Hla mus rau

Mus rau cov ntsiab lus

Qheb Kev Rau Txhua Haiv Neeg Los Kawm Txog Yehauvas

Qheb Kev Rau Txhua Haiv Neeg Los Kawm Txog Yehauvas

“Tus thawj kav tebchaws . . . kuj ntseeg, rau qhov nws phimhwj rau tej lus uas qhia txog [Yehauvas].”​—TUBTXIB TES HAUJLWM 13:12.

1-3. Piav seb puas yoojyim rau Yexus cov thwjtim tshaj tawm txoj xov zoo rau txhua haiv neeg?

YEXUS KHETOS muab haujlwm ntau heev rau nws cov thwjtim ua. Nws sam hwm kom lawv “mus coj txhua haiv neeg los ua [nws] li thwjtim.” Lawv yuav tsum tshaj tawm “txoj xov zoo” txog Vajtswv lub Nceeg Vaj “thoob plaws lub ntiajteb ua timkhawv rau ib tsoom tebchaws.”​—Mathai 24:14; 28:19.

2 Cov thwjtim hlub Yexus thiab lawv yeej saib txoj xov zoo muaj nqes heev. Tiamsis tej zaum lawv kuj txhawj tias lawv yuav npaj li cas thiaj ua tau raws li Yexus sam hwm tseg. Vim li cas? Lub sijhawm ntawd, Yexus cov thwjtim tsis tau muaj coob. Yexus twb raug tua pov tseg lawm, tiamsis lawv tseem niaj hnub tshaj tawm tias Yexus yog Vajtswv tus tub. Coob leej xav tias Yexus cov thwjtim “tsis tau kawm ntawv tsuas zoo li luag tej xwb.” (Tubtxib Tes Haujlwm 4:13) Tsis tas li ntawd xwb, txoj xov zoo txawv ntawm tej kevcai Yudai uas lawv coj tau ntau pua xyoo los lawm. Cov Yudai kuj saib tsis taus cov Khixatia li thiab. Yog li ntawd, tej zaum cov thwjtim txhawj tsam tsis muaj leejtwg yuav cuab pob ntseg mloog txoj xov zoo, hauv cov tebchaws uas faj tim huab tais Loos kav.

3 Yexus ceeb toom tias luag yuav ntxub nws cov thwjtim thiab muab lawv ib txhia tua pov tseg. (Luka 21:16, 17) Lawv tej kwvluag thiab tej kwvtij neej tsa yuav ntxeev siab rau lawv. Yuav muaj ib co Khixatia cuav los ntxeev ntxias lawv thiab. Cov thwjtim yuav tau mus tshaj tawm txoj xov zoo rau tej thaj tsam uas muaj tub sab tub nyiag, muaj kev sib ntaus sib tua. (Mathai 24:10-12) Thaum cov thwjtim hnov Yexus hais li ntawd, tej zaum lawv kuj txhawj tias lawv yuav ua li cas tshaj tawm txoj xov zoo “mus thoob qab ntuj kawg.”​—Tubtxib Tes Haujlwm 1:8.

4. Txoj xov zoo ncha mus deb npaum li cas?

4 Txawm tias cov thwjtim tes haujlwm hnyav heev los, lawv mloog Yexus lus thiab tshaj tawm txoj xov zoo thoob plaws hauv Yeluxalees, Xamali thiab lwm lub tebchaws huv tibsi. Thaum lawv qhia tau 30 xyoo lawm, txoj xov zoo twb ncha mus deb heev lawm. Povlauj thiaj hais tias lawv “twb tshaj tawm rau txhua tus neeg thoob qab ntuj lawm.” Muaj ntau haiv neeg los ua Yexus cov thwjtim. (Khaulauxi 1:6, 23) Thaum Povlauj mus tshaj tawm hauv koog pov txwv Xaipla, tus thawj uas kav kuj los ntseeg thiab. Phau Vajlugkub hais tias nws “phimhwj rau tej lus uas qhia txog [Yehauvas].”​—Nyeem Tubtxib Tes Haujlwm 13:6-12.

5. (1) Yexus cog lus li cas rau nws cov thwjtim? (2) Ib phau ntawv keeb kwm tau hais li cas txog thawj 100 xyoo?

