1, 2. Omeenghedi dilipi Ombibeli i li oshali ihokwifa ya dja kuKalunga?

OTO dulu okudimbuluka efimbo lonhumba olo kwa li wa pewa oshali kukaume koye omuholike? Otashi dulika oshimoniwa osho kasha li ashike shihokwifa, ndele osha li yo tashi hafifa omutima. Doshili, oshali ohai ku hololele sha kombinga yomuyandji, sha hala okutya, okwa lenga oukaume weni. Osha yela kutya owa li wa pandula oshali oyo ya dja kukaume koye tai ulike okunakonasha kwaye.

² Ombibeli oyo oshali ya dja kuKalunga, oyo hatu dulu okukala twa hafela shili. Embo olo le likalekelwa ola holola oinima oyo ngeno inatu dula oku i shiiva nandenande. Pashihopaenenwa, otai tu lombwele shi na sha nokushitwa kweulu li yadi eenyofi, kwedu nosho yo kwomulumenhu nomukainhu wotete. Ombibeli oi na omafinamhango e shii okulineekelwa, oo tae tu kwafele tu ungaunge nomaupyakadi nosho yo oisho yonghalamwenyo. Otai yelifa nghee Kalunga ta ka wanifa po elalakano laye nokweeta eenghalo diwa kombada yedu. Ombibeli kai fi tuu oshali ihokwifa!

3. Okuyandja Ombibeli kwaJehova otaku tu lombwele shike kombinga yaye, nomolwashike tashi hafifa omutima?

³ Ombibeli oi li yo oshali tai hafifa omutima, molwaashi otai  holola sha kombinga yOmuyandji, Jehova Kalunga. Molwaashi okwa yandja embo la tya ngaho, oshi li oumbangi kutya okwa hala tu mu shiive nawa. Doshili, Ombibeli otai dulu oku ku kwafela u ehene popepi naJehova.

4. Oshike tashi ku kumwifa shi na sha nokutandavelifwa kwOmbibeli?

⁴ Ovanhu vahapu ove na Eembibeli davo vene. Ombibeli oya nyanyangidwa ya wana po ile moitukulwa yayo, momalaka e dule 2 300, nokungaha oi li kovakalimo vomounyuni ve dule peepersenda 90. Oshivike keshe, ohaku tandavelifwa oupokati wEembibeli di dule pemiliyona. Opa nyanyangidwa Eembibeli omamiliyona omayovi, kutya nee oda wana po ile oitukulwa yado. Doshili, kape na embo limwe la fa Ombibeli.

5. Omonghedi ilipi Ombibeli ya “yandjwa keenghono dOmhepo yaKalunga”?

⁵ Kakele kaasho, Ombibeli oya “yandjwa keenghono dOmhepo yaKalunga.” (2 Timoteus 3:16) Omonghedi ilipi mbela? Ombibeli otai nyamukula yo vene tai ti: “Ovanhu . . . ova popya odo ve di pewa kuKalunga nokuwilikwa kOmhepo Iyapuki.” (2 Petrus 1:21) Oku shi faneka: Omushamane omunamido otashi dulika a pule omonamati waye e mu shangele  ko konhumwafo. Onhumwafo oyo oi na omadiladilo nomalombwelo omushamane oo. Onghee hano, onhumwafo oyo oyomushamane lelalela, ndele kai fi yomonamati. Monghedi ya faafana, Ombibeli oi na etumwalaka laKalunga, ndele kali fi lovanhu ovo ve i shanga. Hano, Ombibeli aishe oi li shili “ondjovo yaKalunga.” — 1 Ovatessaloniki 2:13.

6, 7. Omolwashike etwokumwe lomauyelele oo e li mOmbibeli lididilikwedi neenghono?

