1. Aweyi nlundumuki mosi kasongela etima dia kwamanana muna nkula?

TUKA muna kileke kiandi, Mary Decker watoma zayakana vo nlundumuki ambote. Wantu ayingi babanzanga vo yandi ovwikwa kolowa ya wolo muna nkula wa 3.000 ma meta muna mvu wa 1984. Kansi, diambu diampasi diambwila yo lembi lwaka kuna mfoko a nkula. Watá esakuba muna kulu kwa nlundumuki ankw’andi yo bwa muna nzila. Walwala yo yantika dila yavana bankatula muna nzila. Kana una vo i wau, Mary kayambula mvimba ko e nsaka za lundumuka. Ke vavioka mvu ko, wavutukila nsaka za lundumuka yo sunda nkul’a wan’amakento muna mvu wa 1985 mu mpila ina ke isidi sundila muntu ko.

2. Nkia mpil’a nkula belundumukanga Akristu akieleka? Nki’ekani tufwete kala diau?

² Yeto Akristu mpe mu nkula twina. Ekani dieto i sunda nkula wau. Muna nkula wau ke divavanga ko vo twalundumuka mu nzaki zawonso muna sunda. Ke mpasi nsaka za lundumuka ko zina muntu kalenda kwandi ningama yovo diata malembe-malembe ezak’e ntangwa. Kansi una nze nsaka za maratona zina zivavanga vo muntu kakala ye luzindalalu muna sunda. Paulu wa ntumwa wasadila nona kia nkula vava kasonekena Akristu kuna Korinto, mbanza yatoma zayakana mu kuma kia nsaka za lundumuka. Wasoneka vo: “Ke nuzeye wo ko, ovo awana belundumukina muna mutezanisinwa nlak’a ntinu, awonso belundumuka, mosi ak’otambul’e nkut’e? Nulundumuk’e ndundumuka nufwete bakila.”—1 Kor. 9:24.

3. Ekuma dinina vo awonso bena muna nkula balenda kwau sunda nkul’a moyo a mvu ya mvu?

³ Nkand’a Nzambi ukutukasakesanga twalundumuka muna nkula wau. (Tanga 1 Korinto 9:25-27.) E kolowa tutambula i moyo a mvu ya mvu, kiakala kun’ezulu mu kuma ki’Akristu akuswa yovo ova ntoto mu kuma ki’akaka bena muna nkula wau. Nswaswani ye nsaka zakaka, awonso belundumukanga muna nkula wau yo zindalala yakuna mbaninu, besinga tambula kolowa. (Mat. 24:13) Avo muntu oyambwidi landa nsiku yovo kalweke ku mfoko a nkula ko, ke tambula kolowa ko. Vana ntandu, nkula wau kaka uvananga wantu o nsendo a moyo a mvu ya mvu.

4. Ekuma dikadilanga diampasi mu lundumuka muna nkul’a moyo a mvu ya mvu?

⁴ O fokola nkula wau ke diambu diakete ko. Ngolo divavanga yo kala y’ekani diasikila. Muntu mosi kaka walundumuka nkula wau lembi tá esakuba, Yesu Kristu. Kansi, Yakobo wa nlongoki andi wasoneka mu kuma ki’alandi a Kristu vo: “Mambu mengi tutang’esakuba yeto awonso.” (Yak. 3:2) Dialudi kikilu! Yeto awonso tutang’esakuba mu kuma kia usumuki weto yovo w’akaka. Muna kuma kiaki, ezak’e ntangwa tulenda yoya yo lundumuka malembe-malembe. Tulenda mpe bwa; kansi tufwete telama yo kwamanana muna nkula. Akaka batovoka kikilu yo vava vo basadiswa kw’akaka, batelama yo kwamanana lundumuka yakuna mfoko. Muna kuma kiaki, ke tufwete sivika ko kele vo ezak’e ntangwa tutele esakuba yovo bwa.—1 Nti. 8:46.

5, 6. (a) Mu nkia nsasa o Nkristu kalendi tela sakuba ko? Adieyi dilenda sadisa Nkristu mu ‘telama’ avo otele sakuba? (b) Ekuma akaka ke betelamenanga ko avo batele sakuba?

⁵ Dina tuvanganga vava tutang’esakuba yovo vava tubwanga, disonganga kana nkia mpila wantu twina muna mwanda. Wantu ayingi betang’esakuba yovo bwa, bevilukanga o ntima yo zindalala sadila Nzambi. Akaka ke bezolanga viluka ntima ko. Muna Ngana 24:16 tutanganga vo: ‘O nsongi, mbwa nsambwadi kebwa yo vumbuka diaka: E yimpumbulu, muna mpasi iwosomokena (yovo itel’esakuba).’

