Vava yalungisa mvu tatu, se diame, se diame dianleke yo nkak’ame, bakangwa yo filwa muna fulu ya salu yampasi mu kuma kia lembi kuyikotesa mu mambu ma tuyalu. Se diame kaka wasala moyo. Kuna nima Vit’Anzole ya Nz’Amvimba, se diame wavutuka ku nzo ye nima yavanguka muna mvu a 1947. Kana una vo wamweswa mpasi zayingi, wazizidila muna lukwikilu.

Vava yalungisa vwa dia mvu, esi nzo eto yo ulolo wa Mbangi za Yave za vata dia Moldávia, bafilwa mu kinkole kuna Sibéria. Kina kia 6 kia Yuli kia mvu a 1949, twasiwa muna makalu menatinwanga e ngombe. Twakangala vioka kilometa 6.400 mu lumbu 12, i bosi twaningama vana fulu kia bakila ekumbi dia ntoto kuna mbanza Lebyazhe. E mfumu za mbanza yayina yeto bavingilanga. Twavambulwa mu buka yakete yo mwanganeswa mu zunga kiawonso. E buka kieto kiasiwa mu sikola mosi ke yatangilwanga ko. Twayoya twakala yo kendalala. Nkento mosi anunu wayantika yimbila nkunga umosi wasokwa kwa Mbangi za Yave muna Vit’Anzole ya Nz’Amvimba. Vana vau, awonso banyikama muna nkunga wakala ye mvovo emi:

“Mpangi zayingi bafilwa mu fulu yandá mu kingolo.

Banatwa kuna node ye este.

Bamweswa mpasi zayingi mu kuma kia sala salu kia Nzambi, kansi bazizidila lubangamu.”

Kuna kwalanda, twakangalanga tezo kia kilometa 13 mu kwenda muna tukutakanu konso Kialumingu. Nkumbu miayingi, twavayikanga mu mene-mene vava mvul’ampembe yabwanga, e kiozi kialwakanga mu tezo kia -40°C. Vioka 50 ma wantu twafietakananga mu suku diakete. Muna yantika tukutakanu twayimbilanga nkunga umosi, miole yovo mitatu. Mpangi mosi wavanganga e sambu, i bosi twabadikanga yuvu ya Nkand’a Nzambi. O tukutakanu twatu twazingilanga ola mosi yovo zole. Twayimbilanga yo badika yuvu yakaka ya Nkand’a Nzambi. Ntangwa lukasakeso kikilu yakalanga.

Muna mvu a 1960, Mbangi za Yave bavaikiswa muna kinkole kuna Sibéria. Kana una vo asukami twakala, yakingula mbanza Moldávia yo wanana yo Nina, mase yo nkaka andi Mbangi za Yave mpe bakala. Twakazala yo vutuka kuna mbanza Sibéria, kuna kwawutukila Dina wa mwan’eto akento muna mvu a 1964, Viktor wa mwan’eto ayakala wawutuka muna mvu a 1966. Vioka mvu miole tuka mwan’eto ansuka kawutukila, twayenda zingila kuna Ucrânia, mu nzo yakete kuna mbanza Dzhankoy eyi yakala tezo kia ­kilometa 160 ye mbanza Yalta, kuna zunga kia Criméia.

Mu kolo kiakina, e salu kia umbangi kiasimwa kuna Criméia nze muna zunga yawonso ya União Soviética. Kansi, salu kieto ke kiasimwa mvimba ko ye mpe ke twatoma bangikwanga ko. Kana una vo i wau, ayingi muna Mbangi za Yave bayantika yoya muna mwanda. Bayindulanga vo, wau vo mpasi zayingi bamona kuna Sibéria, e yayi i ntangwa yasala kwayingi muna kala ye zingu kiambote.

Kina kia 27 kia ngonde ya Malusu, 1991, twavewa nswa kwa luyalu mu sala e salu kieto kuna União Soviética. Vana vau, vavangwa nkubika ya tukutakanu nsambwadi twa mvivu, tukutakanu twatu twadi zingila lumbu 2 muna nsi yawonso. Kina kia 24 kia ngonde ya Agositu, twayenda kuna lukutakanu lwa mvivu lwakala kuna Odessa, Ucrânia. Vitila ngonde mosi, yayenda kuna mbanza yayina muna kubika e yanzala kia budila somba eki kiadi viokela lukutakanu lwa mvivu.

Muna lumbu yayina, twalekanga vana kunda ya yanzala. Ampangi za makento bakomba e yanzala kiawonso kiakala kuna mbazi a fulu kia budila somba. Titi yayingi yavetwa, tezo kia 70.000 Kg. Ampangi basadila kuna Departamento de Hospedagem, bakubika 15.000 ma masuku muna mbanza yawonso muna tambula nzenza. Vana vau, vabwa diambu diankenda.

Kina kia 19 kia ngonde ya Agositu, Mikhail Gor­bachev ona wakala nyadi a Rússia wakangwa vava kakala mu lumbu ya vundu kuna zunga kia Yalta. E zunga kiakina, lukufi kiakala ye fulu kiadi vangilwa lukutakanu lwa mvivu. O luyalu wasoba e ngindu mu kuma kia lukutakanu lweto. Awana batambula e mboka ya kwenda kuna lukutakanu lwaluna, bayantika bokela ampangi bavanganga e nkubika yo yuvula vo: “Adieyi tuvanga mu kuma kia masuku ye makalu tufutidi kala?” Ampangi bavanganga e nkubika basamba kwa Yave i bosi babavovesa vo: “Nwizi kaka.”

Twakwamanana vanga nkubika yo samba. Ampangi basadilanga kuna Departamento de Transporte, bayantika tambula nzenza zatukanga mu fulu yayingi ya União Soviética yo kubanata muna fulu badi kala. Lumbu yawonso muna mene, Akubiki a Lukutakanu bamokenanga ye ayadi a mbanza, kansi ke batambulanga mvutu zambote ko.

Kina Kiatanu kia 23 kia Agositu, e buka kia Akubiki a Lukutakanu bayiza ye nsangu zambote: O luyalu wavana o nswa vo twavanga lukutakanu lweto. Muna lumbu kialanda, twatoma yangalala ekolo twayimbilanga nkunga yo wá sambu kiantete. Kina kia Sabala, kuna mfoko a lukutakanu twakwamanana kuna fulu kiakina yamu fuku muna mokena yo vanga yikundi yampa. Twazayana ye Akristu bakala yo lukwikilu lwasikila ana bazizidila mpasi zayingi.

Vioka mvu 22 tuka kina kiavangamena lukutakanu lwaluna, e salu kia mwanda kitoma nungunukanga. Maseka ma Kintinu mayingi metungwanga muna nsi yawonso ya Ucrânia. O lutangu lwa ateleki a Kintinu mpe lwawokela, 25.000 m’ateleki makala kuna Ucrânia muna mvu a 1991, owau se vioka 150.000 m’ateleki mena ko.

Esi nzo eto bakinu zingila mu nzo yau a imosi kuna Dzhankoy, muna mbanza yayi tezo kia 40.000 ma wantu bezingilanga mo. Vava twatuka kuna Sibéria muna mvu a 1968, ke mwakala Mbangi za Yave zayingi ko muna mbanz’a Dzhankoy, kansi owau nkutakani sambanu zivangamene kala.

Lutangu lwa esi nzo ame mpe mu wokela kaka lwina. O wan’eto, atekelo yo wana atekelo eto, yeto awonso Yave tusadilanga.