Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Batismo mmufumine ku tshilele tshia diowa mâyi tshia bena Yuda anyi?

Batismo mmufumine ku tshilele tshia diowa mâyi tshia bena Yuda anyi?

Batismo mmufumine ku tshilele tshia diowa mâyi tshia bena Yuda anyi?

YONE MUBATIJI wakayisha ‘dibatiza dia kukudimuna kua mitshima.’ Yezu pende wakambila bayidi bende bua kuvuija bantu bayidi ne kubabatiza.​—Mâko 1:4; Matayo 28:19.

Bible udi uleja ne: batismo wa bena Kristo udi ulomba kuina muntu mujima mu mâyi. Mukanda kampanda udi wamba ne: “Bilele bia muomumue bidi mu bitendelelu bia bungi bia kale ne bia lelu, mu matunga ne mu nsombelu mishilangane.” (Jesus and His World) Mukanda eu udi ushindika ne: “Batismo wa bena Kristo . . . mmutuadijile mu tshitendelelu tshia bena Yuda.” Bualu ebu mbulelela anyi?

Miaba ya diowela mâyi ya bena Yuda

Bakebuludi ba bintu bia kale bavua bumbula pabuipi ne mukuna wa Ntempelo wa mu Yelushalema, mbapete miaba ya diowela mâyi mitue ku 100 ya mu bidimu lukama bia kumpala kua bikondo bietu ebi ne mu bidimu lukama bikondo bietu ebi. Tshifundu kampanda tshivuabu bapete mu nsunagoga mukuabu wa mu bidimu bia 100 ne 200 tshidi tshiakula bua miaba eyi ivuabu balongoluela “benyi bavua nayi dijinga.” Mbapete miaba mikuabu ya nunku mu tshitupa tshia Yelushalema tshivua mêku a babanji ne a bakuidi masombele; mêku pamue ne wonso avua ne muaba wabu wa kuowela mâyi.

Bavua bumbula miaba eyi mu dibue anyi mu buloba ne bavua bibaka munda ne madioto anyi ne mabue. Pashishe bavua bashinguilamu bua kujika masoso. Biowedi bia bungi bivua ne metre 2,7 mu bule ne 1,8 mu butshiama. Mâyi a mvula avua abuelamu ku diambuluisha dia milongoji. Bavua belamu mâyi abanda bule bua metre 1,2 bua mubidi wonso wikale muinshi mua mâyi abanda padi muntu uzonzoma. Misangu mikuabu, katshimanu kîpi kavua kakosolola tshibandilu tshivua tshifikisha mu mâyi. Bakebuludi badi bela meji ne: muntu uvua upuekela luseke lumue lua tshibandilu bua kubuela mu mâyi a kudikezula nawu pavuaye kayi mukezuke, ne uvua upatukila luseke lukuabu bua kubenga kudinyanga kabidi.

Bavua bowa mâyi nunku bua kukumbaja tshilele tshia bena Yuda tshia kudikezula. Bivua biumvuija tshinyi?

Mikenji ne tshilele tshia kuowa mâyi

Mikenji ya Mose ivua ileja patoke ne: bantu ba Nzambi bavua ne bua kuikala bakezuke ku mubidi ne mu malu a ntendelelu. Kuvua malu a bungi avua apangisha bena Isalele bua kuikala bakezuke. Nunku bavua ne bua kuowa mâyi ne kusukula bilamba biabu bua kudikezula.​—Lewitiki 11:28; 14:1-9; 15:1-31; Dutelonome 23:10, 11.

Yehowa Nzambi ngua tshijila ne mmukezuke mu malu onso. Nunku bakuidi ne bena Lewi bavua ne bua kuowa mâyi ku bianza ne ku makasa kumpala kua kusemena ku tshioshelu, tshianana bavua ne bua kufua.​—Ekesode 30:17-21.

Bakebuludi badi bela meji ne: mu bidimu lukama bia kumpala, tshitendelelu tshia bena Yuda tshiakelela bantu bonso bavua kabayi bena Lewi mukenji wa kudikezula uvua utangila anu bakuidi. Bena Essene ne Bafalese bonso bakavua batentule tshilele etshi tshia kuowa mâyi misangu ne misangu. Mukanda mukuabu udi wamba bua tshikondo tshia Yezu ne: “Bavua balomba bena Yuda bua kudikezula kumpala kua kufika ku mukuna wa Ntempelo, kumpala kua kufila mulambu, kumpala kua muakuidi kulambula tshintu tshivuabu bafile ne bua malu makuabu a muomumue.” Mikanda ya bena Talmud idi ileja ne: muntu uvua wowa mâyi uvua ne bua kudina yeye yonso mu mâyi.

