Wolo ɖenɖe tɔm wɛɛ yɔ

Wolo tɔm ñʋŋ ɖeɖe

TAKAYAƔ HUYUU YƆƆ TƆM | KPAŊNAŊ CAƔYAA NAANZA​—ƐZƖMA PƆ-TƆM TUKUUNI-Ŋ

Kpaŋnaŋ caɣyaa naanza—Mba pɛkɛnaa?

Kpaŋnaŋ caɣyaa naanza—Mba pɛkɛnaa?

Pɩpɩzɩɣ pɩlabɩ-ŋ se kpaŋnaŋ caɣyaa naanza tɔm ndʋ, tɩ-taa nɩʋ wɛ kaɖɛ siŋŋ nɛ tɩɖʋʋ ɛyaa sɔɔndʋ, ɛlɛ toovenim taa lɛ, pɩtɩkɛ mbʋ. Ɛbɛ yɔɔ? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ Bibl taa tɔm nɛ mbʋ pɩwɛɛ nɛ pɩlakɩ ɖa-alɩwaatʋ taa yɔ, pɩsɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩtɩlɩ mbʋ paa kpaŋnʋ caɣyʋ weyi lɛ, ɛsɩŋnaa yɔ. Nɛ paa pɔ-tɔm ɛwɩlɩɣ kʋñɔmɩŋ weyi ɩkaɣ kɔm tɛtʋ yɔɔ yɔ, tɩpɩzɩɣ ɖɔɖɔ nɛ tɩkɛnɩ tɔm kɩbandʋ ña nɛ ñɔ-hɔʋ taa ñɩma. Ɛzɩma tɩyɛ? Kajalaɣ lɛ, yele nɛ ɖɩna mbʋ paa kpaŋnʋ caɣyʋ weyi lɛ, ɛsɩŋnaa yɔ.

KPAŊNƲ KƲHƲLƲM CAƔYƲ

Natʋ tɔm ndʋ tɩpaɣzɩnɩ tɔm tʋnɛ: “Ðɩnɛ lɛ kpaŋnʋ kʋhʋlʋm nɔɔyʋ lɩɩ mɛ-ɛsɩndaa; weyi ɛcaɣ ɛ-yɔɔ yɔ ɛɖɔkɩ tɔʋ nakʋyʋ. Pɛcɛlɩ-ɩ hulaɣ nakɛyɛ, pʋwayɩ lɛ ɛcaŋ ɛ-ɖɛɛ, ɛkɛ waɖʋ, se ɛtasɩ ɖɔɖɔ wabʋ.”—Natʋ 6:2.

Anɩ lɛ kpaŋnʋ kʋhʋlʋm caɣyʋ? Pʋwayɩ Bibl taa Natʋ takayaɣ kanɛ, kalɩzɩ pɩ-taa se ɛsɔdaa kpaŋnʋ caɣyʋ ɛnʋ lɛ “Ɛsɔ Tɔm.” (Natʋ 19:11-13) Yesu Krɩstʋ payaɣ Bibl taa se Tɔm, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛnʋ kɛnɩ Ɛsɔ tɔm ɖɔkɩyʋ. (Yohanɛɛsɩ 1:1, 14) Pɩtasɩ lɛ, paya-ɩ se “Awiya taa Wiyaʋ nɛ kɩbaɣlaa taa Kɩbaɣlʋ” nɛ pɔtɔ ɖɔɖɔ se ɛkɛ “Tʋtʋyɛ tʋ.” (Natʋ 19:16) Pɩwɩlɩɣ kpayɩ kpayɩ se paha-ɩ ɖoŋ se ɛkɛ wiyaʋ nɛ ɛla you, ɛlɛ ɛɛkpakɩɣ e-ɖoŋ se ɛlabɩnɩ kɩdɛkɛdɩm nabʋyʋ. Ɛlɛ pɩpɔzʋʋ ɖicosi tɔm pɔzʋʋ nabʋyʋ yɔɔ.

