ദൃഷ്ടാന്തങ്ങൾ: അഥവാ “ദൃഷ്ടാന്തകഥകൾ.” ഇതിന്റെ ഗ്രീക്കു​പ​ദ​മായ പരബൊ​ളേ​യു​ടെ അക്ഷരാർഥം “അരികിൽ (ചേർത്ത്‌) വെക്കുക” എന്നാണ്‌. ഇതിന്‌ ഒരു ദൃഷ്ടാ​ന്ത​ക​ഥ​യെ​യോ പഴമൊ​ഴി​യെ​യോ ദൃഷ്ടാ​ന്ത​ത്തെ​യോ അർഥമാക്കാനാകും. പലപ്പോ​ഴും യേശു ഒരു കാര്യം വിശദീ​ക​രി​ച്ചി​രു​ന്നത്‌ അതിനെ സാമ്യ​മുള്ള എന്തി​ന്റെ​യെ​ങ്കി​ലും ‘അരികിൽ വെച്ചുകൊണ്ട്‌,’ അഥവാ സാമ്യ​മുള്ള എന്തി​നോ​ടെ​ങ്കി​ലും താരത​മ്യം ചെയ്‌തു​കൊണ്ട്‌ ആയിരുന്നു. (മർ 4:30) ധാർമി​ക​മോ ആത്മീയ​മോ ആയ സത്യങ്ങൾ വേർതി​രി​ച്ചെ​ടു​ക്കാ​വുന്ന ഹ്രസ്വ​മായ ദൃഷ്ടാ​ന്ത​ങ്ങ​ളാ​ണു യേശു ഉപയോഗിച്ചത്‌. പലപ്പോ​ഴും അവ സാങ്കൽപ്പികകഥകളായിരുന്നു.

കാവൽഗോ​പു​രം: കള്ളന്മാ​രിൽനി​ന്നും മൃഗങ്ങ​ളിൽനി​ന്നും മുന്തി​രി​ത്തോ​ട്ട​ങ്ങളെ സംരക്ഷി​ക്കാൻ ആളുകൾ ഇതിന്റെ മുകളിൽ കയറി നിന്ന്‌ ചുറ്റു​പാ​ടും നിരീ​ക്ഷി​ക്കു​മാ​യി​രു​ന്നു.​—യശ 5:2.

പാട്ടത്തി​നു കൊടു​ത്തിട്ട്‌: ഒന്നാം നൂറ്റാ​ണ്ടിൽ ഇസ്രാ​യേ​ലി​ലെ ഒരു സാധാ​ര​ണ​രീ​തി​യാ​യി​രു​ന്നു ഇത്‌. ഇവിടെ ഉടമസ്ഥൻതന്നെ പ്രാരം​ഭ​ജോ​ലി​ക​ളു​ടെ ഭൂരി​ഭാ​ഗ​വും ചെയ്‌തു​തീർത്തി​രു​ന്നു. അതു​കൊ​ണ്ടു​തന്നെ അദ്ദേഹം ഇതിൽനിന്ന്‌ ഒരു ആദായം പ്രതീ​ക്ഷി​ക്കു​ന്നതു തികച്ചും ന്യായ​മാ​യി​രു​ന്നു.

ദൃഷ്ടാന്തങ്ങൾ: മത്ത 13:3-ന്റെ പഠനക്കുറിപ്പു കാണുക.

കാവൽഗോപുരം: മത്ത 21:33-ന്റെ പഠനക്കുറിപ്പു കാണുക.

പാട്ടത്തിനു കൊടുത്തു: മത്ത 21:33-ന്റെ പഠനക്കുറിപ്പു കാണുക.

മുഖ്യ മൂലക്കല്ല്‌: അഥവാ “ഏറ്റവും പ്രധാ​ന​പ്പെട്ട കല്ല്‌.” സങ്ക 118:22-ലെ എബ്രാ​യ​പ​ദ​പ്ര​യോ​ഗ​ത്തി​ന്റെ​യും ഇവിടെ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന ഗ്രീക്കു​പ​ദ​പ്ര​യോ​ഗ​ത്തി​ന്റെ​യും അക്ഷരാർഥം “മൂലയു​ടെ തല” എന്നാണ്‌. ഇതിനെ പല രീതി​യിൽ മനസ്സി​ലാ​ക്കാ​മെ​ങ്കി​ലും സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ രണ്ടു ഭിത്തി​കളെ ഒന്നിപ്പി​ച്ചു​നി​റു​ത്താൻവേണ്ടി അവ തമ്മിൽ ചേരു​ന്നി​ടത്ത്‌ ഏറ്റവും മുകളി​ലാ​യി സ്ഥാപി​ക്കുന്ന കല്ലായി​രു​ന്നി​രി​ക്കാം ഇത്‌. ഈ പ്രവചനം ഉദ്ധരിച്ച യേശു അതിലെ “മുഖ്യ മൂലക്കല്ല്‌” എന്ന പ്രയോ​ഗം തന്നെ ഉദ്ദേശി​ച്ചാ​ണെന്നു വ്യക്തമാ​ക്കി. ഒരു കെട്ടി​ട​ത്തി​ന്റെ ഏറ്റവും മുകളി​ലെ കല്ല്‌ എളുപ്പം എല്ലാവ​രു​ടെ​യും ശ്രദ്ധയിൽപ്പെ​ടു​ന്ന​തു​പോ​ലെ യേശു​ക്രി​സ്‌തു എന്ന കല്ല്‌ അഭിഷി​ക്ത​ക്രി​സ്‌ത്യാ​നി​കൾ ചേർന്ന ക്രിസ്‌തീ​യ​സ​ഭ​യ്‌ക്കു (ഇതിനെ ഒരു ആത്മീയാ​ല​യ​ത്തോ​ടാ​ണു താരത​മ്യം ചെയ്‌തി​രി​ക്കു​ന്നത്‌.) മകുടം ചാർത്തു​ന്നു.

ഈ തിരുവെഴുത്ത്‌: ഇവിടെ കാണുന്ന ഗ്രാഫേ എന്ന ഗ്രീക്കുപദത്തിന്റെ ഏകവചനരൂപം തിരുവെഴുത്തുകളിലെ ഏതെങ്കിലും ഒരു പ്രത്യേകഭാഗത്തെ മാത്രമാണു കുറിക്കുന്നത്‌. ഇവിടെ അതു സങ്ക 118:22, 23 ആണ്‌.

മുഖ്യ മൂലക്കല്ല്‌: മത്ത 21:42-ന്റെ പഠനക്കുറിപ്പു കാണുക.