5 Cov thwjtim paub tias yog tsis muaj tus pab lawv tshaj tawm txoj xov zoo thoob qab ntuj, ces tes haujlwm ntawd yuav tsis tiav. Lawv nco ntsoov Yexus lo lus cog tseg tias nws yuav tsom kwm lawv thiab pub lub hwj huam dawb huv los pab lawv. (Mathai 28:20) Tej xwm txheej uas tshwm sim rau lub caij ntawd pab kom txoj xov zoo nrov ncha mus rau txhua qhov. Muaj ib phau ntawv keeb kwm thiaj piav tias thawj 100 xyoo ntawd, tabtom zoo rau cov Khixatia tshaj tawm txoj xov zoo. Phau ntawv hais tias, tom qab no cov Khixatia mam pom tias yuav tsum yog Vajtswv qheb kev rau lawv tshaj tawm xwb.

6. (1) Peb yuav kawm txog dabtsi hauv zaj no? (2) Peb yuav kawm txog dabtsi hauv zaj tom ntej?

6 Puas yog Yehauvas hloov tej xwm txheej nyob thawj 100 xyoo kom cov Khixatia tau kev mus tshaj tawm txoj xov zoo? Phau Vajlugkub tsis hais li ntawd. Tiamsis Yehauvas yeej xav kom nws cov tibneeg tshaj tawm txoj xov zoo thoob ntiajteb. Xatas txwv tsis tau lawv tes haujlwm kiag li. Hauv zaj no peb yuav kawm txog tej keeb kwm nyob thawj 100 xyoo uas qheb kev rau cov Khixatia tshaj tawm txoj xov zoo. Hauv zaj tom ntej, peb mam li kawm txog tiam peb nyob no, seb txoj xov zoo ncha li cas mus thoob qab ntuj.

COV LOOS TXOJKEV THAJ YEEB

7. (1) Cov Loos muaj kev thaj yeeb li cas? (2) Lub caij nyoog ntawd txawv li cas ntawm lwm cov?

7 Nyob thawj 100 xyoo, muaj kev thaj yeeb thoob plaws tej tebchaws uas faj tim huab tais Loos tswj. Luag thiaj muab lub caij nyoog ntawd hu ua Pax Romana (paix romaine) uas lus Latee txhais tias “Loos Txojkev Thaj Yeeb.” Lub sijhawm ntawd, roog nom tswv Loos tsis pub leejtwg sawv tawm tsam lawv kiag li. Kuj hnov xov txog tej tebchaws ua tsov ua rog li Yexus tau hais thiab. (Mathai 24:6) Xyoo 70, cov Loos tuaj muab Yeluxalees rhuav puam tsuag tag, thiab lawv ntaus tej tsov rog me ntawm ciam teb Loos. Tiamsis tej tebchaws uas Loos kav feem ntau nyob tiaj tus. Cov thwjtim thiaj tau ncig mus tshaj tawm txoj xov zoo. Loos muaj kev thaj yeeb li ntawd tau 200 xyoo. Ib phau ntawv keeb kwm hais tias, tsis tau muaj dua ib lub caij nyoog uas ntau haiv neeg nyob ntau lub tebchaws yuav nyob tiaj tus ntev npaum li ntawd.

8. Cov Loos txojkev thaj yeeb qheb kev rau cov thwjtim tshaj tawm txoj xov zoo li cas?

8 Tau 250 xyoo tom qab Khetos muaj ib tug txivneej hu ua Origen uas kawm ntawv siab tau sau txog cov Loos txojkev thaj yeeb. Nws hais tias cov Loos kav ntau lub tebchaws, cov thwjtim thiaj tau zoo mus qhia hauv tej tebchaws ntawd. Tej laj mej pej xeem tsis txhawj tias luag yuav txeeb lawv lub teb lub chaw. Yog li ntawd, sawvdaws nyias nyob nyias hauv tej zej zos tsis txhawj tsis ntshai. Twb yog vim li ntawd, coob tus thiaj mloog txoj xov zoo txog kev hlub thiab kev thaj yeeb. Txawm tias cov thwjtim raug kev tsim txom thiab los, lawv siv lub caij nyoog uas muaj kev thaj yeeb no los tshaj tawm txoj xov zoo kom nrov ncha rau txhua qhov.​—Nyeem Loos 12:18-21.