Yezu wakamba Bafalese bua muvuabu bimanyina anu pa tshilele tshia didikezula. Bidi bimueneka ne: bavua ne “didikezula dia mishindu mishilangane,” bavua bakezula too ne ‘mpanza ne ngesu ne bintu bidi bienjibue ne tshiamu tshia mitaku.’ Yezu wakamba ne: Bafalese bavua balengulula mikenji ya Nzambi ne benzeja bantu bua kulonda bilele biabu. (Ebelu 9:10, MMM; Mâko 7:1-9; Lewitiki 11:32, 33; Luka 11:38-42) Muaba nansha umue Mikenji ya Mose kayivua ilomba muntu bua kuina mubidi wende wonso mu mâyi.

Batismo wa bena Kristo udi ne ntuadijilu wende mu tshilele tshia diowa mâyi tshia bena Yuda anyi? Nansha kakese!

Tshilele tshia diowa mâyi ne batismo wa bena Kristo

Bena Yuda bavua badienzela bilele bia kudikezula nkayabu. Kadi batismo wa Yone uvua mushilangane ne diowa mâyi divua bena Yuda bamanye. Bu muvuabu babikila Yone ne: Mubatiji, bidi bileja ne: mushindu uvuaye wina muntu mu mâyi uvua mushilangane. Ke bualu kayi balombodi bena Yuda bakamutumina bantu bua kumuebeja ne: “Tshiudi ubatijila bantu ntshinyi?”

Bilondeshile Mikenji ya Mose, mutendeledi uvua ne bua kudikezula misangu yonso ivuaye upanga bukezuke. Kabivua nanku bua batismo wa Yone anyi bua batismo wa bena Kristo. Batismo wa Yone uvua uleja muvua muntu mukudimune mutshima ne mulekele nsombelu wende wa kale. Batismo wa bena Kristo uvua uleja ne: muntu ukavua mudilambule kudi Nzambi. Muena Kristo uvua udilambula anu musangu umue, ki mmisangu ya bungi to.

Tshilele tshia diowa mâyi tshivua mu nzubu ya bakuidi bena Yuda ne mu miaba ya diowela mâyi ya bantu bonso ivua pabuipi ne mukuna wa Ntempelo tshivua tshileja anu difuanangana dia pamutu pamutu ne batismo wa bena Kristo. Mishindu ibidi ya dinyibua mu mâyi eyi ivua mishilangane bikole. Mukanda mukuabu udi wamba ne: “Bakebuludi ba malu a mu Bible bakafika ku dijadika ne: Yone [Mubatiji] kavua muidikije anyi mulonde batismo kampanda uvua wenzeka muaba uvuaye musombele,” mbuena kuamba ne: uvua wenzeka mu tshitendelelu tshia bena Yuda. (The Anchor Bible Dictionary) Ke mudibi kabidi bua batismo wa mu tshisumbu tshia bena Kristo.

Batismo wa bena Kristo udi umvuija ‘dikeba dia kondo ka muoyo kimpe kudi Nzambi.’ (1 Petelo 3:21) Udi uleja ne: muntu mmudilambule yeye yonso kudi Yehowa bua kumuenzela mudimu bu muyidi wa Muanende. Kuina muntu mujima mu mâyi ntshimfuanyi tshikumbanyine tshia didilambula diende. Dimuina edi didi dileja ne: mmufue bua nsombelu wende wa kale. Padibu bamupatula mu mâyi bidi bileja ne: udi upetulula muoyo bua kuenza disua dia Nzambi.

Yehowa Nzambi udi upesha bantu badi badilambula nunku ne batambula kondo ka muoyo kimpe. Ke bua tshinyi mupostolo Petelo wakafundila bena Kristo nende ku bukole bua nyuma wa Nzambi ne: ‘Batismo udi utusungila katataka.’ Tshilele tshia diowa mâyi tshia bena Yuda katshivua mua kuenza bualu bua nunku nansha kakese.