⁶ Yave kalendi yambula ko vo awana bekumbundang’e vuvu bat’esakuba yovo babwa, i sia vo, babakama kimbevo kia mwanda kina ke kilendi sasuka ko. Tuna ye vuvu vo Yave okutusadisa ‘twatelama’ kimana twakwamanana kunsadila. Ediadi dia lukasakeso kikilu kw’awonso ana bezolanga Yave ye nsi a ntim’au awonso. Kansi, e yimpumbulu ke bekalanga y’etima dia telama ko. Ke bevavanga lusadisu lwa mwand’avelel’a Nzambi ko, ngatu lwa nkangu andi yovo bebembolanga lusadisu bevewanga. Nswaswani ye yimpumbulu, awana ‘bezolanga nsiku a Yave’ ke beteswa sakuba ko dilenda kubavengomona emvimba muna nkul’a moyo.—Tanga Nkunga 119:165.

7, 8. O muntu olenda bwa yo kwamanana tondakana kwa Nzambi. Mu nkia mpila?

⁷ Akaka besumukanga mu kuma kia lutovoko. Balenda vanga esuma diau adimosi mu nkumbu miayingi. Kansi, Yave okwamanana kubabadikila asongi avo batelamene, i sia vo, viluka kieleka o ntima yo sia ngolo za sadila Nzambi ye kwikizi kiawonso. Tulenda bakula diambu diadi muna mpila Nzambi kakadilanga ye Isaele yankulu. (Yes. 41:9, 10) E sono tuyikidi kala kia Ngana 24:16, ke kivovelanga vilwa tuvanganga ko, kansi kisonganga vo Yave wa Nzambi eto ankenda okutusadisa kimana twavumbuka yovo telama. (Tanga Yesaya 55:7.) Muna songa e vuvu bena kiau muna yeto, Yave wa Nzambi yo Yesu Kristu bekutukasakesanga vo ‘twatelama.’—Nku. 86:5; Yoa. 5:19.

⁸ Kana nkutu vo nlundumuki otele sakuba yovo obwidi, olenda kwandi kwamanana muna nkula avo otelamene mu nzaki zawonso. Muna nkul’a moyo a mvu ya mvu, ke tuzeye ko e ‘lumbu ye ola’ isinga fokoka nkula wau. (Mat. 24:36) Kansi, avo tusia e ngolo za venga tá esakuba, ke dikala diampasi ko mu kwamanana muna nkula yo fokola wo. Aweyi tulenda vengela tá esakuba?

9. Nkia mambu tanu tubadika malenda kututesa sakuba?

⁹ Yambula twabadika mambu tanu malenda kututesa sakuba: Lutovoko lwa yeto kibeni, zolela ya nitu, vilwa muna nkutakani, mpasi yovo lubangamu yo usumuki w’akaka. Kansi, avo tutele sakuba, tufwete sungamena vo Yave nkwa luzindalalu. Ke vana vau ko ke kutubadikila vo tuna ye kwikizi ko muna yandi.

10, 11. Nkia lutovoko kanwananga lwau o Davidi?

¹⁰ Lutovoko lwa yeto kibeni lulenda tezaneswa ye matadi mena muna nzila. Mana mabwa muna zingu kia Davidi wa Ntinu ye kia Petelo wa ntumwa malenda kutusadisa mu zaya fu yole ilenda kala se lutovoko kwa yeto, i sia vo, kondwa volo ye wonga wa wantu.

¹¹ Davidi wa Ntinu wasonga vo lutovoko kakala lwau lwa kondwa volo. Ediadi diamoneka vava kasumuka yo Bate-seba. Kuna kwalanda, vava kalevolwa kwa Nabale, fioti kaka fiasala Davidi nga wamvonda. Elo, kana una vo Davidi nkumbu miayingi kakondwa volo, wakwamanana vang’e ngolo za yangidika Yave. Muna lusadisu lw’akaka, walendanga vutukila ngwizani andi yo Yave.—1 Sam. 25:5-13, 32, 33; 2 Sam. 12:1-13.

