Skip to content

Skip to table of contents

CIBALO 14

Mbomunga Mwacita Bukkale Bwanu Bwamumukwasyi Kuba Bwalukkomano

Mbomunga Mwacita Bukkale Bwanu Bwamumukwasyi Kuba Bwalukkomano
  • Ino ncinzi ciyandika kutegwa mwaalumi abe mulumi mubotu?

  • Mbuti mukaintu mbwakonzya kucita milimo yaaŋanda cakuzwidilila?

  • Ncinzi cijatikizyidwe mukuba muzyali mubotu?

  • Mbuti bana mbobanga bagwasyilizya kucita kuti bukkale bwamumukwasyi bube bwalukkomano?

1. Ncinzi cinga capa kuti bukkale bwamumukwasyi bube bwalukkomano?

JEHOVA LEZA uyanda kuti bukkale bwamumukwasyi wanu kabuli bwalukkomano. Ijwi lyakwe Bbaibbele lilijisi malailile kumunamukwasyi aumwi, aapandulula mulimo Leza ngwayanda kuti aumwi abeleke. Banamukwasyi nobazuzikizya milimo yabo kweelana alulayo lwa Leza, izicitika zilakatalusya kapati. Jesu wakati: “Bali acoolwe abaswiilila makani aa-Leza akwaacita.”—Luka 11:28.

2. Ino lukkomano lwamumukwasyi inga lwaba ikuti twazyiba nzi?

2 Lukkomano lwamumukwasyi luyeeme kapati aluzibo ndotujisi lwakuti mukwasyi wakatalisyigwa a Jehova, ooyo Jesu ngwaakaita kuti “Taateesu.” (Matayo 6:9) Imukwasyi woonse uuli anyika nkuuli akaambo ka Taateesu wakujulu, alimwi mmasimpe walo ulicizyi cinga capa kuti mikwasyi kiikkomene. (Ba-Efeso 3:14, 15) Aboobo ino ncinzi Bbaibbele ncoliyiisya kujatikizya mukuli waumwi aumwi mumukwasyi?

IMUKWASYI WABANTUNSI MBUBAMBE BWAKAZWA KULI LEZA

3. Mbuti Bbaibbele mbolipandulula matalikilo aabukkale bwamumukwasyi, alimwi ino nkaambo nzi ncotuzyi kuti ncolyaamba ncamasimpe?

3 Jehova wakalenga bantunsi bakusaanguna ba Adamu a Eva akubaswaanganya kabali mulumi amukaintu. Wakababikka muparadaiso yeebeka anyika, imuunda wa Edeni alimwi wakabalailila kuti bazyale bana. Jehova wakati: “Amuzyalisye, muvule, muzuzye nyika.” (Matalikilo 1:26-28; 2:18, 21-24) Makani aaya takali kaano buyo naa makani aakulengelezya pe, nkaambo Jesu wakatondezya kuti icaambwa kubbuku lya Matalikilo kujatikizya matalikilo aabuumi bwamumukwasyi ncamasimpe. (Matayo 19:4, 5) Nokuba kuti lino tujisi mapenzi manji alimwi bukkale tabuli mbuli mbwaakakanzide Leza, atulange-lange twaambo lukkomano lwamumukwasyi ncolukonzyeka.

4. (a) Mbuti munamukwasyi aumwi mbwanga wayungizya lukkomano lwamumukwasyi? (b) Nkaambo nzi ikwiiya bukkale bwa Jesu ncokuyandika kapati kutegwa mukwasyi ube walukkomano?

