¿Wawitayki nacekusqan pʼunchayta yuyarikunkichu? Maytachá marqʼariyta munarqanki. Chaywanpis onqosqa nacekojtenqa, chay kuseyqa llakiyman tukupun. Carloswan Mariawan, ajinapi rikukorqanku.

Ichá sinchʼi onqoyniyoj wawata uywashanki, nitaj yachankichu imaynatachus ñaupajman llojsinaykita. Jina kajtin, ama phutikuychu. Waj tataspis, jinapi rikukuspa ñaupajman llojsiyta aterqanku. Chayrayku ima kinsa chʼampaykunaswanchus tinkusqankuta, imaynatatajchus Bibliaj yuyaychasqan paykunata yanapasqanta qhawarisun.

Ashkha tatasqa, wawanku mana sanochu kasqanta yachaspa, wañuyta munanku. Mexicomanta  uj mama, Juliana sutiyoj nin: “Santiagoy ñojtunmanta onqosqa nacesqanta doctores niwajtinku, mana creeyta aterqanichu. Manañapis kausanaypaj jina karqani”, nispa. Wakintaj, Italiamanta Viviana jina ninkuman: “Warmis edadniypi mana onqokuyta atillasqankuta yachaspapis, uj wawitayoj kayta munarqani. Síndrome de Down nisqa onqoywantaj nacekorqa. Chaywan ñakʼarisqanta sapa rikuspa, mayta juchachakuni”, nispa.

Ni imata ruway atispa, ichá qanlla juchachakunki. Tukuypis jinata yuyanku, imajtinchus Diosqa mana onqonapajchu runasta ruwarqa (Génesis 1:27, 28). Ni mayqen onqoypis kusichiwanchejchu. Chayrayku wawitayki mana sano nacekojtenqa, sonqoyki nanasonqapuni. Chay llakiyqa mana chay ratochu chinkanqa, chayman yachaykukunaykipajtaj tiempota necesitanki.

Wawayki onqosqa nacekusqanmanta, ama juchachakuychu. Ni pipis sutʼita yachayta atinmanchu, qankunamantachus chayri waj imasmantachus chay onqoyta japʼikusqanta. Nillataj qosaykita chayri warmiykita juchachaychu. Astawanpis purajmanta kallpachakuychej, wawaykej necesitasqanpitaj yuyaychej (Eclesiastés 4:9, 10).

YUYAYCHAY: Wawaykej onqoyninmanta astawan yachakuy. Biblia nin: “Sumaj familiayoj kanapajqa yachayniyoj kana tiyan, sumaj sayasqa kananpajtaj, allin yuyayniyoj”, nispa (Proverbios 24:3, New Century Version).

Doctoresta tapurikuy, chay onqoymanta parlaj librostapis leey. Uj onqoymanta yachakoyqa, waj qalluta yachakuy jina. Qallariypi mana atinapaj jina kajtinpis, tiempowanqa sumajta yachanki.

Carloswan Mariawanqa, doctoresta, chay onqoymanta yachaj runasta ima tapukorqanku. Paykuna ninku: “Chayta ruwayqa, ima chʼampaykunachus kananta, imastatajchus chay onqoywan kajkuna ruwayta atisqankuta reparachiwarqayku. Chaytaj wawayku onqosqa kaspapis, kusisqa kausakuyta atisqanta rikuchiwarqayku. Jinamanta mayta sonqochakorqayku”, nispa.

Ichá wawaykita qhawasqaykirayku, mayta saykʼunki. Nueva Zelandamanta Jeny nin: “Wawayqa ñañu wasanmanta onqosqa. Ñaupajtaqa wasipi imitallatapis yapasqata ruwajtiy, mayta saykʼuspa waqayllata munaj kani”, nispa.

Ichapis ni pi entiendesusqanta yuyawaj. Benjaminpa wawanqa, iskay onqoyniyoj. Ujnenqa llauchhullata japʼin, ujnintaj wajkunawan allinta kausakuyta mana saqenchu. Benjamin nin: “Ni pipis imaynachus kashasqaykuta allinta yachayta atinmanchu. Wakin kutisqa piwanpis parlariyta munani, chaywanpis tukuy amigosniy sano wawasniyoj kasqankurayku, mana paykunaman sonqoyta kichariyta atillanichu”, nispa.