യഹോവ: ഇതു സങ്ക 118:22, 23 വാക്യങ്ങളിൽനിന്നുള്ള ഉദ്ധരണിയാണ്‌. അതിന്റെ മൂല എബ്രായപാഠത്തിൽ ദൈവത്തിന്റെ പേരിനെ പ്രതിനിധാനം ചെയ്യുന്ന നാല്‌ എബ്രായവ്യഞ്‌ജനാക്ഷരങ്ങൾ (അതിന്റെ ലിപ്യന്തരണം യ്‌ഹ്‌വ്‌ഹ്‌ എന്നാണ്‌.) കാണാം.​—അനു. സി കാണുക.

ഹെരോദിന്റെ അനുയായികൾ: പദാവലി കാണുക.

സീസർ: മത്ത 22:17-ന്റെ പഠനക്കുറിപ്പു കാണുക.

തലക്കരം: മത്ത 22:17-ന്റെ പഠനക്കുറിപ്പു കാണുക.

തലക്കരം: വാർഷി​ക​നി​കു​തി​യാ​യി​രു​ന്നു ഇത്‌. സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ ഈ തുക ഒരു ദിവസത്തെ കൂലിക്കു തുല്യ​മായ ഒരു ദിനാറെ ആയിരു​ന്നു. ജനസം​ഖ്യാ​ക​ണ​ക്കെ​ടു​പ്പിൽ പേര്‌ വന്നിട്ടുള്ള എല്ലാവ​രിൽനി​ന്നും റോമാ​ക്കാർ ഇത്‌ ഈടാ​ക്കി​യി​രു​ന്നു.​—ലൂക്ക 2:1-3.

സീസർ: അഥവാ “ചക്രവർത്തി.” യേശു​വി​ന്റെ ഭൗമി​ക​ശു​ശ്രൂ​ഷ​ക്കാ​ലത്ത്‌ തിബെ​ര്യൊസ്‌ ആയിരു​ന്നു റോമൻ ചക്രവർത്തി. പക്ഷേ ഭരണത്തി​ലി​രുന്ന ചക്രവർത്തി​യെ മാത്രമല്ല “സീസർ” എന്ന പദം കുറി​ച്ചി​രു​ന്നത്‌. റോമൻ ഗവൺമെ​ന്റി​നെ​യും അതിന്റെ നിയമി​ത​പ്ര​തി​നി​ധി​ക​ളെ​യും അതിന്‌ അർഥമാ​ക്കാ​നാ​കു​മാ​യി​രു​ന്നു. പൗലോസ്‌ പറഞ്ഞ ‘ഉന്നതാ​ധി​കാ​രി​ക​ളും’ പത്രോസ്‌ പറഞ്ഞ ‘രാജാ​വും’ ‘ഗവർണർമാ​രും’ ഇതിൽപ്പെ​ടും.​—റോമ 13:1-7; 1പത്ര 2:13-17; തീത്ത 3:1; പദാവലി കാണുക.

ദിനാറെ: സീസറിന്റെ രൂപം ആലേഖനം ചെയ്‌ത ഈ റോമൻ വെള്ളിനാണയമാണു റോമാക്കാർ ജൂതന്മാരിൽനിന്ന്‌ ‘തലക്കരമായി’ ഈടാക്കിയിരുന്നത്‌. (മർ 12:14) യേശുവിന്റെ കാലത്ത്‌, 12 മണിക്കൂർ ദൈർഘ്യമുള്ള ഒരു പ്രവൃത്തിദിവസത്തെ കൂലിയായി കൃഷിപ്പണിക്കാർക്കു കിട്ടിയിരുന്നത്‌ ഒരു ദിനാറെ ആയിരുന്നു. ഗ്രീക്കുതിരുവെഴുത്തുകളിൽ മിക്കപ്പോഴും എന്തിന്റെയെങ്കിലും മൂല്യത്തെക്കുറിച്ച്‌ പറഞ്ഞിരിക്കുന്നതും ദിനാറെയിലാണ്‌. (മത്ത 20:2; മർ 6:37; 14:5; വെളി 6:6) സോരിൽ നിർമിച്ച വെള്ളിനാണയങ്ങൾ (ദേവാലയനികുതി കൊടുക്കാൻ ഉപയോഗിച്ചിരുന്നത്‌ ഇതാണ്‌.) ഉൾപ്പെടെ വ്യത്യസ്‌തതരം ചെമ്പുനാണയങ്ങളും വെള്ളിനാണയങ്ങളും ഇസ്രായേലിൽ പ്രചാരത്തിലുണ്ടായിരുന്നു. എങ്കിലും തെളിവനുസരിച്ച്‌ ആളുകൾ റോമിനു നികുതി കൊടുക്കാൻ ഉപയോഗിച്ചിരുന്നതു സീസറിന്റെ രൂപമുള്ള വെള്ളിദിനാറെയാണ്‌.​—പദാവലിയും അനു. ബി14-ഉം കാണുക.

ചിത്ര​വും എഴുത്തും: അക്കാലത്ത്‌ സാധാ​ര​ണ​യാ​യി ഉപയോ​ഗ​ത്തി​ലു​ണ്ടാ​യി​രുന്ന ദിനാ​റെ​യു​ടെ മുൻവ​ശത്ത്‌ റോമൻ ചക്രവർത്തി​യായ തിബെര്യൊസിന്റെ, ഇലക്കി​രീ​ടം അണിഞ്ഞ ശിരസ്സി​ന്റെ രൂപം ഉണ്ടായി​രു​ന്നു. (എ.ഡി. 14 മുതൽ 37 വരെയാ​യി​രു​ന്നു അദ്ദേഹ​ത്തി​ന്റെ ഭരണകാ​ലം.) ഒപ്പം ലത്തീൻ ഭാഷയിൽ ഇങ്ങനെ​യൊ​രു എഴുത്തും ഉണ്ടായി​രു​ന്നു: “തിബെ​ര്യൊസ്‌ സീസർ അഗസ്റ്റസ്‌, ആരാധ്യ​നായ അഗസ്റ്റസി​ന്റെ മകൻ.”​—അനു. ബി14-ഉം കാണുക.

ചിത്രവും എഴുത്തും: മത്ത 22:20-ന്റെ പഠനക്കുറിപ്പു കാണുക.

ദൈവ​ത്തി​നു​ള്ള​തു ദൈവ​ത്തിന്‌: ഇതിൽ ഒരാളു​ടെ മുഴു​ഹൃ​ദ​യ​ത്തോ​ടെ​യുള്ള ആരാധ​ന​യും മുഴു​ദേ​ഹി​യോ​ടെ​യുള്ള സ്‌നേ​ഹ​വും വിശ്വസ്‌തതയോടെയുള്ള, സമ്പൂർണ​മായ അനുസ​ര​ണ​വും ഉൾപ്പെ​ടു​ന്നു.​—മത്ത 4:10; 22:37, 38; പ്രവൃ 5:29; റോമ 14:8.

