SANEYITSO LƐ MLITSƆƆMƆ
Ani Mɔ ko Baanyɛ Ale Nɔ ni Baaba Wɔsɛɛ?
Wɔ fɛɛ wɔsusuɔ wɔsɛɛ he. Wɔsusuɔ bɔ ni wɔ kɛ wɔsuɔlɔi ashihilɛ baaji ahã wɔsɛɛ lɛ he. Wɔbiɔ wɔhe saji tamɔ: ‘Ani mibii lɛ baaná shihilɛ kpakpa wɔsɛɛ? Ani oshara ko baahã je lɛ hiɛ akpata? Mɛni manyɛ mafee bianɛ koni mishihilɛ ahi wɔsɛɛ?’ Ebɛ naakpɛɛ akɛ wɔɔbi wɔhe saji ni tamɔ enɛɛmɛi; yɛ wɔfɔmɔŋ su naa lɛ, wɔ fɛɛ wɔsumɔɔ ni awo wɔ hewalɛ, wɔjwɛŋmɔŋ akã wɔ shi, nibii aya nɔ jogbaŋŋ ahã wɔ, ni wɔmii ashɛ wɔhe be fɛɛ be. Kɛ́ onyɛ oná nɔmimaa yɛ nɔ ni baaba wɔsɛɛ lɛ he lɛ, obaanyɛ oto gbɛjianɔ yɛ heloŋ kɛ henumɔŋ fɛɛ koni onyɛ okpee nɔ ni baaba lɛ naa.
No hewɔ lɛ, wɔsɛɛ lɛ, te oshihilɛ baaji ahã tɛŋŋ? Ani mɔ ko baanyɛ ale? Mɛi komɛi ni he esa waa lɛ ebɔ mɔdɛŋ akɛ amɛaagba nɔ ni baaba wɔsɛɛ. Nibii ni amɛgba lɛ ekomɛi eba mli, shi pii hu baaa mli. Kɛ̃lɛ, Nyɔŋmɔ baanyɛ agba nɔ ni baaba wɔsɛɛ lɛ ni eba mli pɛpɛɛpɛ. Ewiemɔ lɛ kɛɔ akɛ: “Mi ní mijɛɔ shishijee lɛ mijajeɔ naagbee nii lɛ, ni mijɛɔ blema beebe mijajeɔ nii ní anáko afee lɛ.” (Yesaia 46:10) Ani nibii ni Nyɔŋmɔ wieɔ lɛ baa mli pɛpɛɛpɛ?
ANI NIBII NI NYƆŊMƆ EWIE LƐ EBA MLI?
Mɛni hewɔ esa akɛ ole kɛji nibii ni Nyɔŋmɔ gba yɛ blema lɛ ba mli loo ebaaa mli lɛ? Kɛ́ be fɛɛ be ni kɔɔyɔŋ tsakemɔ he adafitswalɔ ko tswa nɔ ko ni baaba lɛ he adafi ni ebaa mli lɛ, ani oheŋ ewiemɔ oyeŋ? Ekã shi faŋŋ akɛ, kɛ́ ekɛɛ nɔ ko yɛ kɔɔyɔɔ tsakemɔ he ni baaba wɔ lɛ, obaabo lɛ toi. Nakai nɔŋŋ kɛ́ oná ole akɛ nibii ni Nyɔŋmɔ gba yɛ blema lɛ fɛɛ ba mli lɛ, obaahe nɔ ni egba yɛ owɔsɛɛ he lɛ oye.
MAŊ KPETEŊKPELE KO HIƐKPATAMƆ:
Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, ebaafee naakpɛɛ waa kɛji mɔ ko nyɛ egba akɛ etsɛŋ ni abaabutu maŋtiase kpeteŋkpele ko ni yɔɔ hewalɛ waa ni ehi shi afii ohai abɔ lɛ, ni eba mli pɛpɛɛpɛ. Nyɔŋmɔ tsɔ enaawielɔi lɛ ateŋ mɔ kome nɔ egba nɔ ko ni tamɔ nakai. Egba akɛ abaakpata Ninive maŋtiase lɛ hiɛ. (Zefania 2:13-15) Mɛni yinɔsaneŋmalɔi eŋma yɛ sane nɛɛ he? Nyɔŋmɔ gbalɛ nɛɛ sɛɛ aaafee afii 15, yɛ afi 600 D.Ŋ.B. afii lɛ amli lɛ, Babilonbii lɛ kɛ Mediabii lɛ yatutua Ninive ni amɛbutu lɛ. Kɛfata he lɛ, Nyɔŋmɔ tsɔ hiɛ ewie akɛ Ninive baatsɔ “amaŋfɔ” ni jɛmɛ ‘baagbĩ keketee tamɔ ŋa nɔ.’ Ani gbalɛ nɛɛ ba mli pɛpɛɛpɛ? Hɛɛ. Eyɛ mli akɛ maŋ lɛ kɛ ehewɔŋ maji lɛ fɛɛ dalɛ baashɛ kilomitai 518 kɛbɔle moŋ, shi mɛi ni batutua maŋ lɛ ebaaa maŋ lɛ yi ni amɛhi mli, taakɛ ekolɛ mɛi baasusu akɛ amɛbaafee lɛ. No najiaŋ lɛ, amɛkpata ehiɛ. Mɛɛ maŋkwramɔŋ saji amlipɛilɔ baanyɛ agba nɔ ko tamɔ nɛkɛ ni eba mli pɛpɛɛpɛ?