4 Munamukwasyi aumwi ulakonzya kugwasyilizya kucita bukkale bwamumukwasyi kuba bwalukkomano kwiinda mukwiiya Leza mukutondezya luyando. (Ba-Efeso 5:1, 2) Pele ino mbuti mbotunga twamwiiya Leza mbwaanga tatukonzyi kumubona? Tulakonzya kwiiya mbwacita zintu Jehova akaambo kakuti wakatuma Mwanaakwe mutaanzi kuzyalwa kuzwa kujulu kuboola anyika. (Johane 1:14, 18) Naakali anyika, ooyu Mwana Jesu Kristo wakabaiya muzintu zyoonse Bausyi bakujulu cakuti ikumubona alimwi akumumvwa kaambaula Jesu cakali buyo mbuli kuba a Jehova alimwi akumumvwa kaambaula. (Johane 14:9) Aboobo kwiinda mukwiiya luyando ndwaakatondezya Jesu alimwi akutobela cikozyanyo cakwe, umwi aumwi wesu inga wagwasyilizya kucita bukkale bwamumukwasyi kuba bwalukkomano kapati.

ICITONDEZYO CABALUMI

5, 6. (a) Mbuti nzila njayendelezyezya mbungano Jesu mboili cikozyanyo cibotu kubalumi? (b) Ncinzi ceelede kucitwa kutegwa tulekelelwe zibi?

5 Ibbaibbele lyaamba kuti balumi beelede kweendelezya bamakaintu babo mbubwenya Jesu mbweendelezya basikwiiya bakwe. Amulange-lange kulailila kwamu Bbaibbele ooku kwakuti: “Nobalumi, amuyande banakazi banu, mbuli Kristo mbwaakayanda imbungano akulyaaba nkaambo kanjiyo . . . Mbuboobo balumi mbubeelede kuyanda banakazi babo mbuli mibili yabo beni. Uuyanda mukaakwe waliyanda mwini. Nkaambo taakwe muntu uusula mubili wakwe mwini, pe, ulausanina akuubamba kuti ubote. Mbubonya obo Mwami mbwacitila imbungano.”Ba-Efeso 5:23, 25-29.

6 Iluyando ndwaakajisi Jesu kumbungano yakwe yabasikwiiya ncikozyanyo cilondokede kubalumi. Jesu “wakabayanda mane kusikila kumamanino,” wakaaba buumi bwakwe nkaambo kambabo nokuba kuti bakali bantu batalondokede. (Johane 13:1; 15:13) Mbubwenya buyo, balumi balaililwa kuti: “Amuyandisye banakazi banu, mutanoobagutaiki.” (Ba-Kolose 3:19) Ino ncinzi ciyoogwasya mulumi kutobela lulayo oolu ikapati kuti mukaintu wakwe zimwi ziindi kataciti zintu camaanu? Weelede kuyeeya kuti awalo ulalubizya alimwi ancayelede kucita kutegwa Leza amulekelele. Ino ncinzi ncayelede kucita? Weelede kubalekelela aabo balubizya kulinguwe, alimwi eeci cilajatikizya amukaintu wakwe. Ee, awalo mukaintu wakwe weelede kucita mbubwenya. (Amubale Matayo 6:12, 14, 15) Sena mwakabona kaambo bamwi ncobaamba kuti ilukwatano luzwidilila ndoolo luli akati kabantu bobile ibalisungwide kulekelelana?

7. Ino ncinzi Jesu ncaakabikkila maanu, alimwi ino wakasiya cikozyanyo nzi kubalumi?

7 Ibalumi alimwi beelede kuzyiba kuti Jesu wakali kubabikkila maanu lyoonse basikwiiya bakwe. Wakakubikkila maanu kulezya kwabo alimwi anzyobakali kuyandika kumubili. Mucikozyanyo, nobakakatede wakati: “Amuboole nywebo nubeni kumbali kunkanda, mukalyokezye buniini.” (Marko 6:30-32) Abalo bamakaintu bayandika kulanganya kabotu. Ibbaibbele bamakaintu libaamba kuti bali ‘mbuli cibiya cikompeme’ ibalumi ncobeelede ‘kulemeka.’ Nkaambo nzi? Nkaambo ibalumi abamakaintu bayookona ‘cipego cabuumi ncapa Leza muluse lwakwe’ comwe. (1 Petro 3:7) Ibalumi beelede kuyeeya kuti ikusyomeka nkokupa kuti muntu ayandike kuli Leza, ikutali kuba mwaalumi naa mwanakazi pe.—Intembauzyo 101:6.

