TI AGTAYTAYAB a jet plane ket mangpataud iti napartak nga agal-alikuno nga angin iti murdong dagiti payakna. Mangpaadda dagita iti mangigawid a puersa isu nga ad-adu a fuel ti makonsumo. Tumama met dagita kadagiti asideg a sumarsaruno nga eroplano. Isu a sakbay a tumayab ti sumaruno nga eroplano iti isu met la a runway, rumbeng nga adda umdas a tiempo a palabsen tapno maawan ti agal-alikuno nga angin.

Tapno maksayan dayta a problema, adda pamay-an a natakuatan dagiti inheniero dagiti eroplano. Ania dayta? Dagiti winglet a natulad kadagiti pangato ti pilkona a dutdot iti murdong ti payak dagiti agampayag a tumatayab a kas kadagiti buitre, agila, ken tikbaboy.

Usigem: Bayat nga adda iti tangatang dagita a dadakkel a tumatayab, dagiti dutdot iti murdong ti payakda ket agpilko nga agpangato agingga a kasda la nakatakder. Gapu iti dayta, makatayabda latta iti nangato uray no ababa dagiti payakda. Makatulong met dayta iti naannayas a tayabda. Nangdisenio dagiti inheniero kadagiti payak ti eroplano nga umasping iti dayta a sukog. Babaen ti moderno a wind-tunnel testing, nadiskobreda daytoy: Idi eksakto ti pannakakurba dagiti napasayaat a murdong ti payak dagiti eroplano, ken naitunos dagita iti direksion ti angin, immannayas ti tayab ti eroplano—a kadagitoy a tiempo ket naan-annayasen agingga iti 10% wenno nasursurok pay. Apay? Ngamin, kissayan dagiti winglet ti mangigawid a puersa babaen ti panangpabassitna iti agal-alikuno nga angin. Mangpataud pay dagiti winglet iti maysa a kita ti mangpaabante a puersa “a mangkontra iti gagangay a mangigawid a puersa ti eroplano,” kuna ti Encyclopedia of Flight.

Gapu kadagiti winglet, dagiti eroplano ket makatayab iti ad-adayo, makaawit iti ad-adu a karga, maaddaan iti ab-ababa a payak—a mangpalaka met iti panag-parking—ken makainut iti fuel. Kas pagarigan, idi 2010, dagiti kompania ti eroplano ket “nakainut iti 7,600 a milion a litro a jet fuel iti intero a lubong” ken dakkel ti naitulongda tapno maksayan ti polusion nga ipugso dagiti eroplano, sigun iti NASA.

Ania ti makunam? Babaen kadi iti ebolusion a timmaud ti pangato ti pilkona a murdong ti payak dagiti agampayag a tumatayab? Wenno nadisenio dayta?