Aha Yesu ɖoŋ se ɛla you? (Natʋ 6:2) Nayʋ Danɩyɛɛlɩ na natʋ natʋyʋ taa Mesiya, paya-ɩ se “ɛyʋ Pɩyalʋ” nɛ Yehowa Ɛsɔ * weyi payawa se “Akpadɩyʋ” yɔ, ɛcɛlɩ-ɩ “ɖoŋ nɛ samtʋ nɛ Kewiyaɣ.” (Danɩyɛɛlɩ 7:13, 14) Ye mbʋ, Ɛsɔ Kɩlɩm hanɩ Yesu ɖoŋ nɛ waɖɛ se ɛtɔɔ kewiyitu nɛ ɛhʋʋ tɔm. Kpaŋnʋ kʋhʋlʋm wɩlɩɣ se you ŋgʋ Ɛsɔ Pɩyalʋ kaɣ labʋ yɔ, kɩwɛ siɣsiɣ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ Bibl taa lɛ, tɔlɩm kʋhʋlʋmʋm sɩŋnɩ mbʋ pɩwɛ siɣsiɣ yɔ.—Natʋ 3:4; 7:9, 13, 14.

Ɛzɩmtaa kpaŋnaŋ caɣyaa paɣzɩɣ pe-seya? Yʋsɩ se kajalaɣ tʋ, Yesu, paɣzɩ e-seya alɩwaatʋ ndʋ ɛpaɣzɩ tɔɔʋ kewiyitu yɔ. (Natʋ 6:2) Ɛzɩmtaa Yesu pɩsɩ Wiyaʋ ɛsɔdaa? Pɩtɩkɛ alɩwaatʋ ndʋ pefezi-i nɛ sɩɖaa taa nɛ ɛkpa ɛsɔdaa yɔ. Bibl wɩlɩɣ se ɛkpa ɛsɔdaa lɛ, ɛtɩpɩsɩ Wiyaʋ kpaagbaa. (Ebree 10:12, 13) Yesu heyi ɛ-wayɩ tɩŋɩyaa yʋsaɣ ŋga kakaɣ-wɛ sɩnʋʋ nɛ patɩlɩ alɩwaatʋ ndʋ ɛkaɣ paɣzʋʋ kewiyitu tɔɔʋ ɛsɔdaa yɔ. Ɛtɔm se alɩwaatʋ ndʋ ɛpaɣzɩɣ kewiyitu tɔɔʋ yɔ, wezuu caɣʋ kaɣ labʋ kaɖɛ ɛjaɖɛ yɔɔ. Yoŋ, ñɔɔsɩ nɛ kʋdɔmɩŋ pakaɣ tɔyʋʋ. (Maatiyee 24:3, 7; Luka 21:10, 11) Caama You kajalaɣ ñɩŋgʋ labɩ pɩnaɣ 1914 taa nɛ pɩtɛ lɛ, ɛjaɖɛ yɔɔ wɛtʋ lɛɣzɩ nɛ wezuu caɣʋ wɛɛ kaɖɛ kpem, ɛzɩ Bibl kaayɔɔdʋʋ se pɩkaɣ wɛʋ “wayɩ wayɩ wɛɛ” yaa kɛdɛzaɣ kɩyakɩŋ taa yɔ.—2 Timootee 3:1-5.