8. (a) Ino nkaambo nzi ncocaambwa kuti mulumi “uuyanda mukaakwe waliyanda mwini”? (b) Ino kuba “mubili omwe” caamba nzi kumulumi alimwi amukaintu wakwe?

8 Ibbaibbele lyaamba kuti imulumi “uuyanda mukaakwe waliyanda mwini.” Cili boobu akaambo kakuti mbubwenya Jesu mbwaakaamba, imulumi amukaintu wakwe “tabacili bobile pe, baba nyama yomwe.” (Matayo 19:6) Aboobo tabeelede kujatikizyigwa mumakani aakoonana amuntu uumbi. (Tusimpi 5:15-21; Ba-Hebrayo 13:4) Inga bacita oobo ikuti naa bakanza kuzuzikizya ziyandika zyamweenzinyina ikutali buyo zyabo beni. (1 Ba-Korinto 7:3-5) Iciyandika kubikkila maanu nciyeekezyo eeci cakuti: “Taakwe muntu uusula mubili wakwe mwini, pe, [pele] ulausanina akuubamba kuti ubote.” Ibalumi beelede kuyanda bamakaintu babo mbuli mbobaliyanda beni, kabayeeyede kuti bayoobuzyigwa asilutwe wabo Jesu Kristo.—Ba-Efeso 5:29; 1 Ba-Korinto 11:3.

9. Mbube nzi mbwajisi Jesu ibwaambwa kulugwalo lwa Ba-Filipi 1:8, alimwi ino nkaambo nzi balumi ncobeelede kubutondezya bube oobu kuli bamakaintu babo?

9 Imwaapostolo Paulo wakaamba ‘zyaluyandisisyo lwamumoyo ndwajisi Jesu Kristo.’ (Ba-Filipi 1:8) Ikubomba kwa Jesu mbube bwakali kukatalusya kapati, ibube bwakali kulombozyegwa abanakazi bakaba basikwiiya bakwe. (Johane 20:1, 11-13, 16) Alimwi bamakaintu balayandisisya kuyandwa aluyando lwamumoyo abalumi babo.

ICIKOZYANYO CABAMAKAINTU

10. Mbuti Jesu mbwali cikozyanyo kuli bamakaintu?

10 Imukwasyi nimbunga, alimwi ikutegwa ibeleke kabotu, iyandika silutwe. Naba Jesu kuli Mutwe ngwajisi nkwalibombya. “Mutwe wa-Kristo ngu-Leza” mbubwenya “mutwe wamwanakazi ngumwaalumi.” (1 Ba-Korinto 11:3) Ikulibombya kwa Jesu kubusilutwe bwa Leza ncikozyanyo cibotu kapati mbwaanga toonse tulijisi mutwe nkotweelede kulibombya.

11. Ino mukaintu weelede kumulanganya buti mulumi wakwe, alimwi ino kulilemeka kwakwe inga kwamujatikizya buti mulumi?

11 Ibaalumi batalondokede balalubizya ziindi zinji alimwi kanji-kanji balalezya kuzyeelelo zyakuba basilutwe bamukwasyi beelede. Aboobo ino ncinzi mukaintu nceelede kucita? Tayelede kunyansya cicita mulumi wakwe naa kusola kubweza busilutwe bwakwe. Imukaintu weelede kuyeeya kuti, kuli Leza imoyo mubombe alimwi mutontozi nguuyandika kapati. (1 Petro 3:4) Kwiinda mukuba amoyo uuli boobo, ciyoomuubila kutondezya kulibombya nkwakkomanina Leza nomuba mubukkale bukatazya. Kunze lyaboobo, Ibbaibbele lyaamba kuti: “Alakwe mwanakazi alemye mulumi wakwe.” (Ba-Efeso 5:33) Pele ino mbuti ikuti mulumi katazumini Kristo kuti Mmutwe wakwe? Ibbaibbele lilailila bamakaintu kuti: “Amulibombye kubalumi banu, kuti naa kakuli bamwi babo bataswiilili Majwi aa Leza inga balakwelelezegwa abukkale bwanu kakunyina akubelesya majwi ciindi babona bweende bwanu bweelede bwakulilemeka.”1 Pita 3:1, 2.