സീസർക്കുള്ളതു സീസർക്ക്‌: ഈ വാക്യത്തിലെ യേശുവിന്റെ മറുപടിയിലും സമാന്തരവിവരണങ്ങളായ മത്ത 22:21; ലൂക്ക 20:25 എന്നീ വാക്യങ്ങളിലും മാത്രമാണു യേശു റോമൻ ചക്രവർത്തിയെക്കുറിച്ച്‌ പരാമർശിച്ചതായി കാണുന്നത്‌. “സീസർക്കുള്ളത്‌ ” എന്നു പറയുന്നതിൽ, ഗവൺമെന്റുകൾ ചെയ്‌തുതരുന്ന സേവനങ്ങൾക്കായി കൊടുക്കേണ്ട പണവും അതുപോലെ അത്തരം അധികാരികളോടു കാണിക്കേണ്ട ആദരവും ആപേക്ഷികകീഴ്‌പെടലും ഉൾപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു.​—റോമ 13:1-7.

ദൈവത്തിനുള്ളതു ദൈവത്തിന്‌: മത്ത 22:21-ന്റെ പഠനക്കുറിപ്പു കാണുക.

പുനരുത്ഥാനം: ഇവിടെ കാണുന്ന അനസ്‌താസിസ്‌ എന്ന ഗ്രീക്കുപദത്തിന്റെ അക്ഷരാർഥം “എഴുന്നേൽപ്പിക്കുക; എഴുന്നേറ്റ്‌ നിൽക്കുക” എന്നെല്ലാമാണ്‌. മരിച്ചവരുടെ പുനരുത്ഥാനവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട്‌ ഈ പദം 40-ഓളം പ്രാവശ്യം ഗ്രീക്കുതിരുവെഴുത്തുകളിൽ ഉപയോഗിച്ചിട്ടുണ്ട്‌. (മത്ത 22:23, 31; പ്രവൃ 4:2; 24:15; 1കൊ 15:12, 13) യശ 26:19-ലെ “നിങ്ങളുടെ മരിച്ചവർ ജീവിക്കും” എന്ന പദപ്രയോഗത്തിലെ “ജീവിക്കുക” എന്ന എബ്രായക്രിയ പരിഭാഷപ്പെടുത്താൻ സെപ്‌റ്റുവജിന്റിൽ ഉപയോഗിച്ചിരിക്കുന്നത്‌ അനസ്‌താസിസിന്റെ ക്രിയാരൂപമാണ്‌.​—പദാവലി കാണുക.

സദൂക്യർ: സദൂക്യരെക്കുറിച്ച്‌ മർക്കോസിന്റെ സുവിശേഷത്തിൽ ഇവിടെ മാത്രമേ കാണുന്നുള്ളൂ. (പദാവലി കാണുക.) സാധ്യതയനുസരിച്ച്‌ ഈ പേരിന്‌ (ഗ്രീക്കിൽ, സദൗകൈയോസ്‌) ശലോമോന്റെ കാലത്ത്‌ മഹാപുരോഹിതനായി നിയമിതനായ സാദോക്കുമായി (സെപ്‌റ്റുവജിന്റിൽ മിക്കയിടങ്ങളിലും സദൗക്‌ എന്നു കാണുന്നു.) ബന്ധമുണ്ട്‌. അദ്ദേഹത്തിന്റെ പിൻതലമുറക്കാർ തെളിവനുസരിച്ച്‌ നൂറ്റാണ്ടുകളോളം പുരോഹിതന്മാരായി സേവിച്ചു.​—1രാജ 2:35.

രണ്ടാമൻ അവളെ സ്വീകരിച്ചു: പണ്ട്‌ എബ്രായരുടെ ഇടയിൽ, ആൺമക്കളില്ലാതെ മരിച്ചുപോയ ഒരാളുടെ ഭാര്യയെ അദ്ദേഹത്തിന്റെ സഹോദരൻ വിവാഹം ചെയ്യാൻ പ്രതീക്ഷിച്ചിരുന്നു. മരിച്ചയാളുടെ സന്തതിപരമ്പര നിലനിറുത്താനായിരുന്നു ഇത്‌. (ഉൽ 38:8) പിൽക്കാലത്ത്‌ ഈ ക്രമീകരണം മോശയുടെ നിയമത്തിന്റെ ഭാഗമായി. ഇത്തരത്തിൽ ഭർത്തൃസഹോദരധർമം അനുഷ്‌ഠിച്ചിരുന്ന വിവാഹത്തെ ദേവരവിവാഹം എന്നും വിളിച്ചിരുന്നു. (ആവ 25:5, 6) ഇവിടെ സദൂക്യർ ഇതെക്കുറിച്ച്‌ പരാമർശിച്ചു എന്ന വസ്‌തുത സൂചിപ്പിക്കുന്നത്‌, യേശുവിന്റെ കാലത്തും ഇത്തരം വിവാഹങ്ങൾ നിലനിന്നിരുന്നു എന്നാണ്‌. ഭർത്തൃസഹോദരധർമം അനുഷ്‌ഠിക്കാതിരിക്കാൻ മരിച്ചയാളുടെ ബന്ധുക്കളെ മോശയുടെ നിയമം അനുവദിക്കുന്നുണ്ടായിരുന്നു. എന്നാൽ ഒരാൾ ഇത്തരത്തിൽ ‘സഹോദരന്റെ ഭവനം പണിയാതിരിക്കുന്നത്‌ ’ അയാൾക്കുതന്നെ ഒരു അപമാനമായിരുന്നു.​—ആവ 25:7-10; രൂത്ത്‌ 4:7, 8.

തിരുവെഴുത്തുകൾ: മത്ത 22:29-ന്റെ പഠനക്കുറിപ്പു കാണുക.

തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​കൾ: ദൈവ​പ്ര​ചോ​ദി​ത​മാ​യി എഴുതിയ എബ്രാ​യ​ലി​ഖി​ത​ങ്ങളെ മുഴു​വ​നാ​യി കുറി​ക്കാ​നാ​ണു പൊതു​വേ ഈ പദം ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌.

മോശയുടെ പുസ്‌തകം: മോശ എഴുതിയ ഭാഗങ്ങൾ മാത്രമേ സദൂക്യർ ദൈവപ്രചോദിതമായി കണ്ടിരുന്നുള്ളൂ. പഞ്ചഗ്രന്ഥിയിൽ പുനരുത്ഥാനം എന്ന ഉപദേശത്തെ പിന്താങ്ങുന്ന ഒന്നുമില്ല എന്നു കരുതിയിട്ടാകാം പുനരുത്ഥാനത്തെക്കുറിച്ച്‌ യേശു പഠിപ്പിച്ച കാര്യങ്ങളെ അവർ എതിർത്തത്‌. മരിച്ചവർ ഉയിർക്കുമെന്നു തെളിയിക്കാൻ യേശുവിനു വേണമെങ്കിൽ യശ 26:19, ദാനി 12:13, ഹോശ 13:14 എന്നതുപോലുള്ള പല വാക്യങ്ങളും ഉദ്ധരിക്കാമായിരുന്നു. എന്നാൽ സദൂക്യർ ഏതെല്ലാം തിരുവെഴുത്തുഭാഗങ്ങളാണ്‌ അംഗീകരിക്കുന്നതെന്ന്‌ അറിയാമായിരുന്ന യേശു, ഇക്കാര്യം തെളിയിക്കാൻ യഹോവ മോശയോടു സംസാരിച്ച വാക്കുകൾതന്നെ ഉപയോഗിച്ചു.​—പുറ 3:2, 6.