12. Kana una vo Petelo wat’esakuba, adieyi diansadisa mu kwamanana muna nkula?

¹² Petelo wonga wa wantu kakala wau. Kansi, wasikila ye kwikizi muna Yesu yo Yave kana una vo ezak’e ntangwa kavanganga vilwa. Kasikil’owu, wavakula nkalu vo kazeye Mfumu andi ko. Ke nkumbu mosi kaka ko, kansi nkumbu ntatu. (Luka 22:54-62) Lumbu kiakaka, Petelo kasonga nkal’a Kikristu ko vava kasia mpambula vana vena Esi Zula ana bakwikila ye Akristu Ayuda ana bazengwa. Kansi, Paulu wa ntumwa watoma wo zaya vo muna nkutakani ke mufwete kala ye mpambula ko. Dina kavanga o Petelo diambi kikilu. Muna sadisa mpangi balembi tanginina evangu dia Petelo, Paulu wamvana elongi ye sikididi kiawonso vana meso ma ndonga. (Ngal. 2:11-14) Nga Petelo wayambula vo lulendo lwamvengomona muna nkul’a moyo? Ve. Watambulwila elongi dia Paulu, wasoba ngindu zandi yo kwamanana muna nkula.

13. Aweyi mayela malenda kitukila se sakuba?

¹³ Ezak’e ntangwa lutovoko lulenda ­kwiza mu kuma kia mayela. Ediadi mpe dilenda kituka se sakuba. Dilenda kutuyoyesa muna mwanda yo kutuvengomona muna nkula. Kasikil’owu, ke vavioka kolo ko vava kavubwa, mpangi mosi ankento kuna Japão wayela kimbevo kiangolo mu mvu 17. Wau vo watokananga kwayingi mu kuma kia vimpi wandi, wayoya kikilu muna mwanda. Kuna kwalanda, wayambula samuna nsangu zambote. Akuluntu awole bayenda kunkingula yo kunkasakesa kuna ngemba zawonso. Wayantika diaka kwenda mu tukutakanu. Osungamenanga vo: “Vava ampangi bankayisa kuna kiese kiawonso, yayantika dila.” O mpangi eto ankento wavutuka muna nkul’a moyo.

14, 15. Adieyi tufwete vanga vava tunwananga ye zolela yambi? Yika nona.

¹⁴ Ayingi betang’e sakuba mu kuma kia zolela ya nitu. Vava tutontwanga kwa zolela ya nitu, tufwete sia ngolo za kwamanana kala twavelela muna ngindu, muna fu ye muna mwanda. Tufwete sungamena luludiku lwa Yesu lwa ‘dunguna’ konso yikwa kilenda kututesa sakuba, kana nkutu meso yovo moko meto. Ediadi divavanga vo twadunguna konso ngindu yovo mavangu ma zumba mevengomonanga wantu ayingi muna nkula.—Tanga Matai 5:29, 30.

¹⁵ Mpangi mosi ona wasanswa kwa mase bena vo Akristu wasoneka vo entete wanwananga ye ngindu za vukana ye akw’andi akala. Wavova vo: “Kiakalanga ye kiese ko, nsoni yamonanga mu kala vamosi yo wantu.” Vava kalungisa kimbuta kia mvu 20, wakituka se mviti a nzila ye watumbikwa se selo kia salu muna nkutakani. Kuna kwalanda, wavanga sumu diampwena yo vewa tumbu. I bosi, akuluntu bamvana lusadisu. Wayantika samba, longoka Nkand’a Nzambi yo sia ngolo za sadisa akaka. Mawonso mama mansadisa mu kwamanana muna nkula. Vioka mvu miayingi, wavova vo: “Ezak’e ntangwa e ngindu zazina zikundwakilanga, kansi kiyambulanga ko vo zansunda. Yalongoka vo Yave kalendi yambula ko vo twatontwa muna diambu dina ke tulendi zizidila ko. Muna kuma kiaki, ikwikilanga vo Nzambi oyambulanga ntonta zazi kadi una ye vuvu vo ndenda zo zizidila.” Mpangi ndioyu wakudikila vo: “Mawonso inwananga mau o unu ke malendi tezaniswa ko ye zingu tuvwa muna nz’ampa. Ngina ye vuvu kiaki. Yavana nz’ampa ikwiza, mfwete kwamanana zizidila konso ntonta.” E nzengo zandi i kwamanana muna nkula.

16, 17. (a)Adieyi diasadisa mpangi mosi ona wabanzanga vo vilwa bamvanga? (b) Muna lembi tá esakuba, kwa nani tufwete sianga sungididi?

¹⁶ Vilwa w’akaka muna nkutakani ulenda kututesa sakuba. Mpangi mosi wateka kala nkuluntu kuna França, wabanzanga vo vilwa bamvanga. Muna kuma kiaki, wafunga makasi yo yambula kwenda muna tukutakanu ye muna salu kia umbangi. Vava akuluntu awole bayenda kunkingula, kuna luzindalalu lwawonso batamb’o matu ekolo kabazayisanga dina diabwa. Bankasakesa vo kayekeka ezitu diandi vana moko ma Yave yo kunsungamesa vo edi disundidi o mfunu i yangidika Nzambi. Watambulwila elongi kavewa yo vutuka muna nkula yo kuyivana diaka muna salu ya nkutakani.