12. Nkaambo nzi ncocitalubide kumukaintu ikwaamba mbwayeeya cabulemu?

12 Kunyina makani naa mukaintu bakomba limwi amulumi wakwe naa pe, takuli kusampaula pe ikuti mukaintu cabupampu wapa muzeezo wiimpene awamulumi wakwe. Imuzeezo wakwe inga kauluzi alimwi mukwasyi woonse inga wagwasyigwa ikuti mulumi wautobela. Nokuba kuti Abrahamu tanaakazuminizya imukaintu wakwe Sara naakapa muzeezo uugwasya kumanizya penzi limwi lyamuŋanda, Leza wakamwaambila kuti: “Swiilila ijwi lyakwe muzintu zyoonse.” (Amubale Matalikilo 21:9-12) Ee, eelyo mulumi naakosola kucita cintu cimwi munzila imwi iitakazyanyi amulawo wa Leza, imukaintu ulakutondezya kulibombya kwakwe kwiinda mukutobela kusala ooko.—Incito 5:29; Ba-Efeso 5:24.

Ino ncikozyanyo nzi cibotu Sara ncaakapa kubamakaintu?

13. (a) Ino ncinzi lugwalo lwa Tito 2:4, 5 ncolulailila bamakaintu kuti beelede kucita? (b) Ino ncinzi Bbaibbele ncolyaamba kujatikizya kwaandaana akulekana?

13 Ikutegwa azuzikizye mukuli wakwe, imukaintu ulakonzya kucita mukuli wakwe wakulanganya mukwasyi munzila zinji. Mucikozyanyo, Ibbaibbele litondezya kuti banakazi bakwetwe beelede “kuyanda balumi babo akuyanda bana babo, balibatamike, akusalala, akukutauka kabotu mumaanda aabo, kabasamauka, akumvwa balumi babo.” (Tito 2:4, 5) Imwanakazi uucita zintu munzila eeyi unooyandwa akulemekwa lyoonse amukwasyi wakwe. (Amubale Tusimpi 31:10, 28) Pele akaambo kakuti lukwatano nkuswaangana kwabantu bobile batalondokede, ibukkale bumwi bwiindilide inga bwasololela kukwaandaana naa kulekana. Ibbaibbele lilakuzumizya kwaandaana mubukkale bumwi. Nokuba boobo, ikwaandaana mmakani mapati akaambo kakuti Bbaibbele lilailila kuti: “Mwanakazi teelede kulekana amulumaakwe. . . . Alakwe mwaalumi teelede kuleka mukaakwe.” (1 Ba-Korinto 7:10, 11) Alimwi cilikke cizumizya banabukwetene kulekana kweelana a Magwalo, mbwaamu bucitwa aumwi akati kabo.—Matayo 19:9.

ICIKOZYANYO CILONDOKEDE CABAZYALI

14. Mbuti Jesu mbwaakabeendelezya bana, alimwi ino ncinzi bana ncobayandika kubazyali babo?

14 Jesu wakasiya cikozyanyo cilondokede cabazyali kujatikizya mbwaakeendelezya bana. Ibamwi nobakasola kubalesya bana kuunka kuli Jesu, wakati: ‘Amubaleke bana baboole kulindime, mutabakasyi pe.’ Ibbaibbele lyaamba kuti mpoonya ‘wakababukata bana, wabaleleka alimwi akubaampa.’ (Marko 10:13-16) Mbwaanga Jesu wakajana ciindi cakuba abana, sena nywebo tamweelede kucita mbubwenya kujatikizya bana banu basankwa abasimbi? Bayandika kuti mube ambabo kwaciindi cilamfwu ikutali buyo cisyoonto pe. Mweelede kujana ciindi cinji cakubayiisya nkaambo eeco Jehova ncalailila bazyali kuti bacite.—Amubale Deuteronomo 6:4-9.