ദൈവം മോശയോട്‌: ബി.സി. 1514-നോട്‌ അടുത്ത്‌ മോശയും യഹോവയും തമ്മിൽ നടന്ന ഒരു സംഭാഷണത്തെക്കുറിച്ച്‌ പറയുകയായിരുന്നു യേശു. (പുറ 3:2, 6) അക്കാലമായപ്പോഴേക്കും അബ്രാഹാം മരിച്ചിട്ട്‌ 329 വർഷവും യിസ്‌ഹാക്ക്‌ മരിച്ചിട്ട്‌ 224 വർഷവും യാക്കോബ്‌ മരിച്ചിട്ട്‌ 197 വർഷവും ആയിരുന്നു. എന്നിട്ടും യഹോവ പറഞ്ഞത്‌, ‘ഞാൻ അവരുടെ ദൈവം ആയിരുന്നു’ എന്നല്ല മറിച്ച്‌ ‘ഞാൻ അവരുടെ ദൈവം ആണ്‌’ എന്നാണ്‌.​—മർ 12:27-ന്റെ പഠനക്കുറിപ്പു കാണുക.

ജീവനുള്ളവരുടെ ദൈവമാണ്‌: ലൂക്ക 20:38-ലെ സമാന്തരവിവരണമനുസരിച്ച്‌ യേശു ഈ വാക്കുകളും കൂട്ടിച്ചേർക്കുന്നുണ്ട്‌: “കാരണം ദൈവമുമ്പാകെ (അഥവാ, “ദൈവത്തിന്റെ വീക്ഷണത്തിൽ”) അവരെല്ലാം ജീവിച്ചിരിക്കുന്നവരാണ്‌.” ദൈവത്തിൽനിന്ന്‌ അകന്നവരാണെങ്കിൽ, ജീവിച്ചിരിക്കുന്നവർപോലും ദൈവത്തിന്റെ വീക്ഷണത്തിൽ മരിച്ചവരാണെന്നു ബൈബിൾ പറയുന്നു. (എഫ 2:1; 1തിമ 5:6) അതുപോലെതന്നെ, ദൈവാംഗീകാരമുള്ള ദൈവദാസന്മാർ മരിച്ചാലും ദൈവത്തിന്റെ വീക്ഷണത്തിൽ ജീവനുള്ളവരാണ്‌. കാരണം അവരെ പുനരുത്ഥാനപ്പെടുത്തണമെന്ന ദൈവോദ്ദേശ്യം നടപ്പാകുമെന്ന്‌ അത്രയ്‌ക്ക്‌ ഉറപ്പാണ്‌.​—റോമ 4:16, 17.

ജീവനുള്ളവരുടെ ദൈവമാണ്‌: ലൂക്ക 20:38-ലെ സമാന്തരവിവരണമനുസരിച്ച്‌ യേശു ഈ വാക്കുകളും കൂട്ടിച്ചേർക്കുന്നുണ്ട്‌: “കാരണം ദൈവമുമ്പാകെ (അഥവാ, “ദൈവത്തിന്റെ വീക്ഷണത്തിൽ”) അവരെല്ലാം ജീവിച്ചിരിക്കുന്നവരാണ്‌.” ദൈവത്തിൽനിന്ന്‌ അകന്നവരാണെങ്കിൽ, ജീവിച്ചിരിക്കുന്നവർപോലും ദൈവത്തിന്റെ വീക്ഷണത്തിൽ മരിച്ചവരാണെന്നു ബൈബിൾ പറയുന്നു. (എഫ 2:1; 1തിമ 5:6) അതുപോലെതന്നെ, ദൈവാംഗീകാരമുള്ള ദൈവദാസന്മാർ മരിച്ചാലും ദൈവത്തിന്റെ വീക്ഷണത്തിൽ ജീവനുള്ളവരാണ്‌. കാരണം അവരെ പുനരുത്ഥാനപ്പെടുത്തണമെന്ന ദൈവോദ്ദേശ്യം നടപ്പാകുമെന്ന്‌ അത്രയ്‌ക്ക്‌ ഉറപ്പാണ്‌.​—റോമ 4:16, 17.

യഹോവ . . . യഹോവ: ഇത്‌ ആവ 6:4-ൽനിന്നുള്ള ഉദ്ധരണിയാണ്‌. അതിന്റെ മൂല എബ്രായപാഠത്തിൽ ദൈവത്തിന്റെ പേരിനെ പ്രതിനിധാനം ചെയ്യുന്ന നാല്‌ എബ്രായവ്യഞ്‌ജനാക്ഷരങ്ങൾ (അതിന്റെ ലിപ്യന്തരണം യ്‌ഹ്‌വ്‌ഹ്‌ എന്നാണ്‌.) രണ്ടു പ്രാവശ്യം കാണുന്നുണ്ട്‌.​—അനു. സി കാണുക.

ദേഹി: അഥവാ “മുഴു​വ്യ​ക്തി​യും.”​—പദാവലി കാണുക.