¹⁷ Akristu awonso bafwete sianga sungididi muna Yesu Kristu ona wasolwa kwa Nzambi mu kala se Ntu muna nkutakani, ke mu wantu alembi lunga ko. Yesu una ye meso “nga nlaku a tiya,” omonanga mawonso mebwanga muna nkutakani lutila nkutu mana tumonanga oyeto. (Lus. 1:13-16) Kasikil’owu, Yesu obakulanga mana tubadikilanga vo vilwa, dilenda kala vo mbanzikisa yovo ke tubakwidi ko e kuma divangamene. Yesu osingikanga mawonso mebwanga muna nkutakani muna mpila yambote ye muna ntangwa ina ifwene. Muna kuma kiaki, ke tufwete yambula ko vo mavangu yovo nzengo za mpangi eto Ankristu zatutesa sakuba.

18. Aweyi tulenda zizidila e mpasi yovo lubangamu?

¹⁸ Mambu mole makaka malenda kututesesa sakuba i mpasi yovo lubangamu ye usumuki w’akaka muna nkutakani. Muna kingana kiandi kia nkuni a mbongo, Yesu wavova vo akaka betá esakuba vava bemweswa “mpasi yo lubangamu” wau vo selo ya Nzambi. E yitu yeto, mfinangani zeto yovo ayadi balenda kutubangika mu kuma kia ludi. O muntu olenda tá esakuba musungula kele vo ‘kena ye mianzi mu yandi kibeni ko,’ i sia vo, wayoya muna mwanda. (Mat. 13:21) Kansi, avo ntim’eto wasikila muna Yave, e mbongo a Kintinu ilenda kutusadisa mu kala ye mianzi miasikila. Muna kuma kiaki, vava tunwananga ye mpasi, tufwete sianga ngolo za samba yo badika oma mena vo ma lusanisinu. (Tanga Filipi 4:6-9.) Muna ngolo za Yave, tulenda zizidila konso mpasi, yo lembi yambula vo zakituka se sakuba.

19. Aweyi tulenda vengela e fu kia tá esakuba avo muntu utuvangidi e mbi?

¹⁹ Dia nkenda vo, ayingi beyambulanga sadila Yave mu kuma kia usumuki wa wantu akaka. E ngindu zaswaswana mu kuma kia ntona zifilanga akaka mu tá esakuba. (1 Kor. 8:12, 13) Kele vo mpangi utuvangidi e mbi, nga tuyambula vo makasi matufila mu yambula e ludi? Nkand’a Nzambi ukasakesanga Akristu mu venga fu kia fundisa akaka, yo yambulwila yovo loloka akaka yo lembi siandama muna ndungidi au. (Luka 6:37) Avo omwene vo mbi bavangidi, ukiyuvula: ‘Nga ifundisanga akaka mun’owu wa mbweno zame? Nga iyambula vo usumuki wa mpangi zame wankatula muna nkul’a moyo?’ O zola muna Yave kulenda kutusadisa mu lembi yambula vo mavangu ma wantu akaka matukakidila mu fokola nkul’a moyo.

20, 21. Adieyi i kani diaku ekolo una muna nkul’a moyo?

²⁰ Nga una y’ekani dia ‘manisa nkula’? (2 Tim. 4:7, 8) Avo i wau, ofwete kalanga y’elongi dia ngeye kibeni. Sadilanga Nkand’a Nzambi ye nkanda mieto muna vavulula yo badika mana olongokanga kimana wazaya e mambu malenda kutesa esakuba. Lombanga mwand’avelela muna sambu kimana wavana e ngolo ovwidi o mfunu. Sungamena vo muntu olenda fokola nkul’a moyo kana nkutu vo ezak’e ntangwa olenda tá esakuba yovo bwa. Olenda kwandi telama yo kwamanana lundumuka. Olenda longoka diambu muna vilwa wandi yo kwamanana lundumuka una ufwene.

²¹ Nkand’a Nzambi usonganga vo muna vwa kolow’a moyo a mvu ya mvu, tufwete kwamanana lundumuka yo manisa nkula. Ekolo tulundumukanga, Yave okutuvana “luvuvamu luayingi.” (Nku. 119:165) Tulenda kala ye vuvu vo Yave okwamanana kutusambula owau yovo kutuvana nsambu zakwele mvu avo tulweke kuna mfoko a nkula.—Yak. 1:12.