TSIS NYUAJ NCIG TEB NCIG CHAW

9, 10. Ua cas thiaj tsis nyuaj rau Yexus cov thwjtim ncig teb ncig chaw?

9 Cov Loos pua kev txog li 50,000 mais (los yog 80,000 kilumev) tshab plaws rau txhua lub tebchaws uas faj tim huab tais tswjhwm. Lawv pua kev li no thiaj tsis nyuaj rau cov tub rog Loos taug kev mus tiv thaiv ciam dej ciam av thiab hwj xwm laj mej pejxeem. Twb yog muaj tej kev no, thiaj tsis nyuaj rau cov Khixatia hla roob hla hav thiab hla tebchaws moj sab qhua mus tshaj tawm txoj xov zoo.

10 Cov Loos kuj txua nkoj hla hiavtxwv. Lawv muaj ntau pua lub tshav nres nkoj thoob cov tebchaws uas faj tim Loos kav. Cov Loos qhia kev rau tej laj mej pejxeem caij nkoj hla hiavtxwv. Muaj txog li 900 txojkev diam! Yog li ntawd, kuj tsis nyuaj rau cov Khixatia caij nkoj mus tshaj tawm txawv tebchaws thiab. Lawv tsis tas thov ntawv hla tebchaws rau qhov cov tebchaws ntawd puavleej yog Loos kav tibsi. Tsis tas li ntawd xwb, thaum cov Khixatia taug kev lossis caij nkoj hla tebchaws, lawv tsis txhawj tsis ntshai rau qhov cov Loos rau txim hnyav heev rau cov ua tub sab. Cov nkoj tub rog niaj hnub dhia mus mus los los, thiaj tsis muaj tub sab lam huab cov neeg caij nkoj. Phau Vajlugkub qhia tias thaum Povlauj caij nkoj, nws kuj raug teeb meem thiab, tiamsis yeej tsis tau muaj ib zaug uas tub sab yuav huab lawv lub nkoj.​—2 Khaulee 11:25, 26.

LUS KILI

Lawv muab Vajtswv Txojlus xaws ua tej phau ntawv kom yoojyim nrhiav (Saib nqe 12)

11. Vim li cas cov thwjtim thiaj hais lus Kili?

11 Ua ntej Loos sawv kav, muaj ib tug nom Kili hu ua Alexadaw Tus Loj uas ntaus yeej ntau lub tebchaws. Cov tebchaws uas nws ntaus tau thiaj xyaum hais yam lus Kili hu ua Koine. Tom qab no thaum Loos sawv kav cov tebchaws ntawd, sawvdaws thiaj paub lus Kili. Thaum cov Khixatia mus tshaj tawm txoj xov zoo, yoojyim heev rau lawv qhia ua lus Kili. Ib co Yudai uas nyob hauv Iyi tebchaws twb muab cov Nqe Lus Henplais txhais ua lus Kili lawm. Phau uas lawv txhais ntawd hu ua Septuagint (Septante). Muaj coob leej ntau tus nyiam siv phau uas lawv txhais no heev. Twb yog vim li ntawd, thiaj tsis nyuaj rau cov Khixatia piav Vajtswv Txojlus ua lus Kili rau tibneeg to taub. Thaum cov Khixatia sau ntawv los, lawv nyiam sau ua lus Kili dua. Lus Kili muaj lus ntau heev, thiaj zoo piav tej ntsiab lus tob tob hauv Vajtswv Txojlus. Tsis tas li ntawd xwb, vim sawvdaws paub lus Kili tibsi tsis nyuaj xa xov mus rau cov koom txoos thiab txhawb kom sawvdaws koom tau ib lub siab.

12. (1) Phau ntawv codex yog dabtsi, thiab vim li cas yoojyim nyeem dua tej kauj ntawv? (2) Thaum twg cov Khixatia pib siv cov ntawv uas muab xaws ua tej phau ua ke?