⁶ Ombibeli oya shangwa oule womido di dule 1 600. Ovashangi vayo ova li ko pomafimbo a yoolokafana nova dja momaputuko e lili noku lili. Vamwe ova li ovanafaalama, ovayuli veeshi nosho yo ovafita voimuna. Vamwe ova li ovaprofeti, ovapanguli nosho yo eehamba. Omushangi wEvangeli Lukas okwa li ondokotola. Nonande ovashangi vayo ova dja momaputuko e lili noku lili, Ombibeli otai tu kumwe okudja kehovelo fiyo okexulilo. *

⁷ Embo lotete lOmbibeli otali tu lombwele nghee omaupyakadi ovanhu a hovela. Embo laxuuninwa otali ulike kutya edu alishe otali ka ninga oparadisa ile oshikunino. Oitukulwa aishe yOmbibeli otai hokolola ondjokonona yomido omayovi notai holola meenghedi donhumba okuwanifwa kwelalakano laKalunga. Etwokumwe lOmbibeli olikumwifi, ndele osho osho tu na okukala twa teelela shi na sha nembo olo la dja kuKalunga.

8. Yandja oihopaenenwa u ulike kutya Ombibeli oi li paushili shi na sha noinima younongononi.

⁸ Ombibeli oi li paushili shi na sha noinima younongononi. Oi na nokuli omauyelele oo a li inaa shiivika kovanhu. Pashihopaenenwa, embo laLevitikus oli na eemhango odo kwa li da pewa Israel shonale, di na sha nokulikalekela ovanhu omolwoudu nosho yo oukalinawa, ofimbo oiwana oyo kwa li ye shi dingilila  ya li i he na eshi i shii shi na sha noinima oyo. Omafimbo amwe eshi pa li omadiladilo a puka shi na sha nomutungilo wedu, Ombibeli oye shi popya kutya oli li ongonga. (Jesaja 40:22) Ombibeli otai popi paushili tai ti kutya edu ‘ola endjelela ponhele pe he na sha.’ (Job 26:7) Doshili, Ombibeli kai fi embo lounongononi. Ndele ngeenge tai popi oinima i na sha nounongononi, oi li paushili. Mbela osho hasho twa teelela shi na sha nembo olo la dja kuKalunga?

9. (a) Omeenghedi dilipi Ombibeli tai liulike kutya oi li paushili noi shii okulineekelwa shi na sha nondjokonona? (b) Ounashili wovashangi vayo otau ku lombwele shike shi na sha nOmbibeli?

⁹ Ombibeli oi li yo paushili noi shii okulineekelwa shi na sha nondjokonona. Omahokololo ayo oku li kondadalunde. Inaa kwatela mo ashike omadina, ndele okwa kwatela mo yo omisholondodo domapata oohandimwe. * Mekondjifafano novanandjokonona vomounyuni, ovo luhapu ihava tumbula okufindwa kwoiwana yavo, ovashangi vOmbibeli ova li ovanashili, va shanga nokuli nomapuko avo vene nosho yo oshiwana shavo. Pashihopaenenwa, membo lOmbibeli laNumeri, omushangi Moses okwa dimina enyono laye la kwata moiti nokwa li a handukilwa sha kwata moiti omolwalo. (Numeri 20:2-12) Ounashili wa tya ngaho owa pumba momahokololo amwe opandjokonona, ndele otau hangika mOmbibeli molwaashi oyo embo la dja kuKalunga.

10. Omolwashike itashi kumwifa eshi Ombibeli i li embo tali longo?

¹⁰ Molwaashi Ombibeli oya nwefwa mo kuKalunga, oi “shii kulonga nokukumaida nokupukulula.” (2 Timoteus 3:16) Heeno, Ombibeli oi li embo tali longo. Otai holola eudeko lomoule li na sha noshitwe yovanhu. Osho itashi kumwifa molwaashi Omushangi wayo, Jehova Kalunga, oye Omushiti! Oku shii omadiladilo nomaliudo etu e tu dule. Natango, Jehova oku shii osho twa pumbwa opo tu kale twa hafa. Oku shii yo eenghatu odo tu na okuhenuka.