മനസ്സ്‌: അതായത്‌ ബൗദ്ധി​ക​പ്രാ​പ്‌തി​കൾ. ദൈവത്തെ അറിയാ​നും ദൈവ​ത്തോ​ടുള്ള സ്‌നേഹം വളർത്താ​നും ഒരാൾ തന്റെ മാനസി​ക​പ്രാ​പ്‌തി​കൾ ഉപയോ​ഗി​ക്കണം. (യോഹ 17:3, അടിക്കുറിപ്പ്‌; റോമ 12:1) ഈ വാക്യം ആവ 6:5-ൽനിന്നുള്ള ഉദ്ധരണി​യാണ്‌. അവിടെ മൂല എബ്രാ​യ​പാ​ഠ​ത്തിൽ ‘ഹൃദയം, ദേഹി, ശക്തി’ എന്നീ മൂന്നു പദങ്ങൾ കാണുന്നു. എന്നാൽ മത്തായി​യു​ടെ സുവി​ശേ​ഷ​ത്തിൽ “ശക്തി” എന്നതിനു പകരം “മനസ്സ്‌” എന്ന പദമാണു ഗ്രീക്കിൽ കാണു​ന്നത്‌. ഇങ്ങനെ വ്യത്യ​സ്‌ത​മായ ഒരു പദം ഉപയോ​ഗി​ച്ച​തി​നു പിന്നിൽ പല കാരണ​ങ്ങ​ളു​ണ്ടാ​കാം. ഒന്നാമ​താ​യി പുരാതന എബ്രാ​യ​ഭാ​ഷ​യിൽ “മനസ്സ്‌” എന്നതിനു പ്രത്യേ​ക​മായ ഒരു പദമി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു. എങ്കിലും “മനസ്സ്‌” എന്ന ആശയവും​കൂ​ടെ ഉൾക്കൊ​ള്ളുന്ന ഒരു പദമാ​യി​രു​ന്നു “ഹൃദയം.” കാരണം ആലങ്കാ​രി​കാർഥ​ത്തിൽ “ഹൃദയം” എന്ന പദത്തിന്‌, ചിന്തക​ളും വികാ​ര​ങ്ങ​ളും പ്രേര​ണ​ക​ളും മനോ​ഭാ​വ​വും ഉൾപ്പെടെ ഒരാളു​ടെ മുഴു ആന്തരി​ക​വ്യ​ക്തി​യെ​യും കുറി​ക്കാ​നാ​കു​മാ​യി​രു​ന്നു. (ആവ 29:4; സങ്ക 26:2; 64:6; ഈ വാക്യ​ത്തി​ലെ ഹൃദയം എന്നതിന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.) അതു​കൊ​ണ്ടു​തന്നെ എബ്രാ​യ​പാ​ഠ​ത്തിൽ “ഹൃദയം” എന്നു വരുന്നി​ടത്ത്‌ ഗ്രീക്ക്‌ സെപ്‌റ്റു​വ​ജിന്റ്‌ മിക്ക​പ്പോ​ഴും “മനസ്സ്‌” എന്നതി​നുള്ള ഗ്രീക്കു​പ​ദ​മാണ്‌ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. (ഉൽ 8:21; 17:17; സുഭ 2:10; യശ 14:13) ഇനി, ആവ 6:5-ൽനിന്ന്‌ ഉദ്ധരി​ച്ച​പ്പോൾ മത്തായി, “ശക്തി” എന്നതിനു പകരം “മനസ്സ്‌” എന്നതി​നുള്ള ഗ്രീക്കു​പദം ഉപയോ​ഗി​ക്കാൻ മറ്റൊരു കാരണ​വും ഉണ്ടായി​രി​ക്കാം. “ശക്തി” (അഥവാ, “ഓജസ്സ്‌,” അടിക്കു​റിപ്പ്‌.) എന്നതിന്റെ എബ്രാ​യ​പ​ദ​ത്തി​നു ശാരീ​രി​ക​ശ​ക്തി​യെ മാത്രമല്ല മാനസി​ക​മോ ബൗദ്ധി​ക​മോ ആയ പ്രാപ്‌തി​യെ​യും കുറി​ക്കാ​നാ​കും എന്നതാണ്‌ അത്‌. കാരണം എന്തുത​ന്നെ​യാ​യാ​ലും എബ്രായ, ഗ്രീക്ക്‌ പദങ്ങൾ തമ്മിലുള്ള ഈ അർഥസ​മാ​ന​ത​കൾകൊ​ണ്ടാ​കാം സുവി​ശേ​ഷ​യെ​ഴു​ത്തു​കാർ ആവർത്ത​ന​ത്തിൽനിന്ന്‌ ഉദ്ധരി​ച്ച​പ്പോൾ അതേ പദങ്ങൾതന്നെ ഉപയോ​ഗി​ക്കാ​തി​രു​ന്നത്‌.​—മത്ത 22:37; ലൂക്ക 10:27 എന്നിവ​യു​ടെ പഠനക്കു​റി​പ്പു​കൾ കാണുക.

ഹൃദയം . . .ദേഹി . . . ശക്തി . . . മനസ്സ്‌: ആ നിയമ​പ​ണ്ഡി​തൻ ഇവിടെ ഉദ്ധരിച്ച ആവ 6:5-ന്റെ മൂല എബ്രാ​യ​പാ​ഠ​ത്തിൽ ഹൃദയം, ദേഹി, ശക്തി എന്നീ മൂന്നു പദങ്ങളേ കാണു​ന്നു​ള്ളൂ. എന്നാൽ ഗ്രീക്കിൽ എഴുതിയ ലൂക്കോ​സി​ന്റെ വിവര​ണ​ത്തിൽ ആ മനുഷ്യൻ ഹൃദയം, ദേഹി, ശക്തി, മനസ്സ്‌ എന്നീ നാലു കാര്യ​ങ്ങ​ളെ​ക്കു​റിച്ച്‌ പറഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്ന​താ​യി കാണാം. ആ മനുഷ്യ​ന്റെ മറുപടി ഒരു കാര്യം സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നു: മൂലപാ​ഠ​ത്തി​ലെ ആ മൂന്ന്‌ എബ്രാ​യ​പ​ദ​ങ്ങ​ളിൽ ഈ നാലു ഗ്രീക്കു​പ​ദ​ങ്ങ​ളു​ടെ​യും ആശയം അടങ്ങി​യി​രു​ന്നെന്നു യേശുവിന്റെ കാലത്ത്‌ പരക്കെ അംഗീ​ക​രി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നു.​—കൂടു​ത​ലായ വിശദീ​ക​ര​ണ​ത്തി​നു മർ 12:30-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

യഹോവ: ഇത്‌ ആവ 6:5-ൽനിന്നുള്ള ഉദ്ധരണിയാണ്‌. അതിന്റെ മൂല എബ്രായപാഠത്തിൽ ദൈവത്തിന്റെ പേരിനെ പ്രതിനിധാനം ചെയ്യുന്ന നാല്‌ എബ്രായവ്യഞ്‌ജനാക്ഷരങ്ങൾ (അതിന്റെ ലിപ്യന്തരണം യ്‌ഹ്‌വ്‌ഹ്‌ എന്നാണ്‌.) കാണാം.​—അനു. സി കാണുക.

ഹൃദയം: ആലങ്കാരികാർഥത്തിൽ ഉപയോഗിക്കുമ്പോൾ ഈ പദം പൊതുവേ ഒരാളുടെ ആന്തരികവ്യക്തിത്വത്തെ മുഴുവനായി കുറിക്കുന്നു. എന്നാൽ ഈ പദം “ദേഹി,” “മനസ്സ്‌ ” എന്നീ പദങ്ങളോടൊപ്പം വരുമ്പോൾ സാധ്യതയനുസരിച്ച്‌ അതിന്റെ അർഥവ്യാപ്‌തി കുറയുന്നു. അത്തരം സന്ദർഭങ്ങളിൽ അതു പ്രധാനമായും ഒരു വ്യക്തിയുടെ വികാരങ്ങളെയും ആഗ്രഹങ്ങളെയും മനോഭാവത്തെയും ആണ്‌ കുറിക്കുന്നത്‌. ഇവിടെ ഉപയോഗിച്ചിരിക്കുന്ന നാലു പദങ്ങളുടെയും (ഹൃദയം, ദേഹി, മനസ്സ്‌, ശക്തി) അർഥങ്ങൾക്കു കുറച്ചൊക്കെ സമാനതകളുള്ളതുകൊണ്ട്‌ അവയുടെ അർഥങ്ങളെ പൂർണമായി ഇഴപിരിച്ചെടുക്കാൻ സാധിക്കില്ല. സമാനാർഥങ്ങളുള്ള ഈ പദങ്ങൾ ഇത്തരത്തിൽ ഉപയോഗിച്ചിരിക്കുന്നത്‌, ഒട്ടും പിടിച്ചുവെക്കാതെ പൂർണമായ രീതിയിൽ ദൈവത്തോടു സ്‌നേഹം കാണിക്കേണ്ടതിന്റെ ആവശ്യം ഏറ്റവും ശക്തമായി ഊന്നിപ്പറയാനാണ്‌.​—ഈ വാക്യത്തിലെ മനസ്സ്‌, ശക്തി എന്നിവയുടെ പഠനക്കുറിപ്പുകൾ കാണുക