Kpaɣnɩ alɩwaatʋ ndʋ Yesu paɣzɩ kewiyitu tɔɔʋ pɩnaɣ 1914 taa yɔ, ɛbɛ yɔɔ wezuu caɣʋ wɛɛ nɛ kɩlakɩ kaɖɛ tɛtʋ yɔɔ nɛ pɩkɩlɩɣ? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ, ɛsɔdaa ɛpaɣzɩ kewiyitu tɔɔʋ, pɩtɩkɛ tɛtʋ yɔɔ. You labɩ ɛsɔdaa nɛ Wiyaʋ kɩfalʋ Yesu weyi payaɣ ɖɔɖɔ se Mikayɛɛlɩ yɔ, etuzi Sataŋ nɛ ɛ-tɛ aleewaa nɛ ɛpɛɖɩ tataa. (Natʋ 12:7-9, 12) Pɛpɛɖɩ Sataŋ tataa mbʋ lɛ, ɛmʋ pana siŋŋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛnawa se kɩyakɩŋ weyi pɩkazɩ-ɩ yɔ, ɩtɩɖɔɔ. Ye mbʋ, pɩkazɩ pazɩ yem se Ɛsɔ ɛkɔɔ nɛ ɛɖɩzɩ Sataŋ tɛtʋ yɔɔ nɛ ɛ-sɔɔlɩm la. (Maatiyee 6:10) Lɛɛlɛɛyɔ iyele nɛ ɖɩna ɛzɩma kpaŋnaŋ caɣyaa naadozo lalaa sɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩtɩlɩ se ɖɩwɛ kɛdɛzaɣ kɩyakɩŋ taa yɔ. Kajalaɣ kpaŋnʋ caɣyʋ sɩŋnɩ ɛyʋ nɔɔyʋ, ɛlɛ naadozo waa mba patɩŋ pʋwayɩ yɔ, pasɩŋnɩ wɛtʋ ndʋ tɩ-taa ɛyaa kaɣ wɛʋ yɔ.

KPAŊNƲ WEYI ƐSƐ CƖƖƖ YƆ Ɛ-YƆƆ CAƔYƲ

“Ðɩnɛ ɛlɛ kpaŋnʋ nɔɔyʋ lɩɩ cɩɩɩ miŋ tɩyɛ, paɖʋ weyi ɛcaɣ ɛ-yɔɔ yɔ se ɛɖɔɔnɩ laŋhɛzɩyɛ tataa nɛ ɛyaa cɛ ɖama liŋ tɛɛ. Pɛcɛlɩ-ɩ seɣye [yaa laɣɖɛ] sɔsɔɖɛ naɖɩyɛ.”—Natʋ 6:4.

Kpaŋnʋ caɣyʋ ɛnʋ ɛsɩŋnɩ you. Yʋsɩ se pɩtɩkɛ ajɛɛ naayɛ ɖeke taa ɛɖɔɔnɩ laŋhɛzɩyɛ, ɛlɛ tɛtʋ kpeekpe yɔɔ. You sɔsɔʋ nakʋyʋ labɩ pɩnaɣ 1914 taa, nɛ kajalaɣ ɖeɖe lɛ palabʋ you nɛ kitukuni ɛjaɖɛ kpeekpe yɔ. Pʋwayɩ lɛ, you sɔsɔʋ naalɛ ñɩŋgʋ la ɛjaɖɛ kpeekpe yɔɔ nɛ kɩkʋ ɛyaa pɩkɩlɩ kajalaɣ ñɩŋgʋ. Akɔntanaa nabɛyɛ wɩlɩɣ se ɛyaa mba pakʋ yoŋ taa kpaɣnɩ pɩnaɣ 1914 yɔ, pɛcɛzɩ miiliyɔɔwaa 100. Pɩtasɩ lɛ, ɛyaa sakɩyɛ mʋ heŋ siŋŋ.

Tʋkaɣ ŋga wɛ ɖa-alɩwaatʋ taa yoŋ nɛ yoŋ weyi palakaɣ caanaʋ taa yɔ, ɩ-taa? Yoŋ weyi palakɩ ɖa-alɩwaatʋ taa yɔ ɩ-taa, papɩzɩɣ nɛ paɖɩzɩ kedeŋa yɔɔ ɛyaa kpeekpe. Halɩ agbaa wena añɩnɩɣ se akɔnɩ laŋhɛzɩyɛ tɛtʋ yɔɔ ɛzɩ O.N.U. mbʋ yɔ, tɩpɩzɩ nɛ asɩnzɩ kpaŋnʋ caɣyʋ ɛnʋ e-seya.

