Xeen tiʼ baʼax ku taasik

¿Bix káajik le Halloweenoʼ?

¿Bix káajik le Halloweenoʼ?

Baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ

 Ichil le Bibliaoʼ maʼatech u yúuchul tʼaan tiʼ le Halloweenoʼ, lelaʼ junpʼéel baʼal suuk u festejartaʼal cada año tu kʼiinil 31 tiʼ octubre. Chéen baʼaleʼ le baʼaxoʼob suuk u beetaʼal teʼ Halloween wa Noche de Brujasoʼ ku binoʼob tu contra baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ.

Teʼ xookaʼ yaan k-ilik lelaʼ:

 Bix káajik le Halloweenoʼ yéetel baʼax ku beetaʼaliʼ

  •   Samhain. Le libro Mitos celtasoʼ ku yaʼalik yoʼolal u celebraciónil Samhain ku beetaʼal walajki dos mil añosaʼ: «Tu kʼiinil táan u beetaʼal le fiestaaʼ ku tuklaʼaleʼ u pixan le kimenoʼoboʼ ku taaloʼob way yóokʼol kaabeʼ yéetel le máaxoʼob kuxaʼanoʼoboʼ ku páajtal xan u binoʼob tuʼux yaan le kimenoʼoboʼ». Ku yaʼalik xan: «Le baʼaxoʼob ku beetaʼal teʼ fiestaaʼ chíikaʼan xan tiʼ le baʼaxoʼob ku beetaʼal tu kʼiinil le Halloween bey xan tu kʼiinil u festejartaʼal le kimenoʼoboʼ» a (ilawil le cuadro: « ¿Tuʼux u taal le Halloweenoʼ?»).

  •   U disfrazarkuba máak yéetel u máan u kʼáat chʼujkoʼob. Junpʼéel libroeʼ ku yaʼalik xaneʼ «le celtaʼoboʼ [...] ku disfrazarkubaʼob tumen ku tuklikoʼobeʼ beyoʼ maʼ kun kʼaj óoltbiloʼob tumen le kʼaakʼas pixanoʼob» taaljaʼanoʼob way Luʼumeʼ. b Utiaʼal maʼ u beetkoʼob loob tiʼ máakeʼ ku tsʼaʼabal chʼujuk tiʼob.

     Tu yáamil u añoiloʼob 500 tak 1500 tsʼoʼokok u taal Jesúseʼ, u nuuktakil le iglesia católica yaan Españaoʼ káaj u kaʼanskoʼob uláakʼ baʼaloʼob yéetel tu yaʼaloʼob ka u disfrazartuba máak utiaʼal ka jóokʼok u kʼáat regaloʼob. Le máax kun tsʼáaiktiʼobeʼ ku beetaʼal junpʼéel oración tu favor juntúul u láakʼtsil tsʼoʼok u kíimil.

  •   Fantasmaʼob, vampiroʼob, hombres lobo, brujaʼob yéetel zombiʼob. Desde úucheʼ ku creertaʼaleʼ le baʼaloʼobaʼ tiʼ Kʼaasilbaʼal u taal yéetel jeʼel u beetkoʼob loob tiʼ máakeʼ. Le libro Halloween Triviaoʼ ku yaʼalikeʼ «le baʼaloʼobaʼ ku beetkoʼob u sajaktal máak tumen yaan baʼax u yil yéetel le kíimiloʼ wa yéetel le máaxoʼob kimenoʼoboʼ».

