Xiya marito lama nga laha hansi kutani u hlamula swivutiso leswi nga ta landzela.

1. Hi wahi marito lama hlamuselaka majaha lawa u ma vonaka eka tifilimi, thelevhixini ni le ka swinavetisoi?

2. Hi wahi marito lawa wena u lavaka ku tiviwa hi wona?

Handle ko kanakana, tinhlamulo ta wena ta xivutiso xo sungula ti huma eka kholomu 1 naswona tinhlamulo ta xivutiso xa vumbirhi u ti kume eka kholomu 2. Loko swi ri tano, i mhaka ya kahle. Ha yini? Hikuva swinavetiso swi komba majaha lama nga kombisiki leswi wena u nga xiswona kumbe munhu loyi u lavaka ku va yena. Xiya leswaku ha yini.

• Swinavetiso swi tala ku komba majaha ma ri lama nga ni madzolonga ma tlhela ma va vaxandzuki. Buku leyi nge Why Boys Don’t Talk—and Why It Matters yi kombisa leswaku majaha lama nga duma eka thelevhixini, tifilimi ni le ka mintlangu hi “lama nga tiya emirini ma ri lama hlundzukaka swinene. . . . Mongo hileswaku ku duma ku hlamuseriwa hi ku va ni mirhi lowu tiyeke ni ku va muxandzuki.”

  Swivutiso swo anakanyisisa ha swona: Xana ku va u ri munhu wa madzolonga swi ta ku pfuna leswaku u va munghana lonene, mutirhikulobye kumbe wanuna lonene? Loko u pfukiwa, i yini leswi kombaka leswaku u tiyile—ku humesa ku hlundzuka ka wena kumbe ku va loyi u tikhomaka? I yini leswi nga ta kombisa leswaku u wanuna wa xiviri?

  Bibele yi ri: “Loyi a hlwelaka ku hlundzuka wa antswa ku ri ni wanuna wa matimba, ni loyi a lawulaka moya wakwe ku ri ni loyi a tekaka muti.”—Swivuriso 16:32.

• Swinavetiso swi tala ku komba majaha ma ri lama ehleketaka ngopfu hi timhaka ta masangu. Chris loyi a nga ni malembe ya 17 u ri: “Eka tifilimi ni le ka thelevhixini, majaha ma cincacinca vanhwanyana ku tlula ndlela leyi ma cincaka swiambalo swa wona ha yona.” Gary, la nga ni malembe ya 18 loko a yisa mhaka leyi emahlweni, u ri: “Jaha leri tolovelekeke eka swinavetiso ri ehleketa ngopfu hi timhaka ta masangu.” Hi xikombiso, tifilimi tin’wana ti kombisa onge ku va eswinkhubyanini, ku nwa byala ni ku hlanganyela eka timhaka ta masangu hi tona ntsena tipakani ta jaha.

  Swivutiso swo anakanyisisa ha swona: Xana ku tekelela vanhu vo tano ku komba leswi u lavaka ku va xi swona? Xana wanuna wa xiviri u teka vavasati tanihi vanhu vo tlanga hi vona hi timhaka ta masangu kumbe wa va xixima?

  Bibele yi ri: “Leswaku un’wana ni un’wana wa n’wina a tiva ndlela yo lawula xibya xakwe hi ku kwetsima ni ku xiximeka, ku nga ri hi ku navela ka ku lava vuxaka bya rimbewu.”—1 Vatesalonika 4:4, 5.

• Swinavetiso swi komba majaha ma ri lama ma nga riki na vutihlamuleri. Eka tifilimi ni minongonoko ya thelevhixini leyi nga duma, minkarhi yo tala majaha ma kombisiwa ma ri malolo ni ku va swikangalafula. Kumbe leswi hi swona swi endlaka leswaku vanhu lavakulu va byi tekela ehansi vuswikoti bya majaha byo tirha. Gary, loyi a tshahiweke eku sunguleni, u te: “Loko ndzi khoma malembe ya 16, a swi ndzi tikela ku kuma ntirho endhawini leyi ndzi tshamaka eka yona hikuva van’wamabindzu a va lava ku hirha vavasati ntsena. Va twa onge majaha hinkwawo a ma na vutihlamuleri naswona a ma tshembeki!”

  Swivutiso swo anakanyisisa ha swona: Xana swa twala ku vula leswaku majaha a ma na vutihlamuleri naswona a ma tshembeki? U nga swi kombisa njhani leswaku sweswo a hi ntiyiso?

  Bibele yi ri: “Ku nga tshuki ku va ni munhu la byi langutelaka ehansi vuntshwa bya wena. Ku hambana ni sweswo, vana xikombiso xa lava tshembekaka eku vulavuleni, eku tikhomeni, erirhandzwini, eripfumelweni, evutengini.”—1 Timotiya 4:12.

•   Swinavetiso swi nga khumba vutomi bya wena. Hi xikombiso, swinavetiso swi nga ku endla leswaku u tekelela maambalelo ya masiku lawa leswaku u ta duma. Colin loyi a nga ni malembe ya 17, u ri: “Swinavetiso swi komba ndlela leyi majaha ma faneleke ma ambala ha yona ni ku kombisa vanhwanyana va ri karhi va ma landzelela. Leswi swi endla leswaku munhu a ya xava swiambalo sweswo. Ndzi swi endle ko hlayanyana sweswo!”

  Swivutiso swo anakanyisisa ha swona: Xana ndlela leyi u ambalaka ha yona yi komba vumunhu bya wena kumbe u tekelela mikhuva ya vanhu van’wana? I mani loyi a vuyeriwaka loko u tshamela ku xava swiambalo swa manguva lawa?

  Bibele yi ri: “Tshikani ku titwananisa ni mafambiselo lawa ya swilo.”—Varhoma 12:2

• Ku tekelela swinavetiso swi nga endla leswaku u nga rhandziwi hi vanhwanyana. Xiya leswi van’wana va vona va swi vuleke:

  • “Ndzi tsakela ku va ni jaha leri nga tumbetiki leswi ri nga xi swona ku tlula leri ri endlaka swilo leswaku ri voniwa. Entiyisweni, jaha leri minkarhi yo tala ri ringetaka ku endla leswaku ri voniwa ra ndzi nyangatsa!”—Anna.

  • “Vanavetisi va endla leswaku majaha ma vona onge ma fanele ma va ni switirhisiwa swa elektroniki swa manguva lawa ni ku languteka hi ndlela yo karhi leswaku ma ta rhandziwa hi vanhwanyana. Loko vanhwanyana va ya va kula, a va languti leswi wena u nga na swona. Ematshan’weni ya sweswo, va vona ndlela leyi wanuna a nga xi swona endzeni ni ndlela leyi a khomaka van’wana ha yona. Hi xikombiso, vanhwanyana va rhandza majaha lama tshembekaka.”—Danielle.

  • “Minkarhi yo tala, jaha leri langutekaka kahle emirini ra titlakusa naswona a ndzi lavi ku va ni munhu wo tano. U nga va u ri jaha leri langutekaka kahle emisaveni hinkwayo kambe u ta va u bihile loko vumunhu bya wena byi nga fambelani ni ndlela leyi u langutekaka ha yona.”—Diana.

  Xivutiso xo anakanyisisa ha xona: Loko Matsalwa ma hlamusela Samuwele loko a ha ri mufana, ma vula leswaku a ya emahlweni “a a kula naswona a rhandzeka swinene hi ku ya hi langutelo ra Yehovha ni ra vanhu.” (1 Samuwele 2:26) Hi tihi timfanelo leti u faneleke u antswisa eka tona leswaku u ta va ni ndhuma yoleyo?

  Bibele yi ri: “Yanani emahlweni tanihi vavanuna.”—1 Vakorinto 16:13.

•   Kambisisa leswi navetisiwaka. Xiya leswi Bibele yi swi vulaka: “Hinkwaswo leswi nga emisaveni—ku navela ka nyama ni ku navela ka mahlo ni ku bombisa rifuwo ra munhu ra vutomi—a swi humi eka Tatana, kambe swi huma emisaveni.”—1 Yohane 2:16.

  Swinavetiso swi endla leswaku swilo sweswo swi languteka onge ko va nchumu lowu tolovelekeke. Kutani dyondza ku kambisisa swilo leswi navetisiwaka. Swilo leswi u swi vonaka eka swinavetiso swi endliwe hi van’wamabindzu lava lavaka ku endla mali.

• U nga pfumeleli swinavetiso swi ku lawula. Bibele yi ri: “Mi tiambexa vumunhu lebyintshwa, lebyi hi vutivi lebyi kongomeke byi endliwaka byi va byintshwa hi ku ya hi xifaniso xa Loyi a byi tumbuluxeke”—ku nga ri lebyi kombisiwaka eka swinavetiso.—Vakolosa 3:10.

  Leswaku u ta kota ku tirhisa ndzayo leyi, ehleketa hi timfanelo leti u ti boxeke eku sunguleni ka xihloko lexi—timfanelo leti wena u lavaka ku tiviwa hi tona. Ha yini u nga sunguli sweswi ku ti hlakulela kumbe ku antswisa eka tona?

• Kuma vanhu lavanene lava u nga va tekelelaka. Bibele yi vula leswaku “loyi a fambaka ni vanhu vo tlhariha u ta tlhariha.” (Swivuriso 13:20) I vavanuna vahi lava u va tivaka va tlharihile? Van’wana va nga ha va va ri endyangwini wa ka n’wina, vo tanihi tatana kumbe malume wa wena. Van’wana ku nga ha va ku ri vanghana va wena va xinuna lava wupfeke kumbe lava u tolovelaneke na vona. Timbhoni ta Yehovha ti ni swikombiso leswinene swo tala swa vavanuna evandlheni ra Vukreste. Bibele hi yoxe yi ni swikombiso swa kahle swo fana na Tito, loyi a veke xikombiso lexinene lexi vantshwa va nga xi tekelelaka.—Tito 2:6-8.

  Xiringanyeto: Hlaya buku leyi nge Tekelela Ripfumelo Ra Vona leswaku u dyondza hi swikombiso swa vavanuna va le Bibeleni vo tanihi Avele, Nowa, Abrama, Samuwele, Eliya, Yonasi, Yosefa na Petro.