KPAŊNƲ KƖKPƐƐDƲ YƆƆ CAƔYƲ

“Ðɩnɛ ɛlɛ kpaŋnʋ kɩkpɛɛdʋ nɔɔyʋ lɩɩ mɛ-ɛsɩndaa; weyi ɛcaɣ ɛ-yɔɔ yɔ, ɛɖɔkɩ e-nee tɛɛ kɩmaɣzʋʋ; nɛ manɩɩ ɛzadɩnaa naanza mba pɛ-hɛkʋ taa pɔtɔŋaɣ se: ‘Mɩla caɖaɣ kʋɖʋmaɣ [dinaarɩ], amala caɖasɩ nasidozo [dinaarɩ], piyele nɛ num nɛ sʋlʋm yɔ, taawɛɛkɩ-pʋ.’”—Natʋ 6:5, 6.

Kpaŋnʋ caɣyʋ ɛnʋ ɛsɩŋnɩ ñɔɔsɩ. Ðɩyʋsɩ cɩnɛ se tɔɔnaɣ wɛ kɛdɛɖaɣ kpem nɛ pʋyɔɔ lɛ, pɩpɔzʋʋ “dinaarɩ” kʋɖʋmʋʋ, pʋ-tɔbʋʋ se kajalaɣ pɩnzɩ mɩnʋʋ taa kɩyakʋ pilim tʋmɩyɛ liidiye, pʋcɔ nɛ ɛyʋ pɩzɩ nɛ ɛya mɩla caɖaɣ kʋɖʋmaɣ. (Maatiyee 20:2; nwt) Pɩpɔzʋʋ liidiye nɖɩ ɖɔɖɔ pʋcɔ nɛ ɛyʋ pɩzɩ nɛ ɛya amala caɖasɩ 3 mbʋ yɔ; ɛyaa sakɩyɛ ɛsɩndaa alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa lɛ, mɩla mʋ ñɩm nɛ pɩkpaɖɩ amala. Ɛzɩma ɛyʋ pɩzɩɣ ɛla nɛ ɛcɔnɩ ɛ-hɔʋ yɔɔ wɛtʋ ndʋ tɩ-taa? Papaɣ ɛyaa se pataawɛɛkɩ tɔɔnaɣ, halɩ pɩkpɛndɩnɩ wondu ndʋ palakaɣnɩ tɔɔnasɩ paa ɖooye alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa yɔ, ɛzɩ oliivi num nɛ vɛɛ mbʋ yɔ.

Ɛbɛ wɩlɩɣ se kpaɣnɩ pɩnaɣ 1914 taa, kpaŋnʋ kɩkpɛɛdʋ caɣyʋ paɣzɩ e-seya? Ñɔɔsɩ kʋ ɛyaa ɛzɩ miiliyɔɔwaa 70 mbʋ yɔ, pɩnzɩ 1900 waa taa. Ɛgbɛyɛ naɖɩyɛ yɔɔdaa se: “Kpaɣnɩ pɩnaɣ 2012 nɛ puwolo pɩnaɣ 2014 lɛ, ɛyaa miiliyɔɔwaa 805 mbʋ yɔ, taatɔkɩ camɩyɛ pʋ-tɔbʋʋ se ye pakpaɣ ɛyaa 9 yɔ, pa-taa kʋɖʋm ɛɛtɔkɩ camɩyɛ.” Ɛgbɛyɛ lɛɛɖɛ ñɔtɔm se: “Paa pɩnaɣ ŋga lɛ, ɛyaa mba pasɩkɩ ñɔɔsɩ yɔɔ yɔ, pɛcɛzɩ ɛyaa mba SIDA, wɩsɩ kʋdɔŋ nɛ kpeziwɩlaɣ kʋdɔŋ kʋʋ yɔ.” Ɛyaa ñaɣ pana siŋŋ se palʋbɩnɩ ñɔɔsɩ, ɛlɛ patɩpɩzɩ; kpaŋnʋ kɩkpɛɛdʋ caɣyʋ ñɛwɛ seya yɔɔ.