ദേഹി: മത്ത 22:37-ന്റെ പഠനക്കുറിപ്പു കാണുക.

മനസ്സ്‌: അതായത്‌ ബൗദ്ധികപ്രാപ്‌തികൾ. ദൈവത്തെ അറിയാനും ദൈവത്തോടുള്ള സ്‌നേഹം വളർത്താനും ഒരാൾ തന്റെ മാനസികപ്രാപ്‌തികൾ ഉപയോഗിക്കണം. (യോഹ 17:3, അടിക്കുറിപ്പ്‌; റോമ 12:1) ഈ വാക്യം ആവ 6:5-ൽനിന്നുള്ള ഉദ്ധരണിയാണ്‌. അവിടെ മൂല എബ്രായപാഠത്തിൽ ‘ഹൃദയം, ദേഹി, ശക്തി’ എന്നീ മൂന്നു പദങ്ങൾ കാണുന്നു. എന്നാൽ ഗ്രീക്കിൽ എഴുതിയ മർക്കോസിന്റെ വിവരണത്തിൽ ഹൃദയം, ദേഹി, മനസ്സ്‌, ശക്തി എന്നീ നാലു കാര്യങ്ങളെക്കുറിച്ച്‌ പറയുന്നുണ്ട്‌. ഇങ്ങനെ ഒരു വ്യത്യാസം കാണുന്നതിനു പിന്നിൽ പല കാരണങ്ങളുണ്ടാകാം. എബ്രായപാഠത്തിലുള്ള ആ പദങ്ങളിൽ ഒളിഞ്ഞുകിടക്കുന്ന പൊതുവായ ഒരു ആശയം അടർത്തിയെടുത്ത്‌ അതു കുറെക്കൂടെ വ്യക്തമായി അവതരിപ്പിക്കാനായിരിക്കാം ഇവിടെ “മനസ്സ്‌ ” എന്ന പദം കൂട്ടിച്ചേർത്തത്‌. ഉദാഹരണത്തിന്‌, പുരാതന എബ്രായഭാഷയിൽ “മനസ്സ്‌ ” എന്നതിനു പ്രത്യേകമായ ഒരു പദമില്ലായിരുന്നെങ്കിലും “ഹൃദയം” എന്ന പദത്തിൽ “മനസ്സ്‌ ” എന്ന ആശയവുംകൂടെ ഉൾക്കൊണ്ടിരുന്നു. കാരണം ആലങ്കാരികാർഥത്തിൽ “ഹൃദയം” എന്ന പദത്തിന്‌, ചിന്തകളും വികാരങ്ങളും പ്രേരണകളും മനോഭാവവും ഉൾപ്പെടെ ഒരാളുടെ മുഴു ആന്തരികവ്യക്തിയെയും കുറിക്കാനാകുമായിരുന്നു. (ആവ 29:4; സങ്ക 26:2; 64:6; ഈ വാക്യത്തിലെ ഹൃദയം എന്നതിന്റെ പഠനക്കുറിപ്പു കാണുക.) അതുകൊണ്ടുതന്നെ എബ്രായപാഠത്തിൽ “ഹൃദയം” എന്നു വരുന്നിടത്ത്‌ ഗ്രീക്ക്‌ സെപ്‌റ്റുവജിന്റ്‌ മിക്കപ്പോഴും “മനസ്സ്‌ ” എന്നതിനുള്ള ഗ്രീക്കുപദമാണ്‌ ഉപയോഗിച്ചിരിക്കുന്നത്‌. (ഉൽ 8:21; 17:17; സുഭ 2:10; യശ 14:13) ഇനി മർക്കോസ്‌ മനസ്സ്‌ എന്ന പദം ഉപയോഗിക്കാൻ മറ്റൊരു കാരണവുമുണ്ടാകാം. “ശക്തി” എന്നതിന്റെ എബ്രായപദത്തിനും “മനസ്സ്‌ ” എന്നതിന്റെ ഗ്രീക്കുപദത്തിനും കുറെയൊക്കെ അർഥസമാനതകളുണ്ടായിരിക്കാം എന്നതാണ്‌ അത്‌. (“ശക്തി” എന്നതിനു പകരം “മനസ്സ്‌ ” എന്ന പദം ഉപയോഗിച്ചിരിക്കുന്ന മത്ത 22:37 താരതമ്യം ചെയ്യുക.) ഇനി, ശാസ്‌ത്രി യേശുവിനു മറുപടി കൊടുത്തപ്പോൾ “ചിന്താശേഷി” എന്ന പദം ഉപയോഗിച്ചതും എബ്രായഭാഷയിലെ ആ പദങ്ങളുടെ അർഥസമാനതകൾകൊണ്ടാകാം. (മർ 12:33) ഇക്കാരണങ്ങളാലായിരിക്കാം സുവിശേഷയെഴുത്തുകാർ ആവ 6:5 ഉദ്ധരിച്ചപ്പോൾ അവിടെ കാണുന്ന അതേ പദങ്ങൾതന്നെ ഉപയോഗിക്കാതിരുന്നത്‌.​—ഈ വാക്യത്തിലെ ശക്തി എന്നതിന്റെ പഠനക്കുറിപ്പും മത്ത 22:37; ലൂക്ക 10:27 എന്നിവയുടെ പഠനക്കുറിപ്പുകളും കാണുക.

