Go na content

Go na table of contents

Gado nen meki bekènti na ini Swahilitongo

Gado nen meki bekènti na ini Swahilitongo

„Swahilitongo.” Furu sma di e yere a tongo disi e prakseri Afrika pe busimeti e waka lontu e nyan grasi na a Serengeti-sabana pe furu grasi e gro. Ma moro sani de fu sabi fu Swahilitongo èn fu den sma di e taki a tongo disi.

SOWAN 100 milyun sma na ini moro leki 12 kondre na mindrisei èn na owstusei fu Afrika e taki Swahilitongo. * Na ini furu kondre soleki Kenia, Tansania nanga Uganda a de a moro prenspari tongo. Na ini den kondre na ini a birti drape ala sma e frustan a tongo disi. Na so fasi sma fu difrenti kontren man du bisnis nanga makandra èn den man taki nanga makandra makriki.

Swahilitongo na wan fu den moro prenspari sani di meki taki den sma fu Owstu-Afrika de wán. Fu eksempre, na ini Tansania wawan yu abi sowan 114 tongo di sma fu difrenti lo e taki. Prakseri fa a musu de fu komoto na ini oso èn waka go na wan presi di de soso 40-80 kilometer moro fara, dan yu e miti sma di e taki wan heri tra tongo leki yu! Son leisi yu abi wan tu pikin dorpu nomo pe den sma e taki wan tra tongo. Fa yu ben o man taki nanga den? Wi kan frustan fu san ede a de fanowdu fu abi wán tongo di ala sma e taki.

Pe Swahilitongo komoto

Sma e denki taki sensi a di fu tin yarihondro sma e taki Swahilitongo. Na ini a di fu 16 yarihondro den bigin skrifi a tongo disi. Den sma di ben e leri fu taki Swahilitongo ben kon si taki furu wortu na ini a tongo disi ben gersi Arabiatongo pikinso. Fu taki en leti, wán fu ibri feifi wortu na ini Swahilitongo komoto na Arabiatongo, aladi a moro bigi pisi fu a tongo disi komoto na den Afrikan tongo. Sobun, a no musu fruwondru wi taki furu hondro yari langa, den ben skrifi Swahilitongo leki fa yu e skrifi Arabiatongo.

Na ini a ten disi, den e skrifi Swahilitongo nanga den letter fu den Romesma. Fa dati du kon? Fu san ede den kenki a fasi fa a tongo ben e skrifi? Fu man piki den aksi disi, dan wi musu go baka na a di fu 19 yarihondro di den fosi zendeling fu Europa doro na Owstu-Afrika. Den ben kon drape fu fruteri den sma drape a boskopu fu Bijbel.

Gado Wortu doro na Owstu-Afrika

Soleki fa ala sma sabi, dan na ini 1499 Vasco da Gama teki sipi èn a lontu a zuidsei pisi fu Afrika. Na a pisi ten dati, zendeling fu Potogisikondre seti wan kerkigrupu na ini Sansibar fu leri sma fu Owstu-Afrika a Lomsu bribi. Ma baka 200 yari den sma fu Sansibar no ben wani den Potogisi nanga a Kresten bribi fu den moro èn den yagi den puru fu drape.

A ben o teki sowan 150 yari, fosi Gado Wortu ben o preiki baka na Owstu-Afrika. Disi leisi wan Doisri zendeling Johann Ludwig Krapf tyari Gado Wortu go drape. Na ini 1844, di a doro na Mombasa na ini Kenia, a Moslim bribi ben de a moro bigi bribi na a syoro fu Owstu-Afrika. Ma na tra presi na ini a kondre, sma ben e bribi taki sani soleki bon, watra nanga a gron abi libi. Na dati den ben leri fu den afo fu den. Krapf ben bribi taki a ben de prenspari taki ala sma musu man leisi Bijbel.

Krapf no draidrai, ma wantewante a bigin leri Swahilitongo. Na ini yuni 1844, syatu baka di a doro na Afrika, a bigin nanga a muilek wroko fu vertaal Bijbel. Ma a sari fu taki dati wán mun baka dati wan ogri sani miti en. A frow di ben trow nanga en tu yari, dede èn wan tu dei baka dati a beibi fu den, wan meisje, dede tu. Aladi Krapf ben musu fu firi sari, toku a tan du a prenspari wroko fu vertaal Bijbel. Sobun, na ini 1847, a kaba nanga den fosi dri kapitel fu Genesis èn a tyari den kon na doro leki wan buku di ben de a fosi buku na ini Swahilitongo.

Krapf ben de a fosiwan di ben skrifi Swahilitongo nanga den letter fu den Romesma, na presi fu skrifi en nanga den letter fu den Arabiri. A no ben wani skrifi Swahilitongo leki fa den Arabiri e skrifi den letter fu den fu di a ben feni taki „den letter fu den Arabiri ben muilek tumusi gi den sma fu Europa” di ben o leri Swahilitongo bakaten. A ben feni tu taki „den letter fu den Romesma ben o meki en moro makriki gi ’den sma fu Afrika fu leri den tongo fu Europa’”. Furu yari langa, son sma tan skrifi Swahilitongo nanga den letter fu den Arabiri. Pisi fu Bijbel skrifi na a fasi dati. Ma a tru taki furu sma di gebroiki den letter fu den Romesma, ben feni en moro makriki fu leri Swahilitongo. A no de fu taki dati furu zendeling èn tra sma di ben e leri Swahilitongo breiti trutru taki a kenki disi kon.