KPAŊNƲ WEYI Ɛ-YƆƆ WƐ ƐZƖ AÐƆNÐƆLƐƐ YƆ, Ɛ-YƆƆ CAƔYƲ

“Nɛ kpaŋnʋ nɔɔyʋ lɩɩ mɛ-ɛsɩndaa, ɛ-yɔɔ wɛ ɛzɩ aɖɔnɖɔlɛɛ yɔ; weyi ɛcaɣ ɛ-yɔɔ yɔ, payaɣ-ɩ se: “Sɩm; nɛ hadɛ tɩŋaɣ ɛ-wayɩ.” Ðɩnɛ ɛlɛ paha-wɛ ɖoŋ tɛtʋ hɔɔlʋʋ naanza ŋgʋ yɔɔ se pɛcɛ ɖama liŋ tɛɛ sɩsɩ, pakʋ-wɛ ñɔɔsɩ, paɖʋ-wɛ kʋdɔmɩŋ, nɛ tɛtʋ yɔɔ tɔɔyɩŋ.”—Natʋ 6:8.

Kpaŋnʋ caɣyʋ naanza tʋ sɩŋnɩ sɩm mbʋ pɩlɩɣnɩ kʋdɔmɩŋ nɛ kʋñɔmɩŋ lɛɛŋ cɔlɔ yɔ. Pɩnaɣ 1914 tɛma nɛ pɩla pazɩ lɛ, kʋdɔŋ ŋgʋ payaɣ se grippe espagnole yɔ, kɩkʋ ɛyaa miiliyɔɔwaa hiŋ sakɩyɛ. Kʋdɔŋ ŋgʋ kɩkpa ɛyaa ɛzɩ miiliyɔɔwaa 500 mbʋ yɔ, nɛ pa-taa lɛ, ye pakpaɣ ɛyaa 3 yɔ, ɛyʋ 1 ɖeke pɩzɩna nɛ ɛcaɣ wezuu!

Ɛlɛ pʋwayɩ lɛ, kʋdɔmɩŋ lɛɛŋ kɔm nɛ ɩkʋ ɛyaa sakɩyɛ siŋŋ nɛ pɩkpaɖɩ grippe espagnole. Ñɩnɩyaa kɔm nɛ pana se ɛyaa miiliyɔɔwaa mɩnɩŋ sakɩyɛ sɩbɩnɩ kʋdɔŋ ŋgʋ payaɣ se ɛsɔkʋdɔŋ yɔ, pɩnzɩ 1900 waa taa. Ða-alɩwaatʋ taa, paa ɖɔkɔtɔnaa tʋmɩyɛ ɛɖɛnɩ ɛsɩndaa yɔ, SIDA, kpeziwɩlaɣ nɛ wɩsɩ kʋdɔŋ pakʋ ɛyaa miiliyɔɔwaa sakɩyɛ.

Paa pɩtɩɩkɛ ɛzɩma yɔ, yoŋ, ñɔɔsɩ, nɛ kʋdɔmɩŋ ndɩ ndɩ kɔŋnɩ ɛyaa sɩm. Pɩlaʋ wɛ ɛyaa sakɩyɛ libu yɔɔ nɛ kɩɩhaɣ-wɛ lidaʋ nakʋyʋ.

ALƖWAATƲ KƖBANDƲ ÐIƔNI KƆM

Wɩzasɩ alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa ɖɩwɛɛ yɔ, tɩwɩzɩ sɩʋ tɩnaɣ. Tɔzɩ tɔm tʋnɛ tɩ-yɔɔ: Yesu ‘wabɩ’ you pɩnaɣ 1914 taa nɛ ɛɖɔɔnɩ Sataŋ ɛsɔdaa nɛ ɛlɛ tii tataa. Ɛlɛ Yesu tɩtɛmtɩ you labʋ. (Natʋ 6:2; 12:9, 12) Pɩkazɩ pazɩ, Yesu lakɩ nɛ ɖoŋ weyi Sataŋ wɛnɩ ɛyaa yɔɔ yɔ ɩsɩɩ tɩnaɣ, nɛ ɛɖɩzɩ ɖɔɖɔ ɛyaa mba patɩnɩɣ Sataŋ yɔɔ yɔ Armaagedɔɔ you taa. (Natʋ 20:1-3) Pɩtasɩnɩ se Yesu sɩnzɩɣ kpaŋnaŋ caɣyaa naadozo waa lalaa seya lɛ, ɛkaɣ ñɔɔzʋʋ ɖɔɖɔ mbʋ payɩ pɛtɛm wɛɛkʋʋ yɔ. Ɛzɩma tɩyɛ? Yʋsɩ Bibl taa lidaʋ tɔm tʋnɛ.

