Сӕйраг ӕрмӕгмӕ рахиз

Сӕргӕндтӕм рахиз

Зыдтай йӕ?

Зыдтай йӕ?

Н. э. 33 азы Фӕндзайӕм боны Иерусалиммӕ цы дзуттӕгтӕ ӕрцыд, уыдон ӕцӕгдӕр «дунейы алы бӕстӕтӕй» уыдысты?

Адӕмӕй йедзаг уынг Иерусалимы н. э. 33 азы фӕндзайӕм боны

Н. э. 33 азы Фӕндзайӕм боны Иерусалиммӕ бирӕ адӕм кӕй ӕрцыд, уый тыххӕй ӕрмӕст Библийы, Хъуыддӕгты 2:5–11 стихты, фыст нӕй. Уый тыххӕй ма фыста, уыцы рӕстӕг чи цард, иу ахӕм дзуттаг фыссӕг Александриаг Филон дӕр.

Иерусалиммӕ-иу чи ’рцыд, уыдоны тыххӕй Филон ныффыста: «Уыйбӕрц вӕййынц, ӕмӕ сӕ банымайӕн дӕр нӕ вӕййы, ӕрцӕуынц алы горӕттӕй, скӕсӕнӕй ӕмӕ ныгуылӕнӕй, цӕгатӕй ӕмӕ хуссарӕй, сурзӕххыл ӕмӕ денджызыл – ӕмӕ афтӕ алы бӕрӕгбонмӕ дӕр». Филон ма ӕрхаста, Агриппӕ Фыццаг, Номдзыд Ироды фырты фырт, Ромы паддзах Калигулӕмӕ цы фыстӕг ныффыста, уымӕй иу скъуыддзаг. Агриппӕ Иерусалимы тыххӕй загъта: «Сыгъдӕг горӕт... ӕрмӕст Иудейӕйы сӕйраг горӕт нӕу, фӕлӕ ма бирӕ ӕндӕр бӕстӕты сӕйраг горӕт дӕр, уымӕн ӕмӕ кӕддӕр уырдыгӕй рацӕуӕг дзуттӕгтӕ ӕрцардысты... сыхаг бӕстӕты».

Агриппӕ ранымадта, дзуттӕгтӕ стыр къордтӕй кӕм ӕрцардысты, уыцы бынӕттӕ, уыдонмӕ хаудысты дард бынӕттӕ Месопотамийы, Цӕгат Африкӕйы, Къаннӕг Азийы, Грецийы ӕмӕ Зӕххастӕу денджызы сакъадӕхты. «Кӕд уыцы номхыгъды, Иерусалиммӕ чи ’рцыд, уыдоны кой бӕлвырдӕй нӕй,– зӕгъы ахуыргонд Иоахим Иеремиас,– уӕддӕр, хабар куыд уыд, уый ӕнцон бамбарӕн у, уымӕн ӕмӕ, сывӕллон чи нал уыд, уыцы дзуттӕгтӕн уырдӕм ӕрцӕуын сӕ хӕс уыд» (Дыккаг закъон 16:16).

Иерусалиммӕ-иу дзуттӕгты бӕрӕгбӕттӕм цы мингай адӕм ӕрцыд, уыдон-иу кӕм ӕрлӕууыдысты?

Дины ӕгъдаумӕ гӕсгӕ-иу сӕхи кӕм ссыгъдӕг кодтой, ахӕм хинайӕны хӕлддзӕгтӕ Иерусалимы

Алы аз дӕр-иу Иерусалимы уыди ӕртӕ бӕрӕгбоны – Куадзӕн, Фӕндзайӕм бон ӕмӕ Халагъудты бӕрӕгбон. Фыццаг ӕнусы-иу уыцы бӕрӕгбӕттӕм ӕгас Израилӕй ӕмӕ ма, дзуттӕгтӕ кӕм цард, ӕппӕт уыцы бӕстӕтӕй Иерусалиммӕ ӕрцыд сӕдӕгай мин адӕймаджы (Лукайы 2:41, 42; Хъуыддӕгтӕ 2:1, 5–11). Ӕмӕ-иу сӕ хъуыди, кӕм-иу ӕрлӕууыдаиккой, ахӕм бынӕттӕ.

Чидӕртӕ сӕ-иу ӕрлӕууыдысты се ’мбӕлттӕм; иннӕтӕ та уазӕгдзӕрӕнты кӕнӕ ӕндӕр ахӕм бынӕтты. Бирӕтӕ та-иу цатыртӕ ӕрӕвӕрдтой горӕты фӕзты кӕнӕ горӕты къулты ӕддейӕ. Йесо фӕстаг хатт Иерусалимы куы уыд, уӕд ӕхсӕвиуат кодта, горӕтмӕ ’ввахс хъӕу Вифанийы (Матфейы 21:17).

Археологтӕ кувӕндонмӕ ’ввахс ссардтой, бирӕ стыр хинайӕнтӕ кӕм уыди, ахӕм агъуыстытӕ. Куыд хъуыды кӕнынц, афтӕмӕй уыцы агъуыстытӕ уыдысты уазӕгдзӕрӕнтӕ. Уым-иу ӕрлӕууыдысты бӕлццӕттӕ ӕмӕ-иу кувӕндонмӕ бацӕуыны размӕ сӕхи ныннадтой. Уыцы агъуыстытӕй иуыл фыст уыди, зӕгъгӕ, Феодотий, бынӕттон синагогӕйы сауджын ӕмӕ хистӕр, «сарӕзта ацы синагогӕ, цӕмӕй дзы Торӕ кастаиккой,.. уымӕй уӕлдай ма сарӕзта уазӕгдзӕрӕн ӕмӕ уӕттӕ, стӕй стыр мигӕнӕнтӕ донӕн, афтӕмӕй ӕндӕрбӕстаг бӕлццӕттӕн, кӕм ӕрлӕууыдаиккой, уый уыди».