Soleki fa wi si kaba, dan Krapf ben de a fosi sma di vertaal Bijbel na ini Swahilitongo. Ma a tyari a fosi buku kon na doro tu di ben e sori fa sma musu skrifi Swahilitongo èn na so a meki en moro makriki gi den fu vertaal sani.

Gado nen na ini Swahilitongo

Na ini a fosi buku di ben abi den fosi dri kapitel fu Genesis, a nen fu Gado ben vertaal leki „Gado na Almaktiwan”. Ma na a kaba fu a di fu 19 yarihondro, difrenti man doro na Owstu-Afrika èn den go doro nanga a wroko fu vertaal a heri Bijbel na ini Swahilitongo. Wan tu fu den man dati ben de Johann Rebmann, William Taylor, Harry Binns, Edward Steere, Francis Hodgson, nanga Arthur Madan.

Wan moi sani na taki den owru Bijbel disi ben abi Gado nen èn dati no ben de na wan tu presi nomo, ma na ini ala den Hebrew Buku fu Bijbel. Den sma fu Sansibar di ben e vertaal Bijbel ben skrifi Gado nen leki „Yahuwa” èn den wan di ben de na Mombasa ben skrifi en leki „Jehova”.

Na ini 1895 a heri Bijbel ben de fu kisi na ini Swahilitongo. Na ini den someni tenti yari baka dati, furu trawan vertaal Bijbel, ma sma no prati den Bijbel disi na furu presi. Na a bigin fu a di 20 yarihondro, den du furu muiti fu skrifi Swahilitongo na wán fasi nomo na Owstu-Afrika. Na so den tyari a Swahili Union Version Bijbel kon na doro na ini 1952. Na a Bijbel disi furu sma e gebroiki. A bakapisi ben de tu taki furu sma kon sabi taki na ini Swahilitongo Gado nen na „Yehova”.

A sari fu taki dati sma no e meki den owru Bijbel disi moro èn dati meki taki te fu kaba, sma no ben man leisi moro san na Gado nen. Sonwan fu den nyun Bijbel puru Gado nen krinkrin èn tra Bijbel poti en na soso wan tu presi nomo. Fu eksempre, na Union Version Bijbel abi Gado nen 15 leisi nomo èn di den tyari a Bijbel disi kon na doro baka na ini 2006, den poti a nen 11 leisi nomo. *

Aladi a Bijbel disi puru Gado nen na pikinmoro ala presi, toku a abi wan moi sani. Na wan fu den fosi bladzijde yu man leisi krin taki Gado nen na Yehovah. Disi meki en moro makriki fu yepi sma di wani kon sabi a tru Bijbel leri. Na ini den eigi Bijbel den kan kon sabi san na a nen fu wi hemel Tata.

Ma a tori no kaba ete. Na ini 1996, a Nyun-Grontapuvertaling fu den Kresten Griki Buku fu Bijbel tyari kon na doro na ini Swahilitongo. Disi na a fosi Bijbel di poti Yehovah en nen baka na 237 presi, fu Mateyus te go miti Openbaring. Baka dati, na ini 2003, a heri Bijbel tyari kon na doro èn dati na a Nyun-Grontapuvertaling na ini Swahilitongo. Te na a dei fu tide, ala nanga ala sowan 900.000 Nyun-Grontapuvertaling meki na ini Swahilitongo.

Na ini den tra Bijbel, sma gebroiki soso wan titel gi Gado, noso den skrifi wan tu wortu nomo na den fosi bladzijde di musu fruklari wan sani fu Gado nen. Ma now Gado nen no kibri moro. Te reti-ati sma e leisi a Nyun-Grontapuvertaling na ini Swahilitongo, den e kon moro krosibei na Yehovah ibri tron te den e si Gado nen na wan fu den moro leki 7000 presi na ini a Bijbel disi.

A Nyun-Grontapuvertaling e gebroiki a Swahilitongo di sma na ini a ten disi man frustan. Na so ala sma di e taki Swahilitongo na ini Owstu-Afrika man leisi en. Boiti dati, den puru den fowtu denki di ben de na ini furu fu den tra Bijbel. Now a leisiman de seiker taki a e leisi wortu di e taki „soifri san tru” fu di wi Mekiman Yehovah Gado meki sma skrifi den.​—Preikiman 12:10.

Furu sma sori fa den e warderi a Nyun-Grontapuvertaling na ini Swahilitongo. Vicent abi 21 yari èn a de wan furuten preikiman fu Yehovah Kotoigi. A e taki: „Di mi si taki a Nyun-Grontapuvertaling e gebroiki a Swahilitongo di sma man frustan makriki, mi ben breiti srefisrefi. Mi ben breiti tu taki den poti Yehovah nen baka na den presi pe tra Bijbel puru en.” Frieda, wan uma di abi dri pikin, e taki dati a Bijbel disi e meki en moro makriki gi en fu tyari den tru leri fu Bijbel kon na krin gi sma.

Sensi a ten di sma bigin vertaal Gado Wortu na ini Swahilitongo teleki now, moro leki 150 yari pasa kaba. Yesus ben taki dati a ben ’meki sma kon sabi en Tata nen’ (Yohanes 17:6). Now den moro leki 76.000 Yehovah Kotoigi di e taki Swahilitongo èn di e libi na mindrisei èn na owstusei fu Afrika e gebroiki a Nyun-Grontapuvertaling èn den e prisiri taki den tu kan meki Yehovah nen bekènti na ala sma.

^ paragraaf 3 Yu abi difrenti fasi fa sma na ini den kondre disi e taki Swahilitongo.