ABAASHÃ GBƆMƐI AWUI:
Mɛi enyiɛ baaná ekãa ni amɛtsɔɔ mɔ ko ni baashã gbɔmɛi awui yɛ afɔleshãa latɛ ko nɔ lɛ gbɛ́i, weku mli ni ebaajɛ, kɛ maŋ nɔ ni nakai afɔleshãa latɛ lɛ baahi lɛ gbɛ́i, ní efee nakai afii 300 kɛtsɔ hiɛ? Ekã shi faŋŋ akɛ mɔ ni baanyɛ agba nɔ ko ni efɔɔɔ kaa ni tamɔ nɛkɛ ni eba mli lɛ baahe gbɛ́i waa. Nyɔŋmɔ naawielɔ lɛ tswa adafi akɛ: “Abaafɔ binuu ko yɛ David we lɛ, ni aaatsɛ egbɛi Yosia,” ni ekɛfata he akɛ ‘ebaashã gbɔmɛi awui’ yɛ afɔleshãa latɛ ni yɔɔ Betel maŋ lɛ mli lɛ nɔ. (1 Maŋtsɛmɛi 13:1, 2) Gbalɛ nɛɛ sɛɛ aaafee afii 300 lɛ, awo mɔ ko ni jɛ David weku lɛ mli lɛ maŋtsɛ. Egbɛ́i ji Yosia, ni gbɛ́i nɛɛ jeee gbɛ́i ko ni afɔɔ woo yɛ Biblia beaŋ. Yosia tsu ni “ayaloo wui kɛjɛ gbohii abui lɛ amli, ni ebashã yɛ afɔleshãalatɛ” ni yɔɔ Betel lɛ nɔ, taakɛ agba afɔ̃ shi lɛ pɛpɛɛpɛ. (2 Maŋtsɛmɛi 23:14-16) Te mɔ ko aaafee tɛŋŋ egba gbalɛ ko ni yɔɔ fitsofitso tamɔ nɛkɛ kɛji jeee ŋwɛi ajɛ ajie lɛ kpo atsɔɔ lɛ?
MAŊTSƐYELI KO NAAGBEE:
Kɛ́ mɔ ko nyɛ egba akɛ abaabutu jeŋ hewalɛ kpeteŋkpele ko, ni etsɔɔ mɔ ni baafee nakai lɛ gbɛ́i
Nɔkwɛmɔnii etɛ nɛɛ tsɔɔ bɔ ni Nyɔŋmɔ nyɛɔ egbaa wɔsɛɛ sane ni ebaa mli pɛpɛɛpɛ. Jeee enɛɛmɛi pɛ ji nibii ni egba ni ba mli. Be ni Yoshua, ni ji Yudafoi lɛ ahiɛnyiɛlɔ lɛ, kɛ asafo ko wieɔ lɛ, ewie anɔkwa sane ko ni amɛ fɛɛ amɛle, akɛ: “Nyɛle yɛ nyɛtsui mli fɛɛ kɛ nyɛsusuma mli fɛɛ akɛ nibii kpakpai fɛɛ ni Yehowa, nyɛ-Nyɔŋmɔ lɛ, wie yɛ nyɛhewɔ lɛ, emli ekome folo ekaaa shi, fɛɛ eba mli ehã nyɛ, emli ekome folo ekaaa shi.” (Yoshua 23:1, 2, 14) Yoshua webii lɛ nyɛɛɛ amɛje he ŋwane akɛ nɔ fɛɛ nɔ ni Nyɔŋmɔ woɔ he shi loo egbaa lɛ baa mli. Shi mɛɛ gbɛ nɔ Nyɔŋmɔ tsɔɔ ehãa eshiwoi baa mli? Esoro bɔ ni Nyɔŋmɔ feɔ ehãa eshiwoi baa mli lɛ kwraa yɛ adesai anɔ he. Enɛ ji nɔ ko ni esa akɛ ole, ejaakɛ Nyɔŋmɔ egba akɛ etsɛŋ nibii komɛi ni sa kadimɔ waa baaba, ni bɔ fɛɛ bɔ ni fee lɛ, nibii nɛɛ baasa oshihilɛ he.