YUYAYCHAY: Yanapata mañakuy, yanapasuyta munajtinkutaj japʼikuy. Juliana nin: “Wakin kutisqa, yanapata mañakuyta pʼenqakuyku, chaywanpis wajkunaj yanapayninta necesitasqaykuta reparayku. Chantapis wajkuna yanapawajtiyku, manaña sapallaykuchu sientekuyku”, nispa. Uj fiestapi chayri tantakuypi, amigoyki chayri familiayki, wawaykita qhawaripusuyta munan chayqa saqellay. Biblia nin: “Uj kawsaqeqa tukuy tiempopi munakuyniyoj, uj wawqetaj runawan khuska llakiypi sayaykunampaj” (Proverbios 17:17).

Mana onqonaykipaj qhawakuy. Imaynatachus ambulanciaman gasolinata sapa kuti churana onqosqasta hospitalman apananpaj, ajinallatataj cuerpoykeqa samarikuyta, mikhuyta, ejerciciosta ruwayta ima necesitan. Ajinamanta wawaykita allinta qhawallankipuni. Javierpa wawanqa suchitu, pay nin: “Waway mana puriyta atisqanrayku, mayman kuyurinanpajpis noqa yanapanay tiyan. Chakisneyqa paypa chakisninpis kanman jina. Chayrayku sumajta mikhunay tiyan”, nispa.

¿Imatá ruwawaj mana onqonaykipaj? Wakin familiaspi, wawata tata qhawanankama mama samarikun chayri ruwanasninta ruwan, chantá ujñataj wawata qhawan. Mana atinapaj jina kajtinpis, wakin ruwanasmanta tiempota orqhonayki tiyan. India suyumanta Mayuri nisqa mama nin: “Tiempowanqa chayta ruwallankiña”, nispa.

 Pipichus atienekunki paywan parlariy. Mana onqosqa wawasniyoj kaspapis, sonqochasunkiman. Chantapis Jehovamanta mañakuyta atinki. Yazminpa iskay wawasnenqa, onqoyninkurayku mana samayta atinkuchu. Pay nin: “Wakin kutisqa tukuy ima ujllapi tantaykukun. Chaywanpis Jehovamanta kallpata mañakuni. Paytaj ñaupajman rinaypaj kallpachawan”, nispa (Salmo 145:18).

Familiapi uj onqosqa wawa kajtenqa, mana maymanpis riyta atillankuchu, imatachus mikhunankutapis ajllananku tiyan. Tatastaj mana tukuynin wawasninkupaj kikinta tiempochakunkuchu. Chayrayku wawasqa saqerpayasqas sientekunkuman. Chantapis tatasqa, onqosqa wawankuta qhawanankurayku, ichá niña sumajta parlarikunkuchu. Liberiamanta Lionel sutiyoj tata nin: “Warmeyqa, wakin kutis paylla wawaykuta qhawasqanta, noqataj mana llakikusqayta niwan. Chayqa sonqoyta nanachiwan, nitaj kʼachamanta kutichiyta atillanichu”, nispa.

YUYAYCHAY: Sapa uj wawaykiman munakusqaykita rikuchiy. ¿Imaynamantá? Paykunata kusichej imasta ruwaspa. Jeny nin: “Kuraj wawaykupaj imitatapis kusichinapaj jina ruwaykupuni. Mayta gustasqan mikhunata mikhojllapis pusayku”, nispa.

Tatas, casarasqa kausayniykichejta kallpachanapaj parlarikuychejpuni, Diosmantapis khuska mañakuychej. India suyumanta Assempa wawanqa, onqoyninrayku choqakuspa phosoqota ajtumun. Pay nin: “Warmiywanqa parlarinaykupaj, Diosmanta mañakunaykupaj ima, tiempota tʼaqakuyku. Chaytataj may saykʼusqa chayri may llakisqa kaspapis juntʼaykupuni. Sapa paqarin, wawasniyku niraj rijchʼashajtinku, Bibliata khuska ukhunchayku”, nispa. Wakin tatasqa, niraj puñoj rishaspa parlarinapaj tiempochakunku. Sumajta parlarikusqaykichej, Diosmanta tukuy sonqo mañakusqaykichej ima, llakiypipis qhariwarmi kausayniykichejta kallpachanqa (Proverbios 15:22). Uj tatamama nerqa: “Jatun chʼampaykunaqa, astawan ujchawarqayku”, nispa.

Bibliaqa tukuy onqoykunata Dios chinkachinanta nin (Apocalipsis 21:3, 4). Chay pʼunchay chayamojtenqa, ni pipis “onqosqa kani” nenqachu (Isaías 33:24). *

Chaykamataj ñaupajman rillaypuni. Carloswan Mariawan ninku: “Ashkha chʼampakunasniyoj kajtiykipis, ama llakiywan atipachikuychu. Wawayki imastachus ruwayta atisqanpi tʼukuriy, ashkha kasqantataj rikunki”, nispa.