•  Pe e manaʻomia moni lava ona faaitiitia loʻu lapoʻa?

•  O le ā le auala sili e faaitiitia ai le lapoʻa?

•  Auala e fai ai

•  Tala a isi talavou

 Ua faapea mai nisi talavou e mananaʻo e faaitiitia lo latou lapopoʻa. Peitaʻi . . .

•   E toʻatele ua sili atu ona popole i le vaaiga i o latou tino nai lo o latou soifua mālōlōina. Ina ia vave faaitiitia le lapopoʻa, ua faamisi e nisi ʻaiga o le aso pe inu foʻi fualaau e faaitiitia ai le lapoʻa. E masani lava ona lē taulau na auala ma o nisi taimi e iai lamatiaga.

   “O nisi teine ua lē aai ina ia vave ai ona paeee. Ae o le faia o lenā mea, e ono faaleagaina ai o latou tino ma e umi se taimi e toe foʻi ai i se lelei.”​—Hailey.

•   O le toʻatele o i latou e popole i o latou tino lapopoʻa, e lē tatau ona popole. O loo mananaia lava o latou tino, ae atonu ua latou manatu ua lapopoʻa ona ua latou faatusatusaina i latou i a latou uō, po o le ituaiga paee lea e faalauiloa i lomiga, televise ma le Initaneti.

   “Ina ua 13 oʻu tausaga, na ou faatusatusaina loʻu tino i tino o aʻu uō. Na ou manatu o le a sili atu ona fiafia aʻu uō iā te aʻu pe a ou paee e pei o se tuāniu e pei o i latou.”​—Paola.

 Ae o nisi talavou e lē o manaʻomia moni lava ona faaitiitia lo latou lapopoʻa ona e lē o lapopoʻa. E tusa ai ma se lipoti mai i le Faalapotopotoga o le Soifua Mālōlōina i le Lalolagi (WHO) . . .

•   I le lalolagi aoao, e tusa ma le 340 miliona talavou i le va o le 5 ma le 19 tausaga ua ova lapopoʻa.

•   I le 1975, e na o le 4 pasene o i latou i le va o le 5 i le 19 tausaga na ova lapopoʻa. Ae e oo ane i le 2016, ua 18 pasene ua ova lapopoʻa.

•   O le tele o atunuu i le lalolagi, ua matuā toʻatele ua maua i le tino puta nai lo o tagata ua ova paeee.

•   Ua toʻatele tagata ua maua i le tino puta i atunuu e vaivai le tamaoaiga. E oo lava i aiga e maua ai tagata ua paee ona o le lē lava o meaʻai paleni e tausi ai o latou soifua mālōlōina, e maua ai tagata tino puputa.

 O lē fea o auala nei e te faaaogāina?

1.   Faamisi ʻaiga o le aso.

2.   Ia faamalositino ma taumafa i meaʻai paleni.

3.   Inu fualaau e faaitiitia ai le lapoʻa.

 Tali saʻo: Auala 2: Ia faamalositino ma taumafa i meaʻai paleni.

 O le faamisi o ʻaiga po o le lē toe ʻaina o se ituaiga meaʻai, atonu e vave ona faaitiitia ai lou lapoʻa. Ae atonu e lē lelei mo lou soifua mālōlōina na auala, ma o le a vave ona e toe lapoʻa pe a e toe foʻi i lau ʻai masani.

 Ae pe a fai ma ou sini le ola mālōlōina, o le a fiafia ou foliga ma e lagona ai o loo e soifua mālōlōina. Na tusi Dr. Michael Bradley a: “O le auala e sili ona lelei, soifua mālōlōina ma umi ona aogā e mafai ona maua . . . pe a sui le auala e te ola ai e ala i le faia o mea e te maua ai le soifua mālōlōina i aso uma.” O le ā le manatu tāua? Pe afai e manaʻomia ona faaitiitia lou lapoʻa, aua e te manatu o le tipi o le ʻai e mafai ona faaitiitia ai lou lapoʻa ae ia taumafai e sui le auala e te ola ai.

 Ua taʻu mai e le Tusi Paia iā i tatou ia ‘pulea a tatou amio,’ o lea, e aofia ai ma le pulea o mea e masani ona tatou aai ai. (1 Timoteo 3:11) O loo taʻua maʻoti foʻi i le Tusi Paia e ʻalofia le soona ʻai tele. (Faataoto 23:20; Luka 21:34) Ina ia tatou faatatauina na mataupu silisili, ia taumafai e mulimuli i fautuaga nei ina ia e soifua mālōlōina ai:

•   Ia iloa po o le a e aofia i meaʻai paleni.

   E lē manaʻomia ona alu uma lou malosi, taimi ma le mafaufau e iloa ai meaʻai paleni uma, ae o le iai o se tomai itiiti i meaʻai paleni o le a aogā tele iā te oe ina ia iloa ai meaʻai paleni e te taumafa ai. O le ʻai i meaʻai paleni, o le auala sili lea e maua ai se tino paleni.

•   Ia faamalositino e lē aunoa.

   Ia mafaufau i mea e mafai ona e faia i aso uma e faagaoioi ai lou tino. O se faataʻitaʻiga, nai lo o le alu i se lifi, faaaogā le faasitepu. Nai lo o le taalo i taaloga vitiō, ia alu i fafo o lou fale e savali.

•   ʻAi meaʻai paleni nai lo o meaʻai e lē maua ai le soifua mālōlōina.

   Ua faapea mai se talavou e igoa iā Sophia: “Ou te taumafai ia iai ni fualaau ʻaina ma fualaau faisua. O loʻu faia o le mea lenā, e lē faaosoosoina ai aʻu e ʻai meaʻai e lē lelei mo le soifua mālōlōina.”

•   Aua le ʻai faaatuatuvale.

   O nisi tagata e vave tele la latou aai. O le māfuaaga lenā e latou te lē lagona ai le taʻu mai e o latou tino ua tatau ona lava. O lea, ʻai lemū. Ia mālōlō muamua a o leʻi toe asuina lau meaʻai. O le faia o lenā mea, o le a e iloa ai ua tatau ona lava lau ʻai.

•   Ia faaeteete le soona ʻai.

   Ia faitau faamatalaga e pipii i meaʻai e te faatauina. Fesoasoani: O faguinu, keke ma aisakulimi ma meaʻai faapena, e mafai ona faatupu ai le tele o le gaʻo i le tino ma e faateteleina ai le lapoʻa.

•   Ia paleni.

   Ua faapea mai Sara e 16 ona tausaga: “Na iai le taimi e pau le mea ou te mafaufau i ai po o le a le tele o le gaʻo o loo i laʻu meaʻai.” Aua le popole tele i ai. O nisi taimi e mafai lava ona e ʻai sina meaʻai manaia e ui e tele le gaʻo e maua ai.

 Fesoasoani: Ia talanoa i lau fomaʻi i mea e te popole ai i lou lapoʻa. O le a tilofaʻia e lau fomaʻi mea e faatatau i lou soifua mālōlōina ma fesoasoani atu iā te oe e faatulaga se polokalame e lelei mo lou soifua mālōlōina.