ശക്തി: മനസ്സ്‌ എന്നതിന്റെ പഠനക്കുറിപ്പിൽ പറഞ്ഞിരിക്കുന്നതുപോലെ ആവ 6:5-ൽനിന്നുള്ള ഈ ഉദ്ധരണിയുടെ മൂല എബ്രായപാഠത്തിൽ ‘ഹൃദയം, ദേഹി, ശക്തി’ എന്നീ മൂന്നു പദങ്ങളാണു കാണുന്നത്‌. എന്നാൽ “ശക്തി” (അഥവാ “ഓജസ്സ്‌,” അടിക്കുറിപ്പ്‌.) എന്നതിന്റെ എബ്രായപദത്തിനു ശാരീരികശക്തിയെ മാത്രമല്ല മാനസികമോ ബൗദ്ധികമോ ആയ പ്രാപ്‌തിയെയും കുറിക്കാനാകും. ആ വാക്യം ഗ്രീക്കുതിരുവെഴുത്തുകളിൽ ഉദ്ധരിച്ചപ്പോൾ “മനസ്സ്‌ ” എന്ന പദം കൂട്ടിച്ചേർക്കാനുള്ള ഒരു കാരണം ഇതായിരിക്കാം. ഇതേ കാരണംകൊണ്ടാകാം മത്ത 22:37-ൽ ആ വാക്യം ഉദ്ധരിച്ചപ്പോൾ “ശക്തി” എന്നു പറയാതെ “മനസ്സ്‌ ” എന്നു പറഞ്ഞത്‌. എന്തുതന്നെയായാലും ഒരു ശാസ്‌ത്രി [ഗ്രീക്കിൽ എഴുതിയ ലൂക്കോസിന്റെ വിവരണമനുസരിച്ച്‌ (10:27)] എബ്രായതിരുവെഴുത്തുകളിൽനിന്ന്‌ ഈ വാക്യം ഉദ്ധരിച്ചപ്പോൾ ഹൃദയം, ദേഹി, ശക്തി, മനസ്സ്‌ എന്നീ നാലു പദങ്ങൾ ഉപയോഗിച്ചതിൽനിന്ന്‌ ഒരു കാര്യം അനുമാനിക്കാം: മൂലപാഠത്തിലെ ആ മൂന്ന്‌ എബ്രായപദങ്ങളിൽ ഈ നാലു ഗ്രീക്കുപദങ്ങളുടെയും ആശയം അടങ്ങിയിരുന്നു എന്ന കാര്യം യേശുവിന്റെ കാലത്ത്‌ പരക്കെ അംഗീകരിക്കപ്പെട്ടിരുന്നു.

അയൽക്കാ​രൻ: അക്ഷ. “സമീപ​ത്തു​ള്ളവൻ.” “അയൽക്കാ​രൻ” എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കുന്ന ഗ്രീക്കു​പ​ദ​ത്തി​ന്റെ അർഥം, അടുത്ത്‌ താമസി​ക്കുന്ന ആൾ എന്നു മാത്രമല്ല. ഒരാൾ ഏതെല്ലാം വ്യക്തി​ക​ളു​മാ​യി ഇടപെ​ടു​ന്നോ അവരെ​ല്ലാം അയാളു​ടെ അയൽക്കാ​രാണ്‌.​—ലൂക്ക 10:29-37; റോമ 13:8-10; മത്ത 5:43-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

അയൽക്കാരൻ: മത്ത 22:39-ന്റെ പഠനക്കുറിപ്പു കാണുക.

സമ്പൂർണദഹനയാഗങ്ങൾ: ഹോളോകൗടോമ (“മുഴുവൻ” എന്ന്‌ അർഥമുള്ള ഹോളോസ്‌, “ദഹിപ്പിക്കുക” എന്ന്‌ അർഥമുള്ള കൈയോ എന്നിവയിൽനിന്ന്‌ വന്നത്‌.) എന്ന ഗ്രീക്കുപദം ഗ്രീക്കുതിരുവെഴുത്തുകളിൽ മൂന്നു പ്രാവശ്യമേ കാണുന്നുള്ളൂ. ഈ വാക്യത്തിലും എബ്ര 10:6, 8-ലും ആണ്‌ അത്‌. പൂർണമായി തീയിൽ ദഹിപ്പിച്ച്‌, ദൈവത്തിനു മുഴുവനായി അർപ്പിക്കുന്ന യാഗങ്ങളെ കുറിക്കുന്ന എബ്രായപദം പരിഭാഷപ്പെടുത്താൻ സെപ്‌റ്റുവജിന്റിൽ ഉപയോഗിച്ചിരിക്കുന്നത്‌ ഈ പദമാണ്‌. മൃഗങ്ങളെ ഇത്തരത്തിൽ സമ്പൂർണദഹനയാഗമായി അർപ്പിക്കുമ്പോൾ ആരാധകൻ അതിൽനിന്ന്‌ അൽപ്പംപോലും ഭക്ഷിക്കില്ലായിരുന്നു. സെപ്‌റ്റുവജിന്റിൽ 1ശമു 15:22-ലും ഹോശ 6:6-ലും കാണുന്ന ഈ ഗ്രീക്കുപദമായിരിക്കാം യേശുവിനോടു സംസാരിച്ചപ്പോൾ ആ ശാസ്‌ത്രിയുടെ മനസ്സിലുണ്ടായിരുന്നത്‌. (മർ 12:32) യേശു, ആലങ്കാരികാർഥത്തിലുള്ള ഒരു ‘സമ്പൂർണദഹനയാഗമായി’ തന്നെത്തന്നെ മുഴുവനായി അർപ്പിച്ചു.

യഹോവ: ഇതു സങ്ക 110:1-ൽനിന്നുള്ള ഉദ്ധരണിയാണ്‌. അതിന്റെ മൂല എബ്രായപാഠത്തിൽ ദൈവത്തിന്റെ പേരിനെ പ്രതിനിധാനം ചെയ്യുന്ന നാല്‌ എബ്രായവ്യഞ്‌ജനാക്ഷരങ്ങൾ (അതിന്റെ ലിപ്യന്തരണം യ്‌ഹ്‌വ്‌ഹ്‌ എന്നാണ്‌.) കാണാം.​—അനു. സി കാണുക.

ചന്തസ്ഥലങ്ങൾ: അഥവാ “കൂടി​വ​രാ​നുള്ള സ്ഥലങ്ങൾ.” ഗ്രീക്കിൽ അഗോറ. പുരാ​ത​ന​കാ​ലത്ത്‌ മധ്യപൂർവ​ദേ​ശ​ത്തെ​യും ഗ്രീക്ക്‌, റോമൻ സ്വാധീ​ന​മു​ണ്ടാ​യി​രുന്ന പ്രദേ​ശ​ങ്ങ​ളി​ലെ​യും നഗരങ്ങ​ളി​ലും പട്ടണങ്ങ​ളി​ലും, കച്ചവട​കേ​ന്ദ്ര​മാ​യോ പൊതു​ജ​ന​ങ്ങൾക്കു കൂടി​വ​രാ​നുള്ള സ്ഥലമാ​യോ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രുന്ന തുറസ്സായ സ്ഥലങ്ങ​ളെ​യാണ്‌ അതു കുറി​ക്കു​ന്നത്‌.

ചന്തസ്ഥലങ്ങൾ: മത്ത 23:7-ന്റെ പഠനക്കുറിപ്പു കാണുക.