Yoŋ kaɣ sɩʋ tɩnaɣ nɛ laŋhɛzɩyɛ wɛɛ paa le. Yehowa kaɣ sɩnzʋʋ “yoŋ tɩŋa piwolo pɩtalɩ tɛtʋ kamaɣ yɔɔ, ɛpʋʋtɩ tɔŋ, ekpindiyi kɩgbɛzɛmɩŋ nɛ ɛñaɣzɩ you kɛɛkɛɛnaa miŋ.” (Keɣa 45:10) Laŋhɛzɩyɛ tɩnaa “hikiɣ tɛtʋ . . . nɛ pɛwɛɛ tamtam ɖɩhɛzɩyɛ taa.”—Keɣa 36:11.

Ñɔɔsɩ ɛɛtasɩɣ wɛʋ, ɛlɛ tɔɔnaɣ kaɣ tɔyʋʋ paa le. “Tɔɔnasɩ ɩtɔyɩ ɛjaɖɛ taa nɛ pɩkpɛndɩnɩ pʋŋ nɛ piyisi yɔɔ!”—Keɣa 71:16.

Pɩkazɩ pazɩ Yesu ñɔɔzʋʋ mbʋ kpaŋnaŋ caɣyaa lalaa wɛɛkaa yɔ

Kʋdɔmɩŋ nɛ sɩm paatasɩɣ wɛʋ, ɛlɛ ɛyaa hikiɣ tɔnʋʋ taa alaafɩya kiya nɛ pacaɣ wezuu tam. Ɛsɔ kaɣ “hɩzʋʋ pɛ-ɛsɩndaa ɛsɩtɛɣlɩm kpeekpe, nɛ sɩm ɛɛtasɩɣ wɛʋ; nɛ paatasɩɣ wiu, paatasɩɣ kubusi mabʋ, kʋñɔŋ ɛɛtasɩɣ wɛʋ, mbʋ yɔ ɛjaɖɛ kɩbɩnɖɛ ɖɛwa.”—Natʋ 21:4.

Yesu kɔm tɛtʋ yɔɔ lɛ, ɛwɩlɩ ɛzɩma wezuu caɣʋ kaɣ wɛʋ alɩwaatʋ ndʋ ɛpaɣzɩɣ kewiyitu tɔɔʋ tɛtʋ yɔɔ yɔ. Ɛɛkɛ laŋhɛzɩyɛ tʋ, ɛla piti lakasɩ sakɩyɛ nɛ ɛcalɩ ɛyaa kudokiŋ sakɩyɛ, ɛɛwa ɖɔɖɔ kʋdɔmɩŋ nɛ halɩ efezi sɩɖaa.—Maatiyee 12:15; 14:19-21; 26:52; Yohanɛɛsɩ 11:43, 44.

Pɩkɛdɩɣnɩ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa se pasɩnɩ-ŋ nɛ ŋtɩlɩ ɛzɩma ŋñɔɔzɩ ña-tɩ nɛ ŋɖaŋ alɩwaatʋ ndʋ kpaŋnaŋ caɣyaa mba pe-seya sɩɣ tɩnaɣ yɔ. Ŋtisiɣ nɛ pasɩnɩ-ŋ?

^ tay. 7 Bibl wɩlɩɣ se Ɛsɔ hɩɖɛ lɛ Yehowa.