11, 12. (a) Oitwa ilipi Jesus a kundafana mEudifo laye lokomhunda? (b) Oinima ikwao tai longo ilipi ya kundafanwa mOmbibeli, nomolwashike omayele ayo ihaa kwishi?

 ¹¹ Tala koshipopiwa shaJesus hashi ifanwa Eudifo lokOmhunda, osho sha shangwa muMateus etukulwa eti-5 fiyo eti-7. Meudifo olo la denga mbada, Jesus okwa popya oitwa ihapu, mwa kwatelwa nghee hatu dulu okumona elao lashili, nghee tu na okukandula po eenhamanana, nghee tu na okwiilikana nosho yo nghee hatu dulu okukala tu na etaleko la yuka shi na sha noinima  yopamaliko. Eendjovo daJesus odi na natango eenghono notadi longo kunena ngaashi naanaa da li eshi e di popya.

¹² Omafinamhango amwe Ombibeli otaa ungaunga nonghalamwenyo yomaukwaneumbo, oilonga nosho yo ekwatafano navamwe. Omafinamhango Ombibeli otaa longo kovanhu aveshe, nomayele ayo oku na alushe ouwa. Ounongo oo tau hangwa mOmbibeli owa ngongwa keendjovo daKalunga okupitila momuprofeti Jesaja, tadi ti: “Aame Omwene Kalunga koye, ou handi ku longo eshi tashi ku wapalele.” — Jesaja 48:17.

13. Jehova okwa li a nwefa mo omuprofeti Jesaja a shange omauyelele elipi e na sha naBabilon?

¹³ Ombibeli oi na omaxunganeko mahapu, namahapu omuo okwa wanifwa nale. Tala koshihopaenenwa. Jehova okwa xunganeka okupitila momuprofeti Jesaja, oo a li ko mefelemudo etihetatu K.O.P., kutya oshilando Babel (Babilon) okwa li tashi ka hanaunwa po. (Jesaja 13:19; 14:22, 23) Omauyelele okwa li a yandjwa okuulika kondadalunde nghee oshilando osho sha li tashi ka ponokelwa. Ovakwaita ovahomoni ova li tava ka pwiininika omulonga waBabilon, ndele tava i moshilando nope he na olwoodi. Osho hasho ashike kwa li tashi ka ningwa. Exunganeko laJesaja ola tumbula nokuli ohamba oyo ya li tai ka finda Babilon — Kores. — Jesaja 44:27–45:2.

14, 15. Ongahelipi ouyelele umwe wexunganeko laJesaja u na sha naBabilon wa wanifwa?

¹⁴ Omido 200 konima yaasho — moufiku wo 5/6 Oktoba 539 K.O.P. — omatanga ovakwaita okwa li a onga eenhanda popepi naBabilon. Olyelye a li omuwiliki wavo? Ohamba yaPersia yedina Kores. Osho osha li ehovelo lewanifo lexunganeko likumwifi. Ndele mbela omatanga ovakwaita aKores okwa li taa ka kwata ko Babilon nope he na okulwa, ngaashi sha xunganekwa?

¹⁵ Ovababilon ova li ve na oshivilo oufiku oo nokwa li ve udite va amenwa keehotekuma davo dinene doshilando. Pefimbo opo, Kores okwa ninga ondunge yokupanuna mo omeva momulonga oo kwa li haa kunguluka a yuka moshilando. Diva, omeva okwa ninga maxupi opo ovakwaita vaye va taulule  nokufika peehotekuma doshilando. Ndele ongahelipi omatanga ovakwaita aKores kwa li taa ka dula okupita eehotekuma daBabilon? Omolwomatomheno onhumba, moufiku oo omivelo doshilando oda li da fiwa hamwasha omolwokuhenakonasha.

16. (a) Jesaja okwa xunganeka shike shi na sha noidjemo yaxuuninwa yaBabilon? (b) Ongahelipi exunganeko laJesaja li na sha nokuhanaunwa po kwaBabilon la wanifwa?