15. Ino ncinzi bazyali ncobanga bacita kutegwa bakwabilile bana babo?

15 Inyika eeyi mboiya bwiindila kubija, ibana bayandika bazyali banga babakwabilila kubantu ibayanda kubapenzya, mbuli baabo bayanda kutundulula bana mumakani aakoonana. Amubone mbwaakakwabilila basikwiiya bakwe Jesu aabo caluyando mbaakaita kuti “nobana baniini.” Naakaangwa alimwi anaakali afwaafwi kujaigwa, Jesu wakababambila bubambe bwakuccijila. (Johane 13:33; 18:7-9) Mbomuli bazyali, mweelede kukuzyiba kusoleka kwa Diabolosi koonse kwakunyonganya bana banu. Mweelede kubacenjezyela limwi. * (1 Petro 5:9) Mmazuba aano ibukwabilizi bwabo munzila yakumubili, kumuuya amukulilemeka nobuli muntenda kapati kwiinda lyoonse.

Ncinzi ncobanga baiya bazyali kujatikizya mbwaakabeendelezya bana Jesu?

16. Ncinzi ncobanga baiya bazyali kunzila njaakabelesya Jesu kweendelezya kulubizya kwabasikwiiya bakwe?

16 Imasiku aabuzuba Jesu katanafwa, basikwiiya bakwe bakakazyanya kujatikizya wakali mupati akati kabo. Muciindi cakubanyemena, caluyando Jesu wakazumanana kubakulwaizya mumajwi alimwi amucikozyanyo. (Luka 22:24-27; Johane 13:3-8) Ikuti kamuli bazyali, sena mwabona mbomunga mwacitobela cikozyanyo ca Jesu kujatikizya mbomweelede kululamika bana banu? Mubwini bayandika kulaigwa, pele lulayo lweelede kupegwa “muciyanza ceelede buyo” alimwi ikutali cabukali pe. Tamweelede kwaamba majwi aacisizya moyo ‘aayasa mbuli panga.’ (Jeremiya 30:11; Tusimpi 12:18) Mweelede kulaya munzila iiyoosinizya mwanaanu kumbele kuti lulayo oolo lwakaleelede ncobeni.—Ba-Efeso 6:4; Ba-Hebrayo 12:9-11.

ICITONDEZYO CABANA

17. Muunzila nzi Jesu mwaakasiila bana cikozyanyo cilondokede?

17 Sena abalo bana balakonzya kwiiya kuli Jesu? Inzya balakonzya! Kwiinda mucikozyanyo cakwe, Jesu wakatondezya bana mbobeelede kumvwida bazyali babo. Wakati: “Ndaamba aya mbuli mbwandiisya Taata.” Wakayungizya kuti: “Ndacita lyoonse zintu izimubotela.” (Johane 8:28, 29) Jesu wakali kubamvwida Bausyi bakujulu, alimwi Bbaibbele lyaambila bana kuti kabamvwida bazyali babo. (Amubale Ba-Efeso 6:1-3) Nokuba kuti Jesu wakali mwana uulondokede, wakabamvwida bazyali bakwe bantunsi ba Josefa a Mariya ibatakalondokede. Mmasimpe eeco cakapa kuti munamukwasyi woonse mumukwasyi wa Jesu kakkomene!—Luka 2:4, 5, 51, 52.

18. Nkaambo nzi Jesu ncaakali kubamvwida lyoonse Bausyi bakujulu, alimwi ino nguni uukkomana ibana nobamvwida bazyali babo sunu?

18 Sena bana balakonzya kujana nzila mobanga bamwiiya Jesu akukkomanisya bazyali babo? Ee, ziindi zimwi bana bayeeya kuti nciyumu ikumvwida bazyali babo, pele eeco Leza ncayanda kuti bacite. (Tusimpi 1:8; 6:20) Lyoonse Jesu wakali kubamvwida Bausyi bakujulu, nomuba mubukkale bukatazya. Cimwi ciindi eelyo nokwakali kuyanda kwa Leza kuti Jesu acite cimwi icakali ciyumu kapati, Jesu wakati: “Gwisya cinywido [cintu cimwi ncaakeelede kucita] eci kulindime.” Nokuba boobo, Jesu wakacita eeco Leza ncaakali kuyanda kuti acite akaambo kakuti wakalizyi kuti Bausyi bakalizyi kuti bukkale oobo bwakali kuyoomugwasya. (Luka 22:42) Kwiinda mukwiiya kubamvwida, ibana bayoopa kuti bazyali babo alimwi a Jehova, Wisi wabana wakujulu bakkomane kapati. *Tusimpi 23:22-25.

