ è ni ba ɖɔ mɛ ɖevo ni ɖè mɛ d’ali jí. Amɔ̌, nú è ma ɖó nukún tɔn ǎ bonu è ɖè mɛ d’ali jí ɔ, nǔ vo sésé wɛ nyí enɛ. Natalie ɖɔ: “Un flín ɖɔ è sɛ́ wema ɖé dó mì, bɔ wěɖexámɛ e un ma ɖó nukún tɔn ǎ é wɛ ɖ’emɛ, é zɔ́n bɔ xomɛ sin mì, bɔ awakanmɛ lɛ́ kú mì. Un ɖò gǎn dó wɛ syɛnsyɛn, amɔ̌, nǔ e un wá mɔ é wɛ nyí ɖɔ wěɖexámɛ kɛɖɛ wɛ gɔ́!”

 Nǔ mɔhun ka ko gbò we kpɔ́n à? Enyi mɔ̌ wɛ ɔ, nɛ̌ a ka sixu ɖí xwi xà gbɔn?

•   Nɔ ɖótó mɛ.

   Biblu ɖɔ: “Mɛ e tuùn nǔ ɔ nɔ ɖɔ xó dín ǎ; mɛ e sín ayi ɖò te ɔ nɔ yì agbɔ̌n jí.” (Nǔnywɛxó 17:27) Ma gbò xó dó nu nú mɛ e ɖò xó ɖɔ nú we wɛ é ó. Ma ka lɛ́ ba nǔɖe ɖɔ, bo wá ɖɔ ‘un ko nywɛ ɔ’ ó.

   “Nú è ɖè mì d’ali jí ɔ, un nɔ ba na ba hwɛjijɔ. Nǔ ɖò ganji ɔ, nǔgbɛnúmɛ ɔ ɖó na kplɔ́n nǔ mì wɛ, bɔ na wà nǔ lɛ ganji hweɖevonu.”—Sara.

•   Ma sɔ́ ayi ɖó mɛ ɔ jí ó, sɔ́ ɖó nǔ e ɖɔ nú we wɛ é ɖè é jí.

   A sixu tɛ́n kpɔ́n bo na sɔ́ ayi ɖó nǔwanyido mɛ e ɖò ɖiɖe we dó ali jí wɛ é tɔn lɛ jí. Amɔ̌, é na nyɔ́ hugǎn ɖɔ a ni xwedó wěɖexámɛ Biblu tɔn elɔ e ɖɔ ɖɔ è ni “ɖò gbesisɔmɛ bo na nɔ ɖótó mɛ, na nɔ zɔn xó jí ǎ, na nɔ yawǔ sin xomɛ ǎ” é. (Jaki 1:19, nwt) Hwɛhwɛ ɔ, enyi è ɖè mɛ dó ali jí ɔ, nǔgbo nɔ ɖ’emɛ jɛn wɛ. Ma dó tókúse nǔ e a ɖó na sè é mɛ ɖó sise tɔn jló we ǎ kpowun wutu ó.

   “Nú mɛjitɔ́ ce lɛ gbɛ́ nǔ nú mì ɔ, un nɔ yawǔ sin xomɛ, bo nɔ ɖɔ, ‘Un ko mɔ nǔ jɛ mɛ, un ko mɔ nǔ jɛ mɛ.’ Amɔ̌, enyi un ɖótó ye ganji, bo lɛ́ xwedó wěɖexámɛ yetɔn ɔ, lè ɖagbe gegě wɛ é nɔ hɛn wá.”—Edward.

•   Nɔ ɖó linlin e ɖò jlɛ̌ jí é dó hwiɖée wu.

   Ðè e è nɔ ɖè we dó ali jí é xlɛ́ ɖɔ hwi jɛn nyí nǔwanyidotɔ́ hú mɛ bǐ ǎ. Nǔ ɔ kpowun wɛ nyí ɖɔ a nɔ wà nǔ nyi dò mɛ bǐ ɖɔhun. Mɛ e ɖò nǔ gbɛ́ nú we wɛ é lɔ tlɛ nɔ ɖó hudo mɛ ɖè dó ali jí tɔn hweɖelɛnu. Nǔgbo ɔ, Biblu ɖɔ: “Gbɛtɔ́ hwɛjijɔnɔ e nɔ wà ɖagbe bo ma nɔ hu hwɛ ǎ é ɖokpo géé tíìn ɖò ayikúngban jí fí ǎ.”—Nǔnywɛtɔ́xó 7:20.

   “Xɔ́ntɔn ɖé ɖè mì dó ali jí bɔ un lin ɖɔ un kún ɖó hudo tɔn ó. Un dókú n’i nú xó jɔ xó e é ɖɔ nú mì é, akpɔ ka ɖó mì. Amɔ̌, nukɔnmɛ ɔ, un wá mɔ ɖɔ nǔgbo ɖò xó tɔn mɛ. Wěɖexámɛ tɔn zɔ́n bɔ un kpéwú bo ɖ’ayi nǔ e wu un ɖó na w’azɔ̌ ɖè é wu; nǔɖe wɛ bɔ nú é ma ɖɔ xó ɖebǔ nú mì d’ewu ǎ ɔ, na ɖ’ayi wu ǎ.”—Sophia.

•   Nya huzuhuzu lɛ biblo gbé.

   Biblu ɖɔ ɖɔ “vǐ e è gbɛ́ nǔ na ɔ, é nɔ sè ɔ, vǐ ayiɖotenanɔ nɛ.” (Nǔnywɛxó 15:5) Nú a nɔ yí gbè nú nǔ e gbɛ́ nú we wɛ è ɖè é ɔ, a na kpéwú bo na wɔn linlin agɔ ɖebǔ e a na ɖó é, bo na ɖeɖɛ nǔjɛdo e jí è sɔ́ ayi towe ɖó é. Blǒ tuto ɖé bo na dó kpé enɛ wu, lobo ɖ’ayi nukɔnyiyi towe wu ɖò sun yɔywɛ e na bɔ d’ewu lɛ é mɛ.

   “Gbeyiyi nú mɛ ɖè d’ali jí ɖó kancica xá nǔgboɖiɖɔ ɖó a ɖó na tó ɖɔ nǔgbo nú hwiɖée hwɛ̌, cobo yí gbè nú nǔwanyido towe lɛ, dó kɛnklɛn, bo lɛ́ kplɔ́n lee a na bló huzuhuzu lɛ gbɔn é.”—Emma.

 Nǔ taji ɔ: Biblu ɖɔ: “Alyannú ɖě wɛ nɔ gan ɖě; mɔ̌ ɖokpo ɔ, gbɛtɔ́ ɖě wɛ nɔ yì dó ɖě wu bo nɔ dó nyɔ́nǔi.” (Nǔnywɛxó 27:17) Mɛ ɖiɖe dó ali jí nyí alyannú ɖé bo sixu bló bɔ a na kpɔ́n te d’eji dìn, bɔ nǔ na lɛ́ nyí mɔ̌ hwenu e a na nyí mɛxo é.