Hi Aristotle nagsurat mahitungod ha arte, astronomiya, biolohiya, etika, yinaknan, balaud, lohika, magnetismo, metapisiko, motion, kalipay, siday, politika, sikolohiya, retorika, ngan kalag nga iya ginhuhunahuna nga mortal. Kondi ha biolohiya ngan lohika hiya nagin mas kilala.

An mga eskolar han kadaan nga Gresya nasarig ha ira kapasidad ha pag-obserba, paghimo hin konklusyon, ngan lohika ha pagsaysay han natural nga palibot. An ira gintatagad nga kamatuoran uyon ha ira naobserbaran, ngan natoo hira nga kon dida nira ibabasar hin maopay an ira pangatadongan, makakahimo hira hin husto nga konklusyon.

Ito nga pilosopiya nakabulig gud ha ira nga makahimo hin lohikal nga mga konklusyon—an usa hito amo an pagin organisado han uniberso. Kondi, nagin daku nga problema an ira abilidad ha pag-obserba kay limitado la ito ha mga butang nga personal la nira nga naoobserbaran—limitasyon nga nakalimbong bisan ha baltok nga mga tawo, sugad kan Aristotle. Pananglitan, natoo hira nga an mga planeta ngan mga bitoon nalibot ha tuna. Hito nga panahon, ginkukonsiderar ito nga klaro nga kamatuoran. “An lohikal nga pangatadongan  ngan eksperyensya sugad hin nagpapamatuod han gintotoohan han mga Griego nga an tuna amo an sentro han uniberso,” siring han libro nga The Closing of the Western Mind.

Iton sayop nga konklusyon waray unta makaapekto ha iba kon nagpabilin la ito ha syensya. Kondi nagsarang ito.

Ha “Kristiano” nga Europa durante han Edad Medya, an pipira han katutdoan ni Aristotle ginkarawat han publiko sugad nga kamatuoran. Igin-upod han mga teologo han Romano Katoliko—labi na hi Thomas Aquinas (mga 1224-1274)—ha ira teolohiya an katutdoan ni Aristotle. Salit, nagin katutdoan han Katoliko an katutdoan ni Aristotle nga an tuna diri nagkikiwa ngan aada ha sentro han uniberso. Ginkarawat liwat ito han mga lider han Protestante sugad kanda Calvin ngan Luther, nga nagsiring nga tikang ito ha Biblia.—Kitaa an kahon nga “ Sobra La an Ira Pagsabot ha Biblia.”

“Ha pipira nga kanataran, haros diri na makita an kaibahan han katutdoan [ni Aristotle] ngan han Katolisismo,” siring han awtor nga hi Charles Freeman. Salit, sugad hin gintoohan nga “ginbawtismohan” ni Aquinas hi Aristotle ha Katoliko. Kondi ha pagkatinuod, “hi Aquinas an nakombirte ngadto ha Aristotelianismo,” siring ni Freeman. Ngan ha pipira nga bahin, masisiring nga pati an singbahan. Tungod hito, an Italyano nga astronomo ngan matematiko nga hi Galileo nga waray mahadlok pagpresentar hin ebidensya tikang ha iya obserbasyon nga nalibot an tuna ha adlaw, ginsubpinahan han Inkisisyon ngan ginpwersa ha pagbawi han iya ginyakan. * Pero urusahon, ginkilala ni Aristotle nga an kahibaro ha syensya nag-uuswag ngan puydi magbag-o. Sugad liwat unta hito an panlantaw han singbahan!