Ajawule pa ndandanda

Ajawule pa ndandanda wa yindu

MTWE 9

Klistu Akusalosya Machili ga Mlungu

Klistu Akusalosya Machili ga Mlungu

1-3. (a) Ana ni yindu yapi yakogoya yaŵasimene nayo ŵakulijiganya ŵa Yesu pa Nyasa ja Galileya, soni ana Yesu jwatesile yamtuli? (b) Ligongo chichi yili yakuŵajilwa kusala kuti Yesu akusalosya machili ga Mlungu?

ŴAKULIJINGANYA ŵa Yesu wakamwile woga mnope. Pandaŵiji ŵaliji ali mkomboka pa Nyasa ja Galileya. Mwakusisimuchisya patendekwe chimbungo chamachili mnope. Pakuŵa ŵane mwa achalumeŵa ŵasyoŵelele kuwulaga somba, mwangakayichila keleka nganikaŵa kandanda kusimana ni mbungo panyasaji. * (Mateyu 4:18, 19) Nambo jeleji jaliji “mbungo jakogoya” soni yakuyisya yakwe, panyasapo patesile matumbela gamachili mnope. Achalumeŵa ŵalinjilile kupalasa mwamachili mnope liboti lyekulungwali, nambo chimbungochi chakulilagakulilagape. Mwamti matumbela “galiji mkwinjila mwiboti” yayatendekasisye kuti mutande kugumbala mesi. Mwangasamala kandu kuti patendekwaga masegwe mnope, Yesu jwaliji mlugono lwakuwa nalo kunyuma kwa liboti, ligongo jwaliji ali apesile ni masengo gakulalichila. Pakusaka kukulupusya umi wawo, ŵandumetume ŵamjimwisye jwalakwe ni kumŵenda kuti, “Ambuje, atukulupusye, tuli chiŵandika kuwa!”—Maliko 4:35-38; Mateyu 8:23-25.

2 Yesu nganatenda woga. Ni chikulupi chakwe chosope, jwalakwe jwalamwile mbungo ni nyasa kuti, “Mtame jii!” Ndaŵi jijojo, mbungo soni nyasa jampikanile mwati jalesile. Matumbela galesile soni “paliji pana bata pa nyasapo.” Ŵakulijiganya ŵa Yesuŵa ŵatesile woga mnope. Jemanjaji ŵaŵechete mwakusongona kuti, “Ana jweleju ali mundu jwamti uli?” Yisyene, yaliji yakusimonjesya kuti Yesu akukombola kujilekasya mbungo soni nyasa mpela akumjamuka mwanache jwangapikana.—Maliko 4:39-41; Mateyu 8:26, 27.

3 Yesu nganaŵa mundu wamba. Machili ga Yehofa gawonechelaga m’matala gakulekanganalekangana mu yindu yaŵatendaga. Ndumetume Paulo mwakusalilidwa jwaŵechete mwakupikanika chenene ya jwalakwe kuti, ‘Klistu ali machili . . . ga Mlungu.’ (1 Akolinto 1:24) Ana machili ga Mlungu gawonechele mwa Yesu m’matala gapi? Soni ana mwaŵakamulichisyaga masengo machili gakwe mpaka yitukwaye chamtuli?

Machili ga Mwanache jwa Mlungu

4, 5. (a) Ana Yehofa jwampele Mwanache jakwe jumpepe machili soni ulamusi wapi? (b) Ana Mwanacheju jwakombele chamtuli masengo gakupanganya yindu?

4 Agambe kuganichisya ya machili gaŵakwete Yesu mkanaŵe kuŵa mundu. Yehofa jwalosisye “machili gakwe” pandaŵi jiŵampanganyisye Mwanache jwakwe jumpepe, jwele kaneko jwamanyikaga kuti Yesu Klistu. (Aloma 1:20; Akolose 1:15) Kaneko Yehofa pakusaka kwanilisya chakulinga chakwe chakupanganya yindu, ŵampele Mwanacheju machili soni ulamusi kuti akwanilisye chakulingachi. Pakwamba ya Mwanacheju, Baibulo jikusati, “Mlungu ŵapanganyisye yindu yosope kupitila mwa jwalakwe, mwa yiwumbe yosopeyi pangali chindu chimo chiŵachipanganyisye pangali jwalakwe.”—Yohane 1:3.