  •   Kʼúumoʼob suuk u meyaj tu kʼiinil Halloween. Tu yáamil u añoiloʼob 500 tak 1500 tsʼoʼokok u taal Jesúseʼ, le máakoʼob kajaʼanoʼob Inglaterraoʼ «suuk kaʼach u máanoʼob joonaj joonajil u kʼáatoʼob janal. Le máax kun tsʼáaiktiʼobeʼ ku náajaltik ka beetaʼak junpʼéel oración tu favor juntúul u láakʼtsil tsʼoʼok u kíimil». Le táan u máanoʼoboʼ «u chʼúuymoʼob junpʼéel baʼal bey remolachaeʼ (nabo), lelaʼ jóojochil ichil yéetel tsʼaʼan junpʼéel kib ichil. Letiʼobeʼ ku creerkoʼobeʼ le kiboʼ ku representartik le máaxoʼob láayliʼ tiaʼanoʼob teʼ purgatoriooʼ» (HalloweenFrom Pagan Ritual to Party Night). Jujuntúul historiadoroʼobeʼ ku yaʼalikoʼobeʼ le baʼal bey remolacha tsʼaʼan junpʼéel kib ichiloʼ ku meyaj utiaʼal u jaʼasaʼal u yóol le kʼaakʼas pixanoʼoboʼ. Teʼ siglo diecinueveoʼ, tu luʼumil Estados Unidoseʼ xuʼul u meyajtiʼob le baʼal bey remolachaoʼ ka káaj u meyajtiʼob le kʼúumoʼ tumen maas fácil u conseguirkoʼob, maas chéen chʼaʼabil u jaʼatsʼaʼal yéetel maas séeb u formartaʼal u yich, u niʼ yéetel u chiʼ.

 ¿Unaj wa k-chʼaʼik en cuenta bix káajik?

 Yaʼab máakoʼobeʼ ku tuklikoʼobeʼ maʼ kʼaas u festejartaʼal le Halloweenoʼ tumen ku yaʼalikoʼobeʼ lelaʼ chéen junpʼéel súutukil utiaʼal u divertirkubaʼob, chéen baʼaleʼ le baʼaxoʼob ku beetaʼal teʼ kʼiinbesajaʼ ku bin tu contra le baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ. Le Halloweenoʼ tiʼ u taal tiʼ le baʼaxoʼob ku creertaʼal yoʼolal le kimenoʼoboʼ bey xan le kʼaakʼas pixanoʼoboʼ.

 Le baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ jeʼel u yáantkoʼon k-il baʼax ku tuklik Dios yoʼolal le Halloweenoʼ:

  •   «Maʼ unaj u yantal mix máak […] ka u kaxt u yáantaj juntúul j-meen yéetel mix máak ka u kʼáat u yáantaj le kimenoʼoboʼ» (Deuteronomio 18:10-12).

     Baʼax u kʼáat u yaʼale: Dioseʼ jach junpuliʼ maʼ u kʼáat ka k-kaxt u yáantaj le kimenoʼoboʼ mix tak chéen ka k-intentarte.

  •   «Le kimenoʼoboʼ maʼ u yojloʼob mix baʼaliʼ» (Eclesiastés 9:5).

     Baʼax u kʼáat u yaʼale: Le kimenoʼoboʼ jach mix baʼal ku páajtal u beetkoʼob le oʼolal maʼ tu béeytal u yáantkoʼob máak.

  •   «Maʼ in kʼáat ka a jaanteʼex le baʼaxoʼob ku kʼuʼubul tiʼ le demonioʼoboʼ. Maʼ tu páajtal a wukʼikeʼex le baʼax yaan tu copa Jéeoba wa táan a wukʼikeʼex le baʼax yaan tu copa le demonioʼoboʼ» (1 Corintios 10:20, 21).

     Baʼax u kʼáat u yaʼale: Wa k-kʼáat k-amigot Dioseʼ unaj k-náachkuntikba tiʼ le demonioʼoboʼ.

  •   «Maʼ a lúubleʼex tiʼ le trampaʼob ku tsʼáaik le Kʼaasilbaʼaloʼ. Tumen [...] táan k-baʼatel [...] tu contra le demonioʼob yanoʼob teʼ kaʼanoʼ» (Efesios 6:11, 12).

     Baʼax u kʼáat u yaʼale: Le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ unaj u náachkuntkubaʼob tiʼ le demonioʼoboʼ, maʼ unaj u beetkoʼob mix baʼal ka u yeʼes jatsʼuts u yilkoʼob le baʼax ku beetaʼaloʼ.

a Miranda Jane Green: Mitos celtas (traducirtaʼab tumen Ana Pérez Humanes), página 62.

b Carlos Mesa: Planeta insólito, página 284.