12 Cov Khixatia uas nyob thawj 100 xyoo qhia Vajtswv Txojlus rau tibneeg li cas? Thaum ntej tibneeg muab Vajtswv Txojlus sau rau tej kauj ntawv ntev ntev, uas khaum kev heev. Yog tias lawv xav nrhiav ib nqes los nyeem, lawv yuav tsum nthuav kauj ntawv ntawd los nyeem ces mam rov muab tooj rau. Tsis tas li ntawd, ntaus zaus tej kauj ntawv tsuas sau tau ib sab xwb. Yog li, yuav tsum siv tag nrho ib kauj ntawv thiaj sau tas phau ntawv Mathai. Thaum txog xyoo 200, tibneeg xyaum nyeem cov ntawv uas muab xaws ua tej phau tej phau hu ua codex. Thaum muab xaws ua ke li no, tsis nyuaj nthuav los tshawb nrhiav tej nqe Vajlugkub lawm. Ib tug uas sau keeb kwm hais tias thaum txog xyoo 200, cov Khixatia feem coob twb txawj txawj siv cov ntawv uas muab xaws ua tej phau li no lawm. Yuav tsum yog lawv twb xyaum siv rau thawj 100 xyoo, lawv thiaj txawj ua luaj.

LOOS TEJ KEVCAI LIJ CHOJ

13, 14. (1) Vim Povlauj yog pejxeem Loos, nws tau kev tiv thaiv li cas? (2) Cov Loos tej kevcai lij choj pab tau cov Khixatia li cas?

13 Cov Loos tej kevcai pab tiv thaiv cov Khixatia uas nyob thawj 100 xyoo. Xav txog tus tubtxib Povlauj uas yog pejxeem Loos. Muaj ib zaug cov tub rog Loos ntes Povlauj hauv Yeluxalees. Thaum lawv yuav muab nws nplawm nws qhia rau lawv tias nws yog neeg Loos. Povlauj nug tus thawj rog tias: “Qhov uas muab ib tug neeg Loos nplawm ua ntej uas tsis tau txiav txim raug cai lov?” Tus thawj rog yeej paub tias ua tsis tau li ntawd. Tamsim ntawd “cov uas yuav tshuaj Povlauj zaj txawm thim ntawm nws mus.” Thaum tus thawj rog paub tias Povlauj yog neeg Loos, nws “kuj ntshai vim nws twb muab Povlauj khi lawm.”​—Tubtxib Tes Haujlwm 22:25-29.

14 Qhov uas Povlauj yog pejxeem Loos tiv thaiv tau nws hauv Filipi. (Tubtxib Tes Haujlwm 16:35-40) Thaum Povlauj nyob hauv Efexau, muaj ib pab neeg xav ua phem rau cov Khixatia. Ib tug nom thiaj txwv kom pab neeg ntawd nyob twjywm rau qhov lawv hla Loos txoj kevcai lawm. (Tubtxib Tes Haujlwm 19:35-41) Tom qab no thaum Povlauj nyob hauv Xixaleya, nws thov hais nws tshaj plaub ntawm huab tais Xixa hauv Loos. Thaum nws mus cuag Xixa nws thiaj tau qhia txoj xov zoo. (Tubtxib Tes Haujlwm 25:8-12) Cov qauv no qhia tias cov Loos tej kevcai lij choj pab tiv thaiv cov Khixatia, thiab “hwj xwm txoj xov zoo” kom cov ntseeg muaj cai mus tshaj tawm.​—Filipi 1:7.