5 Nganituŵa tupikanichisye yosope pa masengo gaŵakamwile Yesu. Mwangakayichila pasosekwaga machili gejinji kuti apanganye malayika gejinji, chilambochi, soni makuga gejinji gandodwa. Konjechesya pelepa pasosekwagasoni machili gejinji kuti apangaye chilambo chapasichi ni yinyama. Kuti akombole masengoga, Mwanache jumpepeju jwakamulichisye masengo machili ga msimu weswela ŵa Mlungu. Mwanacheju jwasangalalaga kuŵa M’misili, jwele Yehofa ŵamkamulichisye pamasengo gakupanganya yindu yosope.—Misyungu 8:22-31.

6. Panyuma pakwimuka ku ŵawe, ana Yesu jwapochele machili soni ulamusi wapi?

6 Konjechesya pa yeleyi, ana Mwanache jumopeju akapochele machili soni ulamusi wine? Panyuma pakuti Yesu ajimwiche ku ŵawe, jwaŵechete kuti, “Mbegwile ulamusi wosope kwinani ni pasi pano.” (Mateyu 28:18) Yisyene, Yesu ŵampele lunda soni ufulu wakamulichisya masengo machili muyakupanganyikwa yosope. Mpela “Mchimwene jwa ayimwene wosope ni Ambuje ŵa achambuje wosope,” jwapochele ulamusi ‘wakumasya mawuchimwene gosope, ulamusi wosope, ni machili gosope,’ gakuwoneka ni gangawoneka gagakusasisya Atatigwe. (Chiwunukuko 19:16; 1 Akolinto 15:24-26) Mlungu atendekasisye kuti pakaŵa “kandu kele kanganikaŵa mu ulamusi” wa Yesu, kulekapo Yehofa msyene.—Ahebeli 2:8; 1 Akolinto 15:27.

7. Ligongo chichi mpaka tukole chikulupi chakuti Yesu nganaŵa akamulichisye masengo mwangaŵajilwa machili gaŵampele Yehofa?

7 Ana tukusosekwa kudandawula kuti mwine Yesu nganaŵa akamulichisye masengo chenene machili gakwe? Amta panandi. Yesu akusiŵanonyela Atati ŵakwe mwamti nganaŵa atesile chilichose changasangalasya Atatiwo. (Yohane 8:29; 14:31) Yesu akusamanyilila kuti Yehofa nganaŵa akamulichisye masengo machili gakwe mwangaŵajilwa. Jwalakwe agaweni maumboni gakuti Yehofa akusasosasosa mipata ja ‘kupeleka machili kwa ŵandu wosope ŵakusampikanila jwalakwe.’ (2 Mbili 16:9) Yisyene, Yesu akusalosya chinonyelo chakwete Atatigwe kwa ŵandu. Myoyo, mpaka tukole chikulupi chakuti Yesu ndaŵi syosope chakamulichisyeje masengo machili gakwe chenene. (Yohane 13:1) Panganiji, Yesu akwete mbili jambone. Kwende tulole machili gaŵakwete ali pachilambo chapasi soni chachamtendekasyaga kuti agakamulichisyeje masengo.

“Jwamachili . . . M’maloŵe”

8. Panyuma pakumpungulila msimu, ana Yesu jwapochele machili gakutendela chichi, soni jwakamulichisye chamtuli machili gakwega?

8 Yili yakumanyika chenene kuti Yesu pajwaliji mnyamata ku Nasaleti nganatenda chakusimonjesya chilichose. Nambo ali agambile kubatiswa mu 29 C.E., ali akwete yaka chiŵandika 30, yindu yachenjile. (Luka 3:21-23) Baibulo jikusatusalila kuti, ‘Mlungu ŵampungulile jwelejo msimu weswela ni machili. Ŵapite kumalo galigose ali mkutenda masengo gambone ni kwaposya ŵandu wosope ŵaŵaliji m’myala mwa Satana.’ (Masengo 10:38) Maloŵe gakuti “ali mkutenda masengo gambone” gakulosya kuti Yesu jwakamulichisye masengo machili gakwe mwakuŵajilwa. Panyuma pakusagulidwa ni msimu weswela, jwalakwe “jwaŵele jwakulochesya jwamachili mu yitendo soni m’maloŵe.”—Luka 24:19, NWT.

9-11. Ana Yesu ndaŵi syejinji jwajiganyaga kwapi, soni ana jwasimene ni yakusawusya yamtuli? (b) Ligongo chichi ŵandu ŵasimongaga ni kajiganye ka Yesu?