Ncinzi bana ncobeelede kuyeeya nobasunkwa?

19. (a) Mbuti Saatani mbwabasunka bana? (b) Ino kutalilemeka kwabana inga kwabajatikizya buti bazyali?

19 Diabolosi wakamusunka Jesu, alimwi tulakonzya kusyoma kuti uyoobasunka abalo bana ikucita zintu zitaluzi. (Matayo 4:1-10) Saatani Diabolosi ubelesya kuyungwa abamwi, ikukonzya kuba cintu cikatazya kutantamuka. Aboobo cilayandika kapati kaka kuti bana kabatayanzani abasizibi! (1 Ba-Korinto 15:33) Imwana musimbi wa Jakobo wazina lya Dina wakali kuyanzana abantu ibatakali kukomba Jehova, alimwi eeci cakaleta mapenzi manji. (Matalikilo 34:1, 2) Amuyeeye mbobanga bacisigwa moyo banamukwasyi ikuti umwi akati kabo wajatikizyigwa mubwaamu!—Tusimpi 17:21, 25.

ICIYANDIKA KAPATI KUTEGWA KAKULI LUKKOMANO MUMUKWASYI

20. Ikutegwa bukkale bwamumukwasyi kabuli bwalukkomano, ncinzi munamukwasyi aumwi nceelede kucita?

20 Cilakonzyeka kuliyumya mumapenzi aamumukwasyi ikuti lulayo lwa Bbaibbele kalutobelwa. Mubwini, ikutobela lulayo luli boobo nceciyandika kwiinda zyoonse kutegwa kakuli lukkomano mumukwasyi. Aboobo nobalumi, amubayande bamakaintu banu alimwi amubeendelezye mbuli mbwayendelezya mbungano yakwe Jesu. Nobamakaintu, amulibombye kubusilutwe bwabalumi banu alimwi amutobele cikozyanyo camukaintu mubotu uupandululwa ku Tusimpi 31:10-31. Nobazyali, amuyiisye bana banu. (Tusimpi 22:6) Nobamausyi, ‘kamubeendelezya kabotu boonse bamuŋanda yanu.’ (1 Timoteo 3:4, 5; 5:8) Alimwi nobana, amubamvwide bazyali banu. (Ba-Kolose 3:20) Kunyina uulondokede mumukwasyi, nkaambo boonse balalubizya. Aboobo amulitesye, mulekelelane.

21. Nzintu nzi zibotu izilangilwa kumbele, alimwi mbuti mbotunga twaba abukkale bwalukkomano mumukwasyi lino?

21 Mmasimpe Ibbaibbele lilijisi lulayo lunji lugwasya alimwi amalailile kujatikizya bukkale bwamumukwasyi. Kunze lyaboobo, lilatuyiisya kujatikizya nyika mpya ya Leza alimwi aparadaiso anyika munoozwide bantu bakkomene ibakomba Jehova. (Ciyubunuzyo 21:3, 4) Elo taziliboteli kaka zilangilwa kumbele! Neliba lino, tulakonzya kuba abukkale bwamumukwasyi bwalukkomano kwiinda mukutobela malailile aa Leza aali mu Jwi lyakwe, Ibbaibbele.

^ munc. 15 Ilugwasyo mbobanga bakwabililwa bana lulajanika mucibalo 32 cabbuku lyakuti, Amwiiye ku Mwiiyi Mupati ilyakamwaigwa a Bakamboni ba Jehova.

^ munc. 18 Lilikke muzyali naambila mwana kucita cintu cityola mulawo wa Leza, nocinga calulama kumwana ikutatobela ncaambilwa.—Incito 5:29.