NƆ NI HÃA ESOROƆ NYƆŊMƆ GBALƐI LƐ YƐ ADESAI ANƆ HE
Bei pii lɛ, adesai damɔɔ nibii tamɔ nɔ ni jeŋ shikpalɔi ekpa shi amɛna, kɛ anɔkwa saji kɛ bɔ ni nibii yaa lɛ ehãa lɛ amlipɛimɔ nɔ amɛtsɔɔ nɔ ni baaba wɔsɛɛ. Mɛi komɛi po kɛɔ akɛ amɛdamɔɔ ninai anɔ amɛtsɔɔ nɔ ni baaba wɔsɛɛ. Adesai baanyɛ atsɔɔ akɛ nɔ ko baaba wɔsɛɛ, shi amɛbɛ nyɛmɔ ni amɛkɛaahã nɔ ni amɛgba lɛ aba mli.
Nɔ ni tamɔɔɔ nakai lɛ, Nyɔŋmɔ le nibii fɛɛ. Ele adesai asu kɛ amɛbaŋ jogbaŋŋ; no hewɔ lɛ, Nyɔŋmɔ baanyɛ ena bɔ ni aŋkroaŋkroi kɛ maji baafee amɛnii amɛhã, kɛji eesumɔ. Shi Nyɔŋmɔ baanyɛ efee fe nakai po. Ebaanyɛ ekudɔ bɔ ni nibii yaa lɛ ehãa lɛ loo etsake lɛ kwraa bɔ ni afee ni nɔ ni egba lɛ aba mli pɛpɛɛpɛ. Ekɛɛ: “Miwiemɔ ni jɛɔ midaaŋ lɛ . . . ekuŋ esɛɛ kɛbaŋ miŋɔɔ efolo, shi moŋ eeefee nɔ ni sa mihiɛ lɛ.” (Yesaia 55:11) No hewɔ lɛ, wɔbaanyɛ wɔkɛɛ akɛ, bei komɛi lɛ, kɛ́ Nyɔŋmɔ gba nɔ ko lɛ, etamɔ nɔ ni eetswa wɔ nɔ ni ebaafee wɔsɛɛ lɛ he adafi kɛkɛ. Efeɔ nɔ fɛɛ nɔ ni eeenyɛ koni ehã nɔ ni ewie lɛ aba mli.
OWƆSƐƐ SHIHILƐ
Ani agba nɔ ko yɛ bo kɛ osuɔlɔi lɛ ahe ni obaanyɛ omu ofɔ̃ nɔ? Kɛ́ oná ole akɛ ahum ko ni naa wa waa miiba lɛ, no dani obaanyɛ ofee nɔ ko koni ekakpata ohiɛ. Nakai nɔŋŋ wɔbaanyɛ wɔfee nɔ ko yɛ nɔ ni Biblia lɛ egba akɛ ebaaba lɛ he. Nyɔŋmɔ etswa adafi akɛ etsɛŋ ni tsakemɔi kpelei baaba jeŋ fɛɛ. (Kwɛmɔ akrabatsa ni ji: “ Nɔ ni Nyɔŋmɔ Etsɔɔ akɛ Ebaaba Wɔsɛɛ.”) Esoro enɛ kwraa yɛ nɔ ni mɛi komɛi ni tsɛɔ amɛhe ogboi lɛ gbaa lɛ he.
Susumɔ he yɛ nɛkɛ gbɛ nɔ okwɛ: Adesai ashihilɛ fɛɛ tamɔ adesã ko ni aatã. Biblia lɛ mli gbalɛi lɛ baanyɛ ahã wɔna bɔ ni nakai adesã lɛ naa baayakpa ahã. Nyɔŋmɔ ewie akɛ: “Mijɛɔ shishijee lɛ mijajeɔ naagbee nii lɛ, . . . mikɛɔ akɛ: ‘Miyiŋtoo lɛ aaaba mli, ni nibii fɛɛ ni sa mihiɛ lɛ mafee.’” (Yesaia 46:10) Bo kɛ oweku lɛ baanyɛ aná shihilɛ ni yɔɔ miishɛɛ wɔsɛɛ. Hã Yehowa Odasefoi lɛ atsɔɔ bo nibii ni Biblia ewie akɛ etsɛŋ ni ebaaba lɛ. Odasefoi lɛ jeee mɛi ni naa mumɔŋ nii; amɛkɛko akɛ amɛnuɔ gbeei komɛi loo amɛyɛ nyɛmɔi krɛdɛi komɛi ni amɛkɛaatsɔɔ nɔ ni baaba wɔsɛɛ. Amɛji mɛi ni kaseɔ Biblia lɛ ni baanyɛ atsɔɔ bo nibii kpakpai ni Nyɔŋmɔ feɔ bianɛ koni wɔsɛɛ lɛ oná shihilɛ kpakpa.