9 Ana machili ga Yesu gawonechele chamtuli m’maloŵe? Jwalakwe jwajiganyaga m’maluŵala, mungulugulu nyasa soni mungulugulu matumbi atamosesoni m’misewu ni m’misika. (Maliko 6:53-56; Luka 5:1-3; 13:26) Ŵakupikanila ŵakwe akamlesile yikaŵe kuti kajiganye kakwe kaliji kangatesya lung’wanu. Kalakala mkanigapanganyidwe mabuku, ŵakupikanila ŵalung’wanu ŵasosekwaga kusunga yakupikanayo munganisyo soni m’mitima mwawo. Myoyo yaŵajiganyaga Yesu yasosekwaga kuŵa yakutesya lung’wanu, yakupikanika chenene soni yangasawusya kuyikumbuchila. Nambo yeleyi yaliji yangasawusya kwa Yesu. Mwachisyasyo, agambe ganichisya ya Kulalicila kwa Petumbi kwa Yesu.

10 Lisiku line kundaŵi mu 31 C.E., gulu ja ŵandu jasongene mungulugulu litumbi chiŵandika Nyasa ja Galileya. Ŵane ŵatyochele ku Yudeya ŵane ku Yelusalemu, lutando lwa makilomita 100 kapena 110. Ŵane ŵatyochele mbali ja kumpoto kwa nyasa ja Taya soni Sidoni. Ŵandu ŵajinji ŵakulwala ŵajawile kwa Yesu kuti akamkwaye mwamti wosopewo ŵaposisye. Panyuma pakwaposya wosopewo, jwalakwe jwatandite kwajiganya. (Luka 6:17-19) Panyuma pakuti jwalakwe amalisisye kuŵecheta, jemanjaji ŵasimonjile ni yindu yaŵapikene. Ligongo chichi?

11 Payamasile yaka, jumo mwa ŵandu ŵaŵapikene ulalikiwo jwalembile kuti, “Ŵandu wosope ŵala ŵasimonjile ni wiganye wakwe, ligongo ŵaliji mkwiganya mpela mundu jwa ulamusi.” (Mateyu 7:28, 29) Yaŵaŵechetaga Yesu yaliji yakamula mtima. Jwalakwe jwaŵechetega mmalo mwa Mlungu soni yajwaŵechetagayo yatyochelaga Maloŵe ga Mlungu. (Yohane 7:16) Yaŵajiganyaga Yesu yaliji yakupikanika, yakamula mtima soni yaliji yisyesyene. Maloŵe gakwe gakamulanaga ni yiwundo yaŵajiganyaga soni yaliji yakamula mtima kwa ŵakupikanila. Jwalakwe jwajiganyisye jemanjaji mwampaka aŵele ŵakusangalala, mwampaka apopelele, mwampaka asosele Uchimwene wa Mlungu soni mwampaka akolele chembecheyo chambone. (Mateyu 5:3–7:27) Maloŵe gakwe galimbikasisye ŵandu ŵaŵaliji ni sala ja usyesyene soni ja chilungamo. Ŵandu ŵeleŵa ŵaliji ŵakusachilila “kuliliŵalila” achimsyene soni kuleka yiliyose yaŵakwete pakusaka kuti amkuye Yesu. (Mateyu 16:24; Luka 5:10, 11) Welewu waliji umboni wakulosya kuti maloŵe ga Yesu galiji gamachili.

“Jwamachili mu Yitendo”

12, 13. Ana Yesu jwaliji “jwamachili mu yitendo” chamtuli, soni ana yakusimonjesya yakwe yaliji yakulekanganalekangana chamtuli?

12 Yesu jwalijisoni “jwamachili mu yitendo.” (Luka 24:19, NWT) Ngani Syambone sikusasala yakusimonjesya yakupunda 30 yajwatesile Yesu mwa “machili gakutyochela kwa Mlungu.” * (Luka 5:17) Yakusimonjesya ya Yesu yakwayiye umi wa ŵandu masawusande. Mu yakusimonjesya yiŵilipe, Yesu jwalisisye achalume 5,000 soni kaneko jwalisisye achalume 4,000, “ngaŵalanjila achakongwe ni ŵanache.” Kombolekasoni kuti ŵandu wosope pampepe ŵaliji 20,000.—Mateyu 14:13-21; 15:32-38.