¹⁶ Shi na sha naBabilon, okwa li sha xunganekwa kutya: “Fiyo alushe ovanhu itava kala ko vali; nokepupi fiyo kepupi itapa kala vali eenhele dovanhu. NOmuarabia ita dikile mo nande etwali, novafita itava ombifile mo vali oimuna yavo.” (Jesaja 13:20) Exunganeko olo inali xunganeka ashike okuteka po kwoshilando. Ola ulika kutya Babilon otashi ka hanaunwa po fiyo alushe. Oto dulu okumona oumbangi u na sha newanifo leendjovo odo. Onhele omo mu he na vali ovanhu yaBabilon shonale — oyo i li eekilometa 80 lwaapo kolukadi laBaghdad, shaIrak — oi li oumbangi kutya osho Jehova a popya okupitila muJesaja osha wanifwa, eshi a ti: “Handi shi kombifa oshikombe shehanauno.” — Jesaja 14:22, 23. *

17. Ongahelipi okuwanifwa kwomaxunganeko Ombibeli taku pameke eitavelo?

 ¹⁷ Okukonakona nghee Ombibeli i li embo lomaxunganeko e shii okulineekelwa otashi pameke eitavelo, hasho mbela? Doshili, ngeenge Jehova Kalunga okwa wanifa omaudaneko aye onale, otu na omatomheno a wana okukala nelineekelo kutya ota ka wanifa yo omaudaneko aye e na sha neduparadisa. (Numeri 23:19) Doshili, otu na “[eteelelo] lomwenyo waalushe, ou wa udanekwa kuKalunga iha fufya, nalenale efimbo manga inali hovela.” — Titus 1:2. *

18. Eendjovo di na eenghono dilipi Omukriste omuyapostoli Paulus a popya shi na sha ‘nondjovo yaKalunga’?

¹⁸ Okudja mwaasho twa konakona metukulwa eli, osha yela  kutya Ombibeli oi li shili embo le likalekelwa. Ndelenee ongushu yayo inai kwatela mo ashike okukala tai tu kumwe, i li paushili moinima i na sha nounongononi nosho yo pandjokonona, okukala tai yandje ounongo tau longo nokukala i na omaxunganeko e shii okulineekelwa. Omukriste omuyapostoli Paulus okwa shanga a ti: “Ondjovo yaKalunga oi nomwenyo neenghono, noi neememo i dule eongamukonda leememo keembinga mbali, otai tu, ndele tai tongola omwenyo nomhepo, eengolo nomungo; ndele i shii kutokola omadilongo nomadiladilo omutima.” — Ovaheberi 4:12.

19, 20. (a) Ongahelipi Ombibeli tai dulu oku ku kwafela u likonakone mwene? (b) Ongahelipi to dulu okuulika olupandu loye omolwoshali oyo ya dja kuKalunga ye likalekelwa, Ombibeli?

¹⁹ Okulesha “ondjovo” yaKalunga ile etumwalaka laye mOmbibeli otaku dulu okulundulula onghalamwenyo yetu. Otaku dulu oku tu kwafela tu likonakone nawanawa. Otashi dulika tu tye kutya otu hole Kalunga, ndele monghedi omo hatu linyenge kwaasho Eendjovo daye da nwefwa mo, Ombibeli, tadi hongo otai ka ulika omadilongo nomadiladilo etu ashili omutima.

²⁰ Ombibeli oyo shili embo la dja kuKalunga. Oyo embo olo li na okuleshwa, okukonakonwa nosho yo okukala li holike. Ulika olupandu loye li na sha noshali oyo ya dja kuKalunga mokutwikila oku i konakona moule. Moku shi ninga, oto ka mona eudeko lomoule lokuuda ko elalakano laKalunga li na sha novanhu. Okumona kutya elalakano olo oshike nonghee tali ka wanifwa, otashi ka kundafanwa metukulwa tali landula.