COV YUDAI NYOB NTAU LUB TEBCHAWS

15. Thawj 100 xyoo, cov Yudai nyob qhovtwg xwb?

15 Muaj dua lwm yam los pab kom txoj xov zoo nrov ncha rau txhua qhov. Nyob thawj 100 xyoo cov Khixatia tsis yog nyob hauv Yixayee tebchaws xwb, tiamsis lawv nyob ntau lub tebchaws. Vim li cas? Yav thaum ub cov Yixayee raug kuav mus rau Axilia tebchaws thiab tom qab no ib txhia raug coj mus rau Npanpiloo tebchaws. Thaum cov Pawxia kav Npanpiloo, cov Yudai mam li khiav mus nyob rau tej tebchaws uas roog nom tswv Pawxia tswjhwm. (Exathaw 9:30) Thaum txog thawj 100 xyoo uas yog tiam Yexus nyob hauv ntiajteb no, cov neeg Yudai twb nyob thoob tej tebchaws uas Loos kav lawm. Lawv nyob rau sab Axia, Iyi, Kili, Mexauphautamia, thiab sab qaum teb Afika. Cov neeg tshawb txuj xam tias Loos cov pejxeem muaj txog li 60 plhom leej, tiamsis muaj tshaj li 4 plhom leej yog neeg Yudai. Txawm tias lawv nyob ua sab ua sua los, lawv tseem coj kevcai Yudai li qub.​—Mathai 23:15.

16, 17. (1) Vim cov Yudai nyob ntau lub tebchaws, pab tau lwm haiv neeg li cas? (2) Cov Khixatia xyaum cov Yudai tus qauv li cas?

16 Cov Yudai nyob ntau lub tebchaws, ntau haiv neeg thiaj hnov txog cov Nqe Lus Henplais thiab tau kawm txog cov Yudai tej kevcai. Cov Yudai qhia lwm haiv neeg tias tsuas muaj tib tug tseem Vajtswv xwb. Sawvdaws yuav tsum mloog Vajtswv tej kevcai. Lawv qhia tias cov Nqe Lus Henplais yog Vajtswv tshoov neeg sau, thiab muaj ntau nqe lus faj lem ntsig txog tus Mexiyas. (Luka 24:44) Vim lawv twb paub txog tej no lawm, thaum Povlauj mus tshaj tawm nws thiaj piav txog tej yam uas lawv twb ntseeg lawm. Povlauj nrhiav cov neeg uas xav mloog txoj xov zoo xwb. Nws mus qhia hauv tej tsev sablaj thiab muab Vajtswv Txojlus los piav rau lawv mloog.​—Nyeem Tubtxib Tes Haujlwm 17:1, 2.

17 Yav thaum ub cov Yudai sib txoos tsis tu ncua los pe hawm Vajtswv ua ke, tsis hais hauv tej tsev sablaj los yog lwm qhov. Lawv hu nkauj, thov Vajtswv thiab kawm Vajtswv Txojlus ua ke. Cov Khixatia kuj coj tib tug qauv ntawd. Niaj hnub no peb tseem coj tib yam li ntawd thiab.

YEHAUVAS PAB LAWV TSHAJ TAWM

18, 19. (1) Raws li koj xav, lub sijhawm thawj 100 xyoo pab tau cov Khixatia li cas xwb? (2) Zaj no ua rau koj xav li cas txog Yehauvas?

18 Lub sijhawm thawj 100 xyoo ntawd txawv heev ntawm lwm lub caij nyoog. Muaj kev thaj yeeb thoob cov tebchaws uas faj tim huab tais Loos tswjhwm. Lawv sawvdaws hais ib yam lus, thiab cov Loos txoj kevcai tiv thaiv laj mej pejxeem zoo. Yoojyim ncig tebchaws thiab muaj ntau lub tebchaws paub txog cov Yudai thiab cov Nqe Lus Henplais. Tej no pab kom cov Khixatia tshaj tawm txoj xov thoob tebchaws.

19 Kwvlam 400 xyoo ua ntej Yexus los hauv ntiajteb no muaj ib tug yawg Kili hu ua Plato uas tshawb nrhiav neeg lub tswvyim. Nws hais tias twb nyuaj ua luaj rau tibneeg los kawm txog Vajtswv, yimhuab nyuaj rau lawv tshaj tawm txog Vajtswv rau tibneeg thoob ntiajteb. Yeej muaj tseeb li ntawd, tiamsis Yexus hais tias: “Tej uas neeg ua tsis tau Vajtswv yeej ua tau.” (Luka 18:27) Yog li ntawd, txoj xov zoo nrov ncha thoob ntiajteb twb yog muaj Yehauvas pab xwb! Nws xav kom “txhua haiv neeg” hnov txoj xov zoo thiab los paub txog nws. (Mathai 28:19) Zaj tom ntej no yuav piav tias txoj xov zoo ncha li cas thoob ntiajteb lawm.