‘Ŵam’weni Yesu ali mkwenda pachanya kapena kuti penani pa mesi’

13 Yakusimonjesya ya Yesu yaliji yakulekanganalekangana. Jwalakwe jwakoposyaga yiŵanda mwamti nganalagaga nayo pakuyikoposya. (Luka 9:37-43) Jwakwete machili pa yindu yakuwoneka ni meso. Mwachisyasyo, jwalakwe jwasandwisye mesi kuŵa finyo. (Yohane 2:1-11) Ŵakulijiganya ŵakwe ŵasimonjile kumwona jwalakwe ali mkwenda pa Nyasa ja Galileya atamose kuti paliji pana mbungo. (Yohane 6:18, 19) Jwalakwe jwaposisye ŵakulwala, ŵalemale, ŵaŵalwasile kwa ndaŵi jelewu soni ŵaŵasigele panandi kuwa. (Maliko 3:1-5; Yohane 4:46-54) Jwalakwe jwaposyaga yilweleyi m’matala gakulekanganalekangana. Ŵane ŵaposyaga atamose jwakulwalajo ali kunyumba nambo ŵane ŵaposyaga ali ŵakwayiye. (Mateyu 8:2, 3, 5-13) Ŵane ŵaposyaga ndaŵi jijojo nambo ŵane mwapanandipanandi.—Maliko 8:22-25; Luka 8:43, 44.

14. Ana yakutendekwa yapi yayamtendekasisye Yesu kulosya kuti jwakwete machili gakwimusya ŵawe?

14 Chakutesya lung’wanu mnope chili chakuti, mu yakutendekwa yayalembedwe m’Baibulo, yikusalosya kuti Yesu jwakwete machilii gakwajimusya ŵawe. Mwachisyasyo, ŵajimwisye kamwanache kakakongwe ka yaka 12 ni kukapeleka kwa achinangologwe. ŵajimwisyesoni mwanache jwajwaliji jumopejo jwa jwamkongwe jwamasije. Nambosoni ŵajimwisye Lasalo. (Luka 7:11-15; 8:49-56; Yohane 11:38-44) Pangali chachaliji chakusawusya kwa jwalakwe. Kamsikana ka yaka 12 kala, ŵakajimwisye kali pa bedi kali nawape. Kamwanache kakalume ka jwamkongwe jwamasije kala, ŵakajimwisye kali pa chakunyakulila malilo. Mwangakayichila, lyaliji lisiku lilyolyo lyakawile. Nambosoni jwajimwisye Lasalo kutyochela m’malembe pali pamasile masiku mcheche chiwile.

Kamulichisya Masengo Machili Mwangalinonyela, Mwakuŵajilwa Soni Mwakwaganichisya Ŵane

15, 16. Ana ni umboni wapi wawukulosya kuti Yesu nganakamulichisyaga masengo machili gakwe mwakulinonyela?

15 Agambe ganichisya mwayikaŵelele yikaŵe kuti machili ga Yesu gali m’miyala mwa ŵandu ŵangali umlama. Mwangakayichila akagakamulichisye masengo mwangaŵajilwa. Nambo Yesu jwaliji jwangali ulemwa. (1 Petulo 2:22) Jwalakwe nganasaka kuti machili gamtendekasye kuŵa jwakulinonyela, jwakusachilila ulamusi soni jwakutunduka. Yinduyi ni yayikusiyatendekasya ŵandu ŵangali umlama kamulichisyeje masengo machili gawo mwangasa.

16 Yesu nganakamulisya masengo machili gakwe mwakulinonyela, pakusaka kulisangalasya. Pajamkwete sala, jwalakwe jwakanile kusandusya maganga kuŵa mkate. (Mateyu 4:1-4) Yindu yamnono yaŵakwete yapelekaga umboni wakuti nganakamulichisyaga masengo machili gakwe pakusaka kupata yipanje. (Mateyu 8:20) Panasoni umboni wine wawukulosya kuti jwalakwe jwakamulichisyaga masengo machili gakwe ni yakulinga yambone. Pajwatendega yakusimonjesya, jwayitendaga mwakulipeleka. Pamposisye jwakulwala, machili gatyokaga mwa jwalakwe. Yesu jwamanyililaga kuti machili gatyosile mwa jwalakwe atamose pamposisye mundu jumo. (Maliko 5:25-34) Nambope jwakundaga ŵandu kumkwaya mwamti ŵapolaga. (Luka 6:19) Kweleku nganikuŵa kulinonyela.