മുൻനിര: മത്ത 23:6-ന്റെ പഠനക്കുറിപ്പു കാണുക.

മുൻനിര: അഥവാ “ഏറ്റവും നല്ല ഇരിപ്പി​ടങ്ങൾ.” തെളി​വ​നു​സ​രിച്ച്‌ സിന​ഗോ​ഗി​ന്റെ അധ്യക്ഷ​ന്മാ​രും വിശി​ഷ്ടാ​തി​ഥി​ക​ളും സിന​ഗോ​ഗിൽ ഏറ്റവും മുന്നി​ലാ​യി, തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​ചു​രു​ളു​കൾ വെച്ചി​രു​ന്ന​തിന്‌ അടുത്താണ്‌ ഇരുന്നി​രു​ന്നത്‌. സിന​ഗോ​ഗിൽ കൂടി​വ​ന്നി​രുന്ന എല്ലാവർക്കും അവരെ കാണാ​മാ​യി​രു​ന്നു. സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ ആദരണീ​യ​മായ ആ ഇരിപ്പി​ടങ്ങൾ അത്തരം പ്രമു​ഖ​വ്യ​ക്തി​കൾക്കു​വേണ്ടി വേർതി​രി​ച്ചി​രു​ന്നു.

വിശു​ദ്ധ​ഖ​ജ​നാവ്‌: യോഹ 8:20-ൽ ‘ഖജനാവ്‌ ’ എന്നു വിളി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന ദേവാ​ല​യ​ഭാ​ഗ​മാ​യി​രി​ക്കാം ഇത്‌. സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ ഇതു സ്‌ത്രീ​ക​ളു​ടെ മുറ്റം എന്ന്‌ അറിയ​പ്പെ​ട്ടി​രുന്ന ഭാഗത്താ​യി​രു​ന്നു. അവിടെ 13 സംഭാ​വ​ന​പ്പെ​ട്ടി​കൾ ഉണ്ടായി​രു​ന്നു. (അനു. ബി11 കാണുക.) സംഭാ​വ​ന​പ്പെ​ട്ടി​ക​ളിൽനി​ന്നുള്ള പണമൊ​ക്കെ ശേഖരി​ച്ചു​വെ​ക്കുന്ന ഒരു പ്രധാ​ന​ഖ​ജ​നാ​വും ദേവാ​ല​യ​ത്തി​ലു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന​താ​യി കരുത​പ്പെ​ടു​ന്നു.

സംഭാവനപ്പെട്ടികൾ: പുരാതന ജൂതരേഖകളനുസരിച്ച്‌, കാഹളങ്ങളുടെ ആകൃതിയുള്ള ഇവയ്‌ക്കു സാധ്യതയനുസരിച്ച്‌ മുകൾഭാഗത്ത്‌ ചെറിയ ഒരു വായുണ്ടായിരുന്നു. ആളുകൾ പലതരം കാഴ്‌ചകൾ അതിൽ ഇടുമായിരുന്നു. ഇവിടെ ഉപയോഗിച്ചിരിക്കുന്ന ഗ്രീക്കുപദം യോഹ 8:20-ലും കാണുന്നു. അവിടെ അതു ‘ഖജനാവ്‌ ’ എന്നാണു പരിഭാഷപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നത്‌. സാധ്യതയനുസരിച്ച്‌ ഇതു ദേവാലയത്തിൽ സ്‌ത്രീകളുടെ മുറ്റം എന്ന്‌ അറിയപ്പെട്ടിരുന്ന ഭാഗത്തായിരുന്നു. (മത്ത 27:6-ന്റെ പഠനക്കുറിപ്പും അനു. ബി11-ഉം കാണുക.) റബ്ബിമാരുടെ രേഖകളനുസരിച്ച്‌ ആ മുറ്റത്തിന്റെ മതിലിന്‌ അകത്ത്‌ ചുറ്റോടുചുറ്റും 13 സംഭാവനപ്പെട്ടികൾ ഉണ്ടായിരുന്നു. ഈ സംഭാവനപ്പെട്ടികളിൽനിന്നുള്ള പണമൊക്കെ ശേഖരിച്ചുവെക്കുന്ന ഒരു പ്രധാനഖജനാവും ദേവാലയത്തിലുണ്ടായിരുന്നതായി കരുതപ്പെടുന്നു.

പണം: അക്ഷ. “ചെമ്പ്‌.” അതായത്‌, ചെമ്പുപണം അഥവാ ചെമ്പുനാണയങ്ങൾ. എന്നാൽ എല്ലാ തരം പണത്തെയും കുറിക്കാൻ വിശാലമായ അർഥത്തിലും ഈ ഗ്രീക്കുപദം ഉപയോഗിച്ചിരുന്നു.​—അനു. ബി14 കാണുക.

തീരെ മൂല്യം കുറഞ്ഞ: അക്ഷ. “ഒരു ക്വാഡ്രോൻസിനു തുല്യമായ.” കൊഡ്രാന്റീസ്‌ എന്ന ഗ്രീക്കുപദം (ക്വാഡ്രോൻസ്‌ എന്ന ലത്തീൻപദത്തിൽനിന്നുള്ളത്‌.) ഒരു ദിനാറെയുടെ 1/64 മൂല്യമുള്ള ഒരു റോമൻനാണയത്തെ കുറിക്കുന്നു. ഇതു നിർമിച്ചിരുന്നതു ചെമ്പുകൊണ്ടോ വെങ്കലംകൊണ്ടോ ആണ്‌. ജൂതന്മാർ സാധാരണ ഉപയോഗിച്ചിരുന്ന നാണയങ്ങളുടെ മൂല്യം മർക്കോസ്‌ ഇവിടെ റോമൻപണത്തിൽ വിശദീകരിച്ചിട്ടുണ്ട്‌.​—അനു. ബി14 കാണുക.

രണ്ടു ചെറുതുട്ടുകൾ: അക്ഷ. “രണ്ടു ലെപ്‌റ്റ.” ചെറിയ, കനം കുറഞ്ഞ എന്തിനെയെങ്കിലും കുറിക്കുന്ന ലെപ്‌ടോൺ എന്ന ഗ്രീക്കുപദത്തിന്റെ ബഹുവചനരൂപമാണു ലെപ്‌റ്റ. ഒരു ദിനാറെയുടെ 1/128 ആയിരുന്നു ഒരു ലെപ്‌ടോൺ. ചെമ്പോ വെങ്കലമോ കൊണ്ട്‌ നിർമിച്ചിരുന്ന ഇതു തെളിവനുസരിച്ച്‌ ഇസ്രായേലിൽ ഉപയോഗിച്ചിരുന്ന ഏറ്റവും ചെറിയ നാണയമായിരുന്നു.​—പദാവലിയിൽ “ലെപ്‌ടോൺ” എന്നതും അനു. ബി14-ഉം കാണുക.