Kasi Mukumanya?

Cifukwa wuli kale wakagwiliskiranga nchito ulambwe pakuzenga?

▪ Pakuyowoya za ŵanthu awo ŵakazenganga cigongwe ca Babele mu nyengo ya kale, Baibolo likuti: ‘Njerwa zikaŵa nga ni mawe, na ulambwe wakunyata nga mathipa.’—Genesis 11:3.

Ulambwe ngwa cilengiwa. Ukufuma ku mafuta agho yakusangika pasi pa caru panji munyanja ndipo ukusangika mu malo ghanandi ku Mesopotamiya. Para wafulukira kuwaro ukuŵa ukomi. Mu nyengo yakale ŵakabowozga kuti nguwemi kumatira vinthu. Buku linyake likati ulambwe ukaŵa “uwemi comene kuzengera nyumba za njerwa zakocha.”

Magazini yinyake yikati sonosono apa ŵanthu ŵanji ŵakafika pa cigongwe ico cili mu msumba uwo kale ukacemekanga Uri ku Mesopotamiya. Mulembi wa magazini iyi wakati: “Ulambwe uwo kale ŵakagwiliskiranga nchito kumwera kwa Iraq, cigaŵa ico kuli mafuta ghanandi, ucali kuwoneka mpaka sono mu vinthu vyakuzengeka na njerwa zakocha. Vinthu vifipa ivi ivyo nchigaŵa ca mafuta, ndivyo mazuŵa ghano vyapangiska kuti ku cigaŵa ici kuŵe vivulupi kweniso viwawa vya ndyali. Viliŵa vya nyumba zakale kweniso misewu ku malo agha vicalipo cifukwa cakuti ŵakagwiliskiranga nchito ulambwe uwo ukawovwira kuti njerwa zileke kunangika na maji.”—Archaeology

Kasi kale ŵakalembanga pa ‘mapepara’ gha mtundu wuli?

▪ Fumbo ili likwiza cifukwa ca mazgu agho Yohane wakalemba, wakati: “Nangauli nili na vinandi vyakuti nimulemberani, nkhukhumba cara kumulemberani pa pepara na inki.”—2 Yohane 12.

Lizgu la Cigiriki kharʹtes ilo likung’anamulika kuti “pepara” likung’anamura “vikumba” vyakupangika kufuma ku twakumera twa mu maji. Buku linyake likulongosora umo ŵakapangiranga mapepara ghakulembapo kufuma ku twakumera utu. Likuti: “Nyengo zinyake ŵakaswaluranga twakumera utu twa mamita ghatatu. Para ŵatuswalura, ŵakatudumuranga na kututambika pasi. Ŵakatuphakanga tunthu twakumata ndipo pacanya ŵakatambikangapo tunyake. Pamasinda ŵakatudinyanga na kupara kuti ŵalembengepo makora.

Nkhwantha zakufukura vinthu vyakale zasanga vimakalata vinandi vya vikumba ku Eguputo kweniso kufupi na Nyanja ya Mcere. Vikumba vinyake ivyo pakaŵa Mazgu gha Ciuta vikulongora kuti vikaŵa vya mu nyengo ya Yesu panji pambere Yesu wandize. Makalata gha mu Baibolo ghakulembeka na Paulosi nagho ghakwenera kuti ghakalembekanga pa vikumba vya nga ni ivi.

[Kulongosora Vithuzithuzi pa peji 11]

Spectrumphotofile/ photographersdirect.com

© FLPA/David Hosking/age fotostock