17. Ana yajwatendaga Yesu yikulosya uli kuti jwakamulichisyaga masengo machili gakwe mwakuŵajilwa?

17 Yesu jwakamulichisyaga masengo machili gakwe mwakuŵajilwa. Jwalakwe nganatenda yakusimonjesya pakusaka kulilosya kapena pali pangali chakulinga. (Mateyu 4:5-7) Yesu nganasaka kutenda yakusimonjesya pakusaka kusangalasya nganisyo syakulemwechekwa syaŵakwete Helodi. (Luka 23:8, 9) Mmalo mwakulilosya kuti jwakwete machili, Yesu ŵasalilaga ŵandu ŵaŵaposyaga kuti akaja kumsalila jwalijose. (Maliko 5:43; 7:36) Jwalakwe nganasakaga kuti ŵandu ammanyilile ligongo lya yindu yajwatendaga.—Mateyu 12:15-19.

18-20. (a) Ana chichi chamtendekasisye Yesu kukamulichisya masengo machili gakwe mwakuŵajilwa? (b) Ana akusapikana uli mumtima pakuganichisya yaŵatite Yesu pakumposya mundu jwine jwangapikana?

18 Yesu jwaliji jwakulekangana ni ŵakulamulila ŵakusakamulichisya masengo machili gawo mwangasa, mwangaganichisya yakusaka ya ŵane soni yakusawusya yawo. Yesu jwaganichisyaga ŵandu. Paŵaweni ŵandu ali mkulaga, yamkwayaga mnope mwamti jwakamuchisyaga. (Mateyu 14:14) Jwalakwe jwaganichisyaga yakusaka yawo soni mwaŵapikanilaga mumtima. Yeleyi yamtendekasyaga kuti akamulichisyeje masengo machili gakwe mwakuŵajilwa. Chisyasyo chakutesya lung’wanu cha yeleyi chikusimanikwa pa Maliko 7:31-37.

19 Ŵandu ŵajinji ŵajawile kwa Yesu ali ajigele ŵakulwala, mwamti Yesu ŵaposisye wosopewo. (Mateyu 15:29, 30) Nambo Yesu jwasagwile jwamlume jumo kuti akampochesye pambali. Jwamlumeju jwaliji jwangapikana soni jwaŵechetaga mwakulajilila. Yesu jwamanyilile kuti mundujo akutenda sooni kapena woga. Mwakumganichisya, Yesu ŵamjigalile munduju pambali. Kaneko Yesu jwakamulichisye masengo yimanyilo pakusaka kummanyisya mundu jula yajwasakaga kutenda. Jwalakwe “ŵajinjisye yala yakwe m’mapilikanilo kapena kuti M’mawiwi ga mundujo, ŵasunile mata ni ŵalukwayiye lulumi lwa mundu jula.” * (Maliko 7:33) Kaneko, Yesu jwalolite kwinani ni kulosya chimanyilo chakuti akusaka kupopela. Yimanyiloyi yaliji mpela Yesujo akumsalila mundujo kuti, ‘Yangusaka kutendayi chinayitende mwa machili ga Mlungu.’ Pambesi pakwe Yesu jwatite, “Mwuguche!” (Maliko 7:34) Kaneko mundu jula jwatandite kupikana soni kuŵecheta chenene.

20 Yili yakulimbikasya kumanyilila kuti pakamulichisya masengo machili gaŵampele Mlungu pakwaposya ŵakulwala, Yesu jwalosyaga chanasa mwakamulana ni mwakupikanila mundujo mumtima. Ana nganiyiŵa yakusangalasya kumanyilila kuti Yehofa aŵisile Uchimwene wa Mesiya m’miyala mwa Jwakulamulila jwakwaganichisya ŵane jweleju?

Yindu Yaŵatesile Yesu Yalosisye Yayichitendekwa Msogolo

21, 22. (a) Ana yakusimonjesya yaŵatesile Yesu yatendelaga chiwulili chapi cha yindu yamsogolo? (b) Ligongo lyakuti Yesu akwete machili gakulamulila yindu ya yakupanganyikwa, ana mpaka tujembecheye yamtuli mu Uchimwene wakwe?

21 Yindu yakusimonjesya yajwatesile Yesu ali pachilambo chapasi yalosyaga yayichitendekwa kusogolo pasi pa ulamusi wakwe. M’chilambo chasambano, Yesu chachitendasoni yakusimonjesya nambo yichiŵa pachilambo chosope. Kwende tulole yindu yine yakusangalasya yatukwembecheya kusogoloku.

22 Yesu chachitendekasya kuti pachilambo chapasi paŵesoni mkamulano pasikati pa ŵandu, yinyama soni yakumela. Tukumbuchile kuti jwalakwe jwajilamwile mbungo jamachili kuti jileche. Yeleyi yikulosya kuti mpaka akombole kulamulila yakupanganyikwa. Mwangakayichila, mu Uchimwene wa Klistu, ŵandu ngasasosekwa kogopa mbungo sya machili, yifomelesi, kuwulika kwa matumbi kapena ngosi sine syachilengedwe. Pakuŵa Yesu ali M’misili, juŵamkamulichisye masengo Yehofa pakupanganya chilambo soni yosope yayili mwelemo, jwalakwe akusamanyilila mwachiŵelele chilambochi. Jwalakwe akusamanyilila kakamulichisye masengo ka yindu ya m’chilambochi. Mu ulamusi wakwe, chilambo chosopechi chichiŵa Paladaiso.

23. Mpela Mwenye, ana Yesu chachikwanilisya chamtuli yakusaka ya ŵandu?

23 Nambi uli pakwamba ya yakusosechela ya ŵandu? Yesu jwakombwele kulisya ŵandu masawusande gejinji pakamulichisya masengo yakulya yamnono. Yeleyi yikutusimichisya kuti mu ulamusi wakwe ngasimupagwa sala. Yisyene, Yesu chachimkamuchisya jwalijose kuti apateje yakulya yakwanila. (Salimo 72:16) Yesu jwaposisye ŵakulwala. Yeleyi yikulosya kuti jwalakwe chachimasya ulwele, ungalola, ungapikana, soni kulemala. (Yesaya 33:24; 35:5, 6) Jwalakwe jwakombwele kwajimusya ŵawe, yayikutusimichisya kuti mpela Mwenye jakwinani jwamachili chachajimusya ŵandu mamiliyoni ŵele Atati ŵakwe akwakumbuchila.—Yohane 5:28, 29.

24. Patukuganichisya yamachili ga Yesu, ana tukusosekwa kukumbuchilaga chichi soni ligongo chichi?

24 Patukuganichisya ya machili ga Yesu kwende tukumbuchileje kuti Mwanacheju akusajigalila chisyasyo cha Atatigwe. (Yohane 14:9) Yaŵatiga pakamulichisya masengo Yesu machili gakwe, yikutukamuchisya kumanyilila yakusati Yehofa pakamulichisya masengo machili gakwe. Mwachisyasyo, agambe ganichisya litala lyaŵakamulichisye masengo Yesu pa kumposya jwamatana. Ligongo lya chanasa, Yesu ŵamkwayiye mundujo ni kumsalila kuti, “Une ngusaka.” (Maliko 1:40-42) Mu yakutendekwa yeleyi yikusaŵa mpela Yehofa akutusalila kuti, ‘Yeleyi ni yangusati pakamulichisya masengo machili gangu.’ Ana yeleyi ngayikututendekasya kumlumba Mlungu jwetu jwamachili soni kuyamichila yakusati pakamulichisya emasengo machili gakwe m’litala lyachinonyelo lyeleli?

^ ndime 1 Mbungo syakogoya sili syangasoŵa pa Nyasa ja Galileya. Ligongo lyakuti nyasaji jili pamalo gakutuluka mnope chiŵandika mamita 200, mpweya wa pamalopo ukusaŵaga wamtukuta. Yeleyi yikusatendekasya kuti nyengo jisokonecheleje. M’chiŵata cha Yolodani mukusapita mbungo jamachili jakutyochela ku Litumbi lya Helimoni lyalili kumpoto kwa nyasaji. Nyengo jabata, mwangajembecheya mpaka jichenje nikutanda mbungo jamachili.

^ ndime 12 Konjechesya pelepa, ndaŵi sine Ngani Syambone pakusala yakusimonjesya yejinji akusagamba kuyipwatikanya pamo. Mwachisyasyo, pandaŵi jine ‘musi wosope’ wayiche kukumlola Yesu, mwamti jwalakwe jwaposisye ŵakulwala “ŵajinji.”—Maliko 1:32-34.

^ ndime 19 Kumsunila mundu mata chaliji chimanyilo chakulosya kuposya chachakundidwaga ni Ayuda soni ŵandu ŵamitundu jine. Nambosoni kukamulichisya masengo mata pakumposya mundu yalembedwe mu yakulemba ya Ayuda. Yesu jwamsunile mata munduju pakusaka kumlosya kuti akusaka kumposya. Mulimose mwayaŵelele, Yesu nganakamulichisya masengo